Geografisch thema

Kerniel

ID
14028
URI
https://id.erfgoed.net/themas/14028

Beschrijving

Oudste vermelding als Kirnile (1279). Kerniel ligt op de zogenaamde steilrand van Borgloon, die het massief van Borgloon ten noorden begrenst. Dit talud van het Haspengouws plateau vormt de grens tussen Droog-Haspengouw ten zuiden en Vochtig-Haspengouw ten noorden, tevens tussen Laag- en Midden-België; hier daalt het zuidelijk gelegen Haspengouws plateau op zeer abrupte wijze naar het noorden, tot 60 meter. Het landschap is heuvelachtig met hoogteverschillen van 60 tot 110 meter. De Romeinse weg van Tongeren naar Taxandria doorkruiste het grondgebied van de gemeente.

Kerniel behoorde tot het persoonlijke domein van de graven van Loon, dat na 1366 overgaat naar de Bisschoppelijke Tafel van Luik. Het was geen afzonderlijke heerlijkheid. In 1739 verpachtte prins-bisschop Georges-Louis de Berghes Kerniel samen met Rullekoven aan de barones van Mettekoven. Op het grondgebied van Kerniel bevond zich de belangrijke Loonse heerlijkheid Haebroek, zie Heuvelstraat nummer 11.

Op gerechtelijk gebied ressorteerde Kerniel onder de rechtbank van Graethem onder Borgloon.

Op het grondgebied bevonden zich de Loonse laathoven Sint-Servaas, toebehorend aan het Sint-Servaaskapittel van Maastricht, en van Colen of Coelen. Uit het cijnshof Rulicoven ontstond het gehucht Rullekoven.

Op bestuurlijk gebied waren Kerniel en Rullekoven twee afzonderlijke gemeenten met elk een jaarlijks verkozen burgemeester.

De Sint-Pantaleonskerk was oorspronkelijk een quarta-capella van de kerk van Gorsleeuw; vóór 1278 wordt ze van de parochie van Gorsleeuw afgescheiden. De pastoors van Gorsleeuw hadden er het begevingsrecht tot 1487, waarna het overgaat op de kruisheren van Kolen. De tienden waren, samen met die van de moederkerk, in het bezit van de Sint-Laurentabdij van Luik en van de pastoor van Gorsleeuw. In 1487 wordt de parochie van Kerniel geïncorporeerd in het klooster van de kruisheren van Colen. Vanaf deze periode wordt de kerk bediend door één van de religieuzen van het klooster. Rullekoven beschikte over de Sint-Martinuskapel, afhankelijk van de parochie Gors-Opleeuw, thans verdwenen. Het kruisherenklooster van Colen, zie Colenstraat, zogenaamd Mariae Laudes of Marinlof, ontstond in 1438.

Kerniel is steeds een landbouwgemeente geweest, met de nadruk steeds meer op de fruitteelt. De industrie beperkte zich tot een paar brouwerijen en een stroopfabriek. In 1963 werd begonnen met wijnbouw, een teelt die sinds de middeleeuwen uit de streek was verdwenen.

Kerniel bezat een station op de spoorlijn Sint-Truiden-Tongeren, die functioneerde van 1879 tot 1957. In 1970-71 werden de sporen opgebroken, het station werd afgebroken. De nederzetting is een plateaurandsite van het hoopdorptype. Het primitieve stratenpatroon bleef vrijwel ongewijzigd behouden, behalve wat betreft de Zilverstraat, de huidige kern van het dorp, die een 19de-eeuwse (eerste helft)-verbindingsweg schijnt te zijn; zij komt niet voor op de Ferrariskaart (1771-77); zij omvat de kerk en de school, en heeft de dichtste bebouwing, voornamelijk dorpswoningen en boerenburgerhuizen. Ook de Odiliastraat is een latere toevoeging: zij ontstond bij het thans verdwenen station.

Oppervlakte: 402 hectaren. Aantal inwoners: 712.

  • BAUWENS-LESENNE M., Bibliografisch repertorium van de oudheidkundige vondsten in Limburg behoudens Tongeren-Koninksem (vanaf de vroegste tijden tot de Noormannen), Oudheidkundige repertoria, Reeks A: Bibliografische repertoria, 8, Brussel, 1968, pagina 144.
  • DARIS J., Notices…, Volume I, Liège, 1867, pagina's 384-424.
  • DARIS J., Histoire du Diocèse et de la Principauté de Liège pendant le XVe siècle, Liège, 1887, pagina 277.
  • DOORSLAER B. VAN (editor), Spoorwegen in Limburg, Provincie Limburg, Dienst voor Industrieel Erfgoed, Hasselt, 1991, pagina's 64-65.
  • PAQUAY J., Les paroisses de l'ancien concile de Tongres y compris les conciles de Hasselt et Villers-L'Evêque démembrés du même concile , Bulletin de la Société d'Art et d'Histoire du Diocèse de Liège, 1909, pagina 180.

Bron: PAUWELS D. & SCHLUSMANS F. met medewerking van MUYLDERMANS E. & ROMBOUTS J. 1999: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kanton Borgloon, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14n4, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Schlusmans, Frieda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Alleenstaand burgerhuis

  • Omvat
    Boerenburgerhuis

  • Omvat
    Gemeentehuis van Kerniel

  • Omvat
    Gesloten hoeve

  • Omvat
    Gesloten hoeve

  • Omvat
    Gesloten hoeve

  • Omvat
    Heuvelstraat

  • Omvat
    Hoeve met café

  • Omvat
    Kapel

  • Omvat
    Kerkweg

  • Omvat
    Kloostertuin Mariae Laudes

  • Omvat
    Kruisherenklooster van Colen

  • Omvat
    Nielstraat

  • Omvat
    Odiliastraat

  • Omvat
    Oorlogsmonument

  • Omvat
    Parochiekerk Sint-Pantaleon

  • Omvat
    Pastorie van de Sint-Pantaleonparochie

  • Omvat
    Rullekoven

  • Omvat
    School

  • Omvat
    Stroopstokerij

  • Is deel van
    Borgloon


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Kerniel [online], https://id.erfgoed.net/themas/14028 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.