Geografisch thema

Welden

ID
14119
URI
https://id.erfgoed.net/themas/14119

Beschrijving

Landelijk dorp van 663 ha aan de rechter Schelde-oever, sinds 1971 noordoostelijke fusiegemeente van Oudenaarde; telt 935 inwoners (1.1.1996). In het noorden vormt de rechtgetrokken Schelde de gemeentegrens met Heurne en Zingem (grenswijziging van 1919 en 1920). De Zwalmbeek die uitmondt in de Schelde is een onderdeel van de noordoostelijke grensscheiding met Zwalm (Nederzwalm-Hermelgem). Voorts paalt Welden in het oosten en zuiden aan Mater, in het zuidwesten en westen aan Nederename. In het kader van de doorgevoerde ruilverkavelingen (1975-'78) volgden kleine grensaanpassingen met Mater en Nederzwalm-Hermelgem (1979). Zo werd een deel van de scheiding met Mater verlegd samenvallend met de in 1868 in gebruik genomen spoorlijn Kortrijk-Denderleeuw. Het noordwesten van het grondgebied vertoont een vlakke bodem van gemiddeld 10 m en behoort tot de zeer natte grachtenrijke alluviale Scheldevallei. Het bescheiden en afgelegen dorpscentrum grenst aan de Scheldemeersen, 1250 m verwijderd van de stroom. De drooglegging van het overstromingsgebied door middel van grachten ving wellicht aan tijdens de ontginningsperiode van de 11de tot 12de eeuw. Ten Noordoosten van de dorpskern ligt de Weldenkouter op hoger gelegen lemig zand Ten Zuiden daarvan doorsnijdt de vallei van de Oossebeek de gemeente. Het vroeger beboste en moerassige gebied ten Oosten en ten zuiden van de Oossebeek werd ook pas in de 11de tot 12de eeuw ontgonnen. Ten zuidoosten van de provinciebaan Aalst-Oudenaarde vormt de 40 m hoge zogenaamde "Hoge Berg" een heuvel die aansluit bij het heuvelachtig landschap van Mater behorend tot de Vlaamse Ardennen. Over de kam van voornoemde heuvel loopt een oude verbindingsweg zogenaamde Ronsen Heerweg die van Nederzwalm richting Mater loopt.

Welden zou in oorsprong teruggaan tot de prehistorie. De gemeente is gelegen aan de vroegere verbindingsweg Gent-Doornik naast de rechtse Schelde-oever die minstens zou opklimmen tot de Romeinse periode. De resultaten van veldprospectie circa 1992-1993 ondernomen door het Instituut voor Archeologisch Patrimonium (I.A.P.) bevestigen de vroege occupatie in deze Scheldegemeente. Op de wijk Neerwelden, aan de rand van de kouter in het noorden van de gemeente, wijst de concentratie aan gevonden silexmateriaal binnen een vroegere Scheldebocht te Hoog Brugghe op mogelijke occupatie in het laat Neolithicum en de vroege Bronstijd. Op de kouter zelf tussen Kouterstraat en Rothstraat lokaliseerde het I.A.P. in 1993 in de vorm van paalsporen een nederzetting uit de IJzertijd. Op verschillende plaatsen laten Romeinse vondsten toe te veronderstellen dat er ook in die periode bewoning was, onder andere te Neerwelden en op de wijk Peerdestok in het oosten van de gemeente. Tijdens een noodopgraving uitgevoerd in 1993 door het I.A.P. werd aan het Zuiden uiteind van Weldenkouter een weinig ten Zuiden van de kerk een middeleeuwse woonsite gelokaliseerd in de vorm van een breed omgrachte afgevlakte motte (grachten gedicht in de late middeleeuwen) die vermoedelijk een oudere occupatie kende; er werd onder andere ook een vermoedelijk Romeins brandrestengraf aangetroffen. De Archeologische Werkgroep Zuid-Oost-Vlaanderen trof in 1992 op de kouterrug ten Zuiden van het Kouterkapelletje aan de Kouterstraat eveneens een Romeins brandrestengraf aan.

Welden is in oorsprong een Belgische nederzettingsnaam herkomstig van "Weniliniom of woonplaats van Wandilo" wijzend op vroege bewoning. De oudste vermelding van de gemeentenaam "Wenlines" dateert van 1110, waarbij de bisschop van Kamerijk het altaar van Welden schonk aan de Sint-Salvatorsabdij van Ename.

Zij behield het patronaatschap over de kerk van Welden tot het eind van het ancien régime. Ten gevolge van zijn ligging aan de rechter Schelde-oever behoorde Welden na 843 tot het Duitse Rijk. Als onderdeel van het markgraafschap Ename werd het door de graaf van Vlaanderen