Arbeiderswijk met 70-tal woningen, tussen 1922 en 1925 gerealiseerd door de sociale huisvestingsmaatschappij De Mandel naar ontwerp van Cyriel Myttenaere en René Doom. Vanaf eind jaren tachtig grotendeels vervangingsbouw vanuit sociale stadsvernieuwing naar ontwerp van Willy Reuse.

Bouwgeschiedenis en situering

Tijdens de Eerste Wereldoorlog werden enkele woningen in het bouwblok, begrensd door de Damberstraat, Vijfwegenstraat, Koning Albert I-laan en Hof van ’t Henneken beschadigd. Hierop werd beslist het volledige bouwblok af te breken en er een nieuwe straat door te trekken. De sociale huisvestingsmaatschappij De Mandel bouwde in 1922 vijftig nieuwe sociale woningen volgens het aanlegplan van Cyriel Myttenaere en René Doom, midden jaren twintig aangevuld met een twintigtal bijkomende woningen naar ontwerp van René Doom. Wegens verregaande verkrotting werd dit gebied in de jaren 1980 aangeduid als herwaarderingsgebied. Vanaf 1988 bouwde De Mandel een woonerf met nieuwe sociale woningen en appartementen aan de Borstelstraat en het Hof van ’t Henneken (waaronder 34 woningen uit 1990 naar plannen van Willy Reuse uit 1985).

Typering en beschrijving

De bouwfase 1922-1925 is een typisch voorbeeld van de dense sociale huisvesting die tijdens het interbellum, en vooral tijdens de periode 1925-1940 opgetrokken werd in Vlaanderen. Het tuinwijkconcept met bijhorende groenaanleg en gemeenschapsideaal werd hierbij ingeruild voor een zo economisch mogelijke bouwwijze bestaande uit gesloten bouwblokken van arbeiderswoningen.

Het centrum van de sociale woningbouw van 1922 wordt gevormd door het poortgebouw aan de Vredestraat nummer 37-43 naar ontwerp van René Doom. Het bestaat uit vier woningen van drie traveeën en één bouwlaag onder een pannen zadeldak (met de nok parallel aan de straat) in spiegelbeeldschema, en een centraal torenvormig blok van één travee met korfboogvormige doorgang, onder een pannen schilddak. Kenmerkend zijn verder de dakvensters met puntgevels onder pannen zadeldak, de gediversifieerde geeloranje baksteen, de rondbogige deuropeningen, rechthoekige en achthoekige ramen, oorspronkelijk met kleine roedeverdeling en beluikte benedenvakken. Gerestaureerd in het kader van de stadsherwaardering, met toevoeging van een lager woningblok en aanleg van pleintje voor het gebouw.

Aan de Damberdstraat (onder meer 5-27, 31-35), Vredestraat (onder meer 4-12) en Vijfwegenstraat (onder meer 38-42), eenheidsbebouwing in spiegelbeeldschema van 1922-23: enkelhuizen van twee traveeën en twee bouwlagen met afwisselend lijst- en puntgevels onder pannen zadeldaken. Verankerd parement van donkerrode baksteen met rechthoekige vensters, rondboogdeuren en achthoekige zolderramen. De gevels worden verfraaid met overhoekse lagen, de hoekgebouwen met vlechtingen op zijgevel en travee-nis (bijvoorbeeld Vredestraat 57). Beperkte beeldtransformatie door beschildering en/of cementering van gevels, nieuw gevelparement, toevoeging van plint of vernieuwing van houtwerk.

Tussen deze uniforme sociale woningbouw enkele afwijkende gebouwen uit dezelfde periode.

Het laat 20ste-eeuwse woonerf sluit aan bij de toenmalige integratiearchitectuur die zich qua volumes, materiaal en structuur inschrijft in de omgeving, maar duidelijk eigentijds is van vormgeving.

Evaluatie

De Vredewijk heeft een architecturale en stedenbouwkundige waarde als voorbeeld van de typische arbeidershuisvesting van het interbellum en van de stadsvernieuwingsprojecten uit het laatste kwart van de 20ste eeuw. Erfgoedelementen die hiertoe bijdragen zijn de homogeniteit, schaal (laagbouw) en de materialiteit (baksteen).