Geografisch thema

Booischot

ID
13637
URI
https://id.erfgoed.net/themas/13637

Beschrijving

Sedert 1 januari 1977 deelgemeente van Heist-op-den-Berg, ten zuidoosten van de hoofdgemeente. Landbouw- en woongemeente aan de Grote Nete, die de gemeente begrenst in het noorden; ten noordoosten begrensd door Hulshout, ten oosten door Houtvenne ten zuidoosten door Begijnendijk (Brabant) en ten zuiden door Baal (Brabant). Oppervlakte van 1.159 hectare en 5.998 inwoners (1/1/1997).

Hoewel Booischot vermoedelijk opklimt tot de Frankische periode en reeds vermeld wordt in 726, was het circa 1830 nog steeds een landelijk gehucht van Heist met een oppervlakte van 1.159 hectare en een bevolking van circa 2000 inwoners. De geschiedenis verloopt bijgevolg zoals die van Heist, zie aldaar.

De oudste woonkern zou volgens P. Diriken te situeren zijn in de omgeving van het zogenaamd "Pleintje", zie Dorpsstraat, op de kruising van twee regionaal belangrijke wegen, de weg Mechelen-Westerlo en Lier-Aarschot.

Op de Ferrariskaart (circa 1775) vertoont Booischot een agrarische entiteit met geconcentreerde bebouwing in de dorpskom, gekenmerkt door een radiaal concentrisch stratenpatroon en omgeven door een gordel van akkers, die in het zuiden via een beboste zone overgaat in de zogenaamd "Papelheyde". In de Spaanse tijd werd op de Pijpelheide een verdedigingslinie aangelegd, die ongeveer parallel verliep met de huidige Kleine steenweg. Deze linie was circa vier km lang en voorzien van diepe, brede grachten. Op de Poppkaart van circa 1860 zijn de sporen ervan nog duidelijk te merken.

In 1800 erkend als zelfstandige parochie, groeide Booischot geleidelijk uit tot een afzonderlijke gemeenschap in een sterk agrarische context, bovendien gekenmerkt door bloeiende ambachtelijke bedrijven, een eigen watermolen op de Molenbeek en een eigen school. Booischot, dat van oudsher tot het Land en de Vrijheid van Heist behoorde, scheidde zich af en ontwikkelde zich tot een zelfstandige gemeente, erkend bij Koninklijk Besluit van 13 juni 1836. Deze onafhankelijkheid bleef gedurende 150 jaar behouden, tot het door de fusies van 1976 opnieuw een deel werd van Heist.

In de 19de eeuw doorsneden door de spoorlijn Antwerpen-Aarschot (1864) en de daarmee parallel lopende rechte baan Aarschot-Lier (eerste helft van de 19de eeuw). Ten zuiden hiervan groeide het gehucht Pijpelheide, dat door de nabijheid van het station op de Kleine steenweg een sterke demografische ontwikkeling kende; het wordt gekenmerkt door een rechtlijnig stratenpatroon, eigen aan een planmatige aanleg. In 1875 erkend als autonome hulpparochie.

In de loop van de 20Ste eeuw kent de gemeente een geleidelijke uitdeining van de lintbebouwing en aanleg van nieuwe woonwijken, onder meer de sociale wijk "Heivelden" ten noordwesten van de kern (jaren 1980), de sociale wijk "Cardijnlaan" (jaren 1960-1970) ten zuidoosten van het centrum van Pijpelheide en een meer residentiële woonwijk ten noordoosten (Moerstraat, vierde kwart van de 20ste eeuw); de agrarische activiteit verminderde in evenredigheid en vertoont thans een overwicht van weilanden. Enkel het noordelijke deel met weidelandschappen langs de Grote Nete bleef nog grotendeels gevrijwaard.

Thans duidelijk voorbeeld van straatdorp met landelijk karakter, in het noordoosten getypeerd door de inplanting van het "Hof ter Laken" met uitgestrekt en bosrijk kasteelpark, en in het zuiden het gehucht Pijpelheide met eigen parochiekerk en school.

Verspreid over de gemeente zijn er talrijke langgestrekte hoeven met typische ordonnantie van woonhuis, stal en schuur, die tot op heden blijven getuigen van het agrarische verleden, hoewel ze zienderogen verdwijnen in verhouding tot de afnemende landbouwactiviteit ofwel aangepast worden aan de nieuwe woonfunctie. Een ander kenmerk van het architecturale patrimonium, dat overigens zeer sober is, is de doorgedreven kleinschaligheid die tot op heden de gemeente karakteriseert; getuige hiervan zijn ook de diverse lemen huisjes in het tot midden 19de eeuw nagenoeg onbewoonde gehucht Pijpelheide, als materiële referentie naar de eertijds minder gegoede bewoners van de onvruchtbare heidegronden.

  • Administratie Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumenten & Landschappen, Cel Monumenten en Landschappen Brussel, Archief Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen, plannen.
  • DIRIKEN P., Geogids Heist-op-den-Berg, s.l., 1994, p. 89-106.
  • HERTELEER L., Geschiedenis van Heist-op-den-Berg 1795-1976, Heist-op-den-Berg, 1986, p. 40-41, 226-231.
  • LIEKENS L., Het Ressort van Mechelen of de geschiedenis der gemeenten Heist-op-den-Berg, Boisschot, Hallaar en Gestel, deel 1, Mechelen, 1897; deel 2, Heist-op-den-Berg, 1921; anastatische herdruk met inleiding door L. Herteleer, Gent, 1992, deel 2, p. 81, 86-87.

Bron: KENNES H. & STEYAERT R. 1997: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Mechelen, Kantons Duffel - Heist-op-den-Berg, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 13n4, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Kennes, Hilde
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Arbeiderswoning

  • Omvat
    Arbeiderswoningen

  • Omvat
    Boekweitweg

  • Omvat
    Brouwerij Naets

  • Omvat
    Dorpsstraat

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Elzenstraat

  • Omvat
    Gekoppelde dorpswoningen

  • Omvat
    Grote Heidestraat

  • Omvat
    Heiakker

  • Omvat
    Heistseweg

  • Omvat
    Herenhuis van 1850

  • Omvat
    Het Broek

  • Omvat
    Hoekpand van 1894

  • Omvat
    Hoeve Hoogweghof

  • Omvat
    Ijzerenweg

  • Omvat
    Kasteeldomein Ter Laken

  • Omvat
    Kasteelhoeve Ter Laken

  • Omvat
    Kleine steenweg

  • Omvat
    Langgestrekte hoeve

  • Omvat
    Langgestrekte hoeve

  • Omvat
    Langgestrekte hoeve

  • Omvat
    Langgestrekte hoeve

  • Omvat
    Langgestrekte hoeve

  • Omvat
    Langgestrekte hoeve

  • Omvat
    Langgestrekte hoeve

  • Omvat
    Negenbunders

  • Omvat
    Ommuurde begraafplaats

  • Omvat
    Opgaande plataan als hoekboom Hof Ter Laken

  • Omvat
    Pastorie Sint-Salvatorparochie

  • Omvat
    Pijpelbossen

  • Omvat
    Reeks arbeidershuizen

  • Omvat
    Schoutestraat

  • Omvat
    Schrieksesteenweg

  • Omvat
    Spoorwachtershuisje

  • Is deel van
    Heist-op-den-Berg


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Booischot [online], https://id.erfgoed.net/themas/13637 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.