Geografisch thema

Halen

ID
13869
URI
https://id.erfgoed.net/themas/13869

Beschrijving

Voor het eerst vermeld in 714 als Halon (Germaans Halhum: bocht in hoogland). In noordoostelijk Hageland, aan de Velpe en de samenvloeiing van Gete en Demer, met ten noorden de brede vochtige depressie der Demervallei, ten zuidwesten het Hageland met zuidwest- en noordoostwaarts gerichte heuvelruggen (Blokkenberg, Kluisberg, Muttenberg), ten oosten Vochtig Haspengouw.

De stad ontstond bij de weg Brabant-Keulen, bij de samenvloeiing van Gete, Velpe en Demer, op de grens van Brabant met Luik. Centraal, rechthoekig marktplein met de kerk in de noordoosthoek; aan de noordzijde de weg Diest-Hasselt en een noordelijke vertakking (Schoolstraat) naar de Kempen.

In 746 vermeld als schenking van Robrecht van Haspengouw aan de abdij van Sint-Truiden, doch vanaf 1200 Brabants grondgebied; in 1206 schenking der Brabantse stedelijke vrijheden door Hendrik I. Het grondgebied Halen besloeg toen niet alleen de stad Halen doch ook Wever, Attenrode, Meersel, Surbeempde, Glabbeek, Dorne, Webbekom, Bets, Winghe, Kersbeek, Cortenaeken, Kiesekem, Bursbeek, Kerckem en Vissenaken. In 1385 kreeg de stad haar omwalling met ruitvormig verloop; ten westen, de Diestse poort, ten oosten, de Luikerpoort. Na verwoestingen in 1567 en 1572 door Hollandse en Spaanse troepen werden pas in 1706 herstellingswerken uitgevoerd, de twee poorten werden tussen 1769-1780 heropgebouwd; na de Franse tijd, in 1823, volledig gesloopt. Buiten enkele gebouwen in traditionele stijl onder meer De Arend, het Munthuis op de Markt en de Molen op de Velpe, concentratie van herenhuizen en afspanningen uit de tweede helft van de 18de en de 19de eeuw, aan de Diestse- en Luiksestraat.

Nog duidelijke plattelandsgemeente met nadruk op de landbouwactiviteit, ten zuiden van de weg Diest - Hasselt; recente industriële inplantingen (papierfabrikatie en electrotechnische toestellen) ten noorden bij de staatsbaan, die de oude handelsweg door de stad van het doorgaand verkeer ontlast, en waarbij een nieuwe woonkern ontstond. Temidden van het agrarisch gedeelte, de voormalige cistercienzerinnenabdij Mariëndal te Rotem en de Kluis van Reynrode. Bij de landelijke architectuur is de vakwerkbouw vrijwel volledig verdwenen, dominerend is de baksteenbouw met losse schikking, en semigesloten tot gesloten aanleg. Bij de IJzerenbeek en de Velpe met hun licht glooiend landschap speelde zich in 1914 de laatste grote cavalerieslag af uit de geschiedenis, gekend als de "Slag der Zilveren Helmen" die uitliep op een Belgische overwinning zonder grote gevolgen voor het verloop van de Eerste Wereldoorlog.

Oppervlakte: 2.602 hectare. Inwonersaantal (1976): 5.319.

  • CUPPENS A., De slag der zilveren helmen, Diest, 1919.
  • MAAS P., Kort overzicht van de geschiedenis der stad Halen, Hasselt, 1877-1878.
  • RAYMAECKERS F., Historische oogslag op het stadje Halen en het voormalige vrouwenklooster Mariënrode (Brabantsch museum voor oudheden en geschiedenis, s.l. 1860, p. 292-362).
  • ULENS R. De steden Herk en Halen in het verleden (Jaarboek van het Limburgsch geschied- en oudheidkundig gezelschap, 47, 1933, p. 173-185).

Bron: SCHLUSMANS F. met medewerking van GYSELINCK J., LINTERS A., WISSELS R., BUYLE M. & DE GRAEVE M.-C. 1981: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Hasselt, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 6n1 (A-Ha), Brussel - Gent.
Auteurs: Schlusmans, Frieda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Abdij Mariëndal

  • Omvat
    Belgische militaire begraafplaats

  • Omvat
    Belgische militaire begraafplaats Halen

  • Omvat
    Boerenburgerhuis

  • Omvat
    Boerenhuis

  • Omvat
    Diephuis

  • Omvat
    Dubbelhuis

  • Omvat
    Duits kruis

  • Omvat
    Firmin Jacobslaan

  • Omvat
    Gedenkmonument Cyclisten

  • Omvat
    Gedenksteen Slag der Zilveren Helmen

  • Omvat
    Gekandelaarde kruispuntlinde met boomkapel

  • Omvat
    Geknotte linde als hoekboom met boomkapel

  • Omvat
    Gemeentelijk plantsoen

  • Omvat
    Generaal de Wittestraat

  • Omvat
    Gesloten hoeve

  • Omvat
    Heldenkapel

  • Omvat
    Historische stadskern van Halen

  • Omvat
    Hoeve

  • Omvat
    Hoeve

  • Omvat
    Hoeve

  • Omvat
    Hoeve

  • Omvat
    Hoeve IJzeren Winning

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve Vogel-sanck

  • Omvat
    Holle weg Betserbaan

  • Omvat
    Holle wegen

  • Omvat
    Kasteel van Blekkom

  • Omvat
    Kluis van Reynrode en kapel

  • Omvat
    Kruispuntlinde met boomkapel

  • Omvat
    Laathof

  • Omvat
    Langgestrekte hoeve

  • Omvat
    Loksbergenstraat

  • Omvat
    Markt

  • Omvat
    Oorlogsgedenkteken

  • Omvat
    Pannenfabriek De Panoven

  • Omvat
    Park van het kasteel van Blekkom

  • Omvat
    Pastorie van de Sint-Pancratiusparochie

  • Omvat
    Rotemse molen

  • Omvat
    Rozenstraat

  • Omvat
    School

  • Omvat
    Semi-gesloten hoeve

  • Omvat
    Sint-Donatuskapel

  • Omvat
    Slagveld van Halen

  • Omvat
    Stadswoning

  • Omvat
    Tuin van de Rotemse molen

  • Omvat
    Twee burgerwoningen

  • Omvat
    Twee dorpswoningen

  • Omvat
    Villatuin

  • Omvat
    Zelk

  • Omvat
    Zwarte Duivelsstraat

  • Is deel van
    Halen


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Halen [online], https://id.erfgoed.net/themas/13869 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.