Geografisch thema

Berlingen

ID
14048
URI
https://id.erfgoed.net/themas/14048

Beschrijving

De oudste vermelding van 1079 als "Berlenges". Op de Ferrariskaart (1771-1777) zogenaamde Beerling. Etymologisch is de naam op -ingen van Germaanse oorsprong. Hij zou verwijzen naar het woord "Bergelingen": een groep mensen die zich in tijden van gevaar terugtrekt op een heuvel. Een andere verklaring refereert aan het Germaanse "Berelengium": de lieden van Berenlin of Berilo.

De Herk, op de Ferrariskaart zogenaamde Rivière Herck en in de Atlas van de Buurtwegen (1844) Ruisseau herkbeek, stroomt door Berlingen en vormt de zuidoostelijke grens van het dorp. Op de steile helling tussen de rivier en de parochiekerk, ontspringt een krachtige bron, genoemd naar Sint-Agatha en waarvan het water in de Herk stroomt. Berlingen omvat het gehucht Oetersloven, confer Oeterslovenstraat.

Op prehistorische bewoning wijzen bewerkte afslagen, gevonden in de nabijheid van de plaats zogenaamd Moordkuil. Uit de Romeinse periode dateren een genivelleerde tumulus op het Tomveld uit de tweede helft van de 1ste eeuw, waar in 1968-1970 ettelijke grafvondsten werden gedaan, dakpannen en ander bouwmateriaal langs de Muggensteeg, en dakpannen, potscherven en silexblokken in het Steenveld, ten zuiden van de weg Hoepertingen-Wellen. Een middeleeuws zwaard (13de eeuw) werd in 1977 uit de Herk opgebaggerd.

Berlingen behoorde tot het persoonlijke domein van de graven van Loon. De heerlijkheid was nadien in het bezit van de prinsbisschoppen van Luik en in 1729 van baron de Wanzoule. Hetzelfde jaar stond deze ze af aan barones de Sluse en haar oudste zoon. De collegiale Sint-Bartholomeuskerk van Luik bezat belangrijke goederen in Berlingen, in 1078 door gravin Ermengardis geschonken. Op het grondgebied van Berlingen bevond zich een nu nog bestaande banmolen, de zogenaamde Oude molen, een tweede op de grens met Rullingen, die beide eigendom waren van de prinsbisschop. In 1739 werden ze in erfpacht gehouden door Pierre-Antoine, baron de Tiribu. De jurisdictie van de schepenbank van Berlingen omvatte een veel groter gebied dan de huidige gemeente. Zij strekte zich immers tijdens het ancien régime uit tot een aanzienlijk deel van de huidige gemeente Hoepertingen. Het was een Loons gerecht, ressorterende onder het hof van Vliermaal.

Op het grondgebied van de gemeente bevonden zich verschillende laathoven: "Landries" of "Langdries", het "laathof van Hamel", het "laathof Horion" of zogenaamd Hof van Berlingen, een laathof van de abdij van Sint-Truiden, het "laathof Ter Beeck" en het "laathof van Elderen". Het gemeentebestuur was in handen van twee jaarlijks door de gemeentenaren verkozen burgemeesters, bijgestaan door zes raadslieden sinds 1732.

In Berlingen vond in 1466 een gewapend treffen plaats tussen Bourgondische en Luikse troepen. Tijdens de lange oorlogen van Lodewijk XIV ging de bevolking onder zware lasten gebukt, opgelegd door de hier gelegerde Franse militairen.

De parochie Berlingen bevatte ook delen van Hoepertingen en de St.-Agathakerk was een filiaalkerk van Borgloon. Het begevingsrecht was sinds de 11de eeuw in handen van het Sint-Odulphuskapittel van Borgloon. De kerk bezat het dooprecht. De tienden waren voor de helft in het bezit van het kapittel, voor de helft van de pastoor van Berlingen. De kleine tienden waren in handen van de Sint-Trudoabdij van Sint-Truiden.

Het kleine Berlingen, waarvan de dorpskern excentrisch is gelegen tegen de Herk, is altijd een landelijke gemeente gebleven, met een sinds 1844 zo goed als stagnerende bevolking. De historische bebouwing, meestal bestaande uit dorpshoeven - zowel gesloten, semi-gesloten als langgestrekte - ligt voornamelijk aan de Berlingenstraat en de Bronstraat, de meer recente bebouwing aan de Langstraat. Het dorp is voor heel wat diensten op het naburige Wellen afgestemd, waarmee het in 1977 fusioneerde.

Oppervlakte: 248 hectare. Aantal inwoners (1976): 269.

