Geografisch thema

Herten

ID
14049
URI
https://id.erfgoed.net/themas/14049

Beschrijving

De oudste vermelding "Harteum" dateert uit 1078. De naam zou de vervorming inhouden van het Oudnederlandse "harn" of "hern", hetgeen beukenbos betekent. De antieke wegen Tongeren-Lummen en Hasselt-Ombret doorkruisten het grondgebied van de gemeente.

De heerlijkheid viel oorspronkelijk onder de suzereiniteit van het graafschap Duras, dat op het einde van de 12de eeuw naar het graafschap Loon overging. De oudst gekende heer van Herten is Robert van Herten (1174). Later worden de families Van den Edelbampt (14de, 15de eeuw), van Hulsberg (15de, 16de eeuw), de Scharenberg (17de eeuw), de Geloes (1668), Van Weddingen (na 1755) en de Heusch (1764) als eigenaar vermeld.

De schepenbank was een Loons hof en ressorteerde onder het Oppergerecht van Vliermaal. Voorts bestond in Herten een cijnshof dat afhing van het allodiaal hof van Borgloon. Op bestuurlijk vlak vormde Herten in het ancien régime een afzonderlijke gemeente met een jaarlijks verkozen burgemeester.

Het dorp werd geplunderd en verwoest door Lorreinse troepen in 1654. In 1760 werden door de bokkenrijders uit de omstreken van Wellen diefstallen in Herten gepleegd. De Sint-Lambertuskerk was een filiaal van de kerk van Borgloon. Het patronaatsrecht was in handen van de plaatselijke heer. Laatstgenoemde bezat eveneens twee derden van de tienden. De pastoor had het overige deel. De kerk bezat het dooprecht. Na 1803 resideerde er geen pastoor meer in Herten. Van dan af werd de parochie bediend door een kapelaan van Wellen.

Herten is van oudsher een klein agrarisch dorp gebleven en telde circa 1845 amper tien huizen, een brouwerij en een molen, de zogenaamde Hertenmolen, na 1906 uitgebouwd tot een graanmolen en houtzagerij en recent omgevormd tot een fabriek voor plasticverwerking van internationaal belang, gelegen in de Hertenstraat. Het Kasteel van Herten, tot circa 1900 bewoond, is sindsdien verdwenen. Het wordt aangeduid op de Ferrariskaart (1771-1777) en in de Atlas van de Buurtwegen (1844) als een gesloten complex, gelegen ten westen van de kerk en met de huidige Hertenstraat verbonden door een dreef. Op de Ferrariskaart staat tevens een moestuin ten zuiden, evenals een boomgaard rondom het geheel. Als eerste bewoners worden vermeld Mathilde Van den Edelbampt en haar echtgenoot Reinier van Hulsberg, genaamd Schaloen. In de verkoopakte van 1668 wordt het kasteel vermeld als gebouwd van baksteen en bekleed met leien.

De recente lintbebouwing ligt aan de historisch belangrijke as van de Hertenstraat en aan de steenweg naar Borgloon. Er zijn in Herten nog een klein aantal landbouwbedrijven actief, doorgaans in de fruitteelt. Het dorp is voor de meeste diensten op het naburige Wellen aangewezen.

Oppervlakte: 131 hectare. Aantal inwoners (1976): 98.

  • BAUWENS-LESENNE M., Bibliografisch repertorium van de oudheidkundige vondsten in Limburg behoudens Tongeren-Koninksem (vanaf de vroegste tijden tot de Noormannen), (Oudheidkundige repertoria, Reeks A: Bibliografische repertoria; 8), Brussel, 1968, pagina 127.
  • BOGAERTS D. - VALGAERTS E.,Kortessem. Een rijk molenverleden, Kortessem, 1990, pagina 14 (illustratie 3), (in verband met Hertenmolen).
  • DANIËLS P., De Hasseltsche bastaardtak der Geloesen, Tongeren, 1919, pagina 8, 11, 12, 14-16, 18.
  • GIERAERTS M. e.a., Inleiding tot de industriële archeologie, onuitg. verhandeling, s.l.e.a., z.pag.
  • MEEKERS G. - GOFFINGS J., De burgemeesters van Berlingen, Herten, Ulbeek, Wellen sedert 1830, Wellen, 1993, pagina 5, 6, 43-71, 75, 81, 103, 114, 151, 152, 154.
  • MICHIELS J., Herten onder pastoor Froyen, (Limburg, 22, 1940-1941, pagina 1-4, 29-34, 53-56, 77-85).
  • PAQUAY J., Edelbampt et Cannart, (Mélanges Camille de Borman. Recueil de mémoires relatifs à l'histoire, à l'archéologie et à la philologie offert au Baron de Borman et publié par ses amis et admirateurs), Luik, 1919, pagina 485-491.
  • PAQUAY J., Les paroisses de l'ancien concile de Tongres, y compris les conciles de Hasselt et Villers-l'Evêque démembrés du même concile. (Bulletin de la Société d'Art et d'Histoire du Diocèse de Liège, 18, 1909, pagina 254-255).
  • RAMAEKERS K., Dorpsmonografie: Berlingen, Herten, Ulbeek, onuitg. verhandeling, Hasselt, 1986, pagina 25-38.
  • ROBYNS O., Varia. Herten.- Henricus Haex, (Limburg, 8, 1926-1927, pagina 62).
  • VENKEN J., Oud Sint-Truiden en omgeving. Borgloon, Gingelom, Heers, Nieuwerkerken, Sint-Truiden, Wellen, Gent, 1993, pagina 298-299, 317-318.

Bron: PAUWELS D. & SCHLUSMANS F. met medewerking van MUYLDERMANS E. & ROMBOUTS J. 1999: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kanton Borgloon, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14n4, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Schlusmans, Frieda; Pauwels, Dirk
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Hoeve

  • Omvat
    Monument voor luitenant Dufossez

  • Omvat
    Parochiekerk Sint-Lambertus

  • Omvat
    Poortvleugel in vakwerk

  • Is deel van
    Wellen


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Herten [online], https://id.erfgoed.net/themas/14049 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.