  • Infobundel Wellen, Wellen, s.a., z.pag.
  • Mémoire historique et étymologique sur les noms des anciens habitants, territoires, communes et hameaux de la province de Limbourg, (Bulletin de la Société scientifique et littéraire du Limbourg, 6, 1863, pagina 111).
  • Plaatsnamen, ('t Daghet in den Oosten, 11, 1895, pagina 85).
  • Vijfentwintig jaar archeologische opgravingen in België (tent.cat.), Brussel, 1972, pagina 95, nummer 43, plaat X.
  • AMAND M. - NOUWEN R., Gallo-Romeinse tumuli in de Civitas Tungrorum, (Publicaties van het Provinciaal Gallo-Romeins Museum te Tongeren, 40), Hasselt, 1989, pagina 31.
  • BAUWENS-LESENNE M., Repertorium van de oudheidkundige vondsten in Limburg, behoudens Tongeren-Koninksem (vanaf de vroegste tijden tot de Noormannen),Brussel, 1968, pagina 17.
  • CLERX V., Dorpsmonografie: Berlingen, onuitg. verhandeling, Hasselt, 1978.
  • DARIS J.,Histoire du Diocèse et de la Pricipauté de Liège pendant le XVe siècle, Luik, 1887, pagina 388.
  • DARIS J., Notices..., 1, Luik, 1867, pagina 357-383.
  • LUX G.V., De Romeinse overblijfselen in de streek rondom Gors-Opleeuw, (Het Oude Land van Loon, 25, 1970, pagina 47).
  • MARIËN M.E., Belgica Antiqua, Antwerpen, 1980, pagina 489.
  • MARCHAL J., Toponymie van Hoepertingen, Berlingen en Zepperen, onuitg. doctoraatsverhandeling, Leuven, 1952, zonder pagina
  • MATTHYS A.,Berlingen (Limb.), (Archeologie, 1977, pagina 104, 105, figuur 30).
  • MEEKERS G. - GOFFINGS J., De burgemeesters van Berlingen, Herten, Ulbeek, Wellen sedert 1830, Wellen, 1993, pagina 5, 6, 9-41, 75, 124, 125.
  • PAQUAY J., Les paroisses..., pagina 248-249.
  • RAMAEKERS K., Dorpsmonografie: Berlingen, Herten, Ulbeek, onuitgegeven verhandeling, Hasselt, 1986, pagina 1-24.
  • ROOSENS H., Bestattungsritual und Grabinhalt einiger Tumuli im Limburger Haspengouw, (Archaeologia Belgica, 191, 1976).
  • ROOSENS H. - LUX G.V., Grafveld met Gallo-Romeinse tumulus te Berlingen, (Archaeologia Belgica, 147, 1973).
  • SMEESTERS J.,Sporen in de leem. Het Zuid-Limburgse platteland in de Romeinse tijd (tent.cat.), Tongeren, s.a., pagina 7.
  • ULENS R., Les seigneuries lossaines. A propos de Langdries, (Verzamelde Opstellen uitgegeven door den Geschied- en Oudheidkundigen Studiekring te Hasselt, 7, 1931, pagina 24-29).
  • VENKEN J., Oud Sint-Truiden en omgeving. Borgloon, Gingelom, Heers, Nieuwerkerken, Sint-Truiden, Wellen, Gent, 1993, pagina 40, 298, 312-315.

Bron: PAUWELS D. & SCHLUSMANS F. met medewerking van MUYLDERMANS E. & ROMBOUTS J. 1999: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kanton Borgloon, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14n4, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Schlusmans, Frieda; Pauwels, Dirk
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Deels versteend huis

  • Omvat
    Gesloten hoeve

  • Omvat
    Gesloten hoeve

  • Omvat
    Haag van gele kornoelje

  • Omvat
    Hoeve

  • Omvat
    Hoeve

  • Omvat
    Hoeve

  • Omvat
    Hoeve 't Klein Kasteeltje

  • Omvat
    Hoeve Winning van Wilhelmus Vissers

  • Omvat
    Kapel Onze-Lieve-Vrouw Onbevlekte Ontvangenis

  • Omvat
    Kapel van Oetersloven

  • Omvat
    Kerkhof Sint-Agatha

  • Omvat
    Omhaagde kapelsite met boomgaard

  • Omvat
    Parochiekerk Sint-Agatha met kerkhof

  • Omvat
    Pastorie van de Sint-Agathaparochie

  • Omvat
    Resten van een hoeve in vakwerkbouw

  • Omvat
    Veekering van geschoren meidoorn

  • Omvat
    Voortuin met Lourdesgrot van de pastorie

  • Omvat
    Watermolensite Pexsters

  • Is deel van
    Wellen


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Berlingen [online], https://id.erfgoed.net/themas/14048 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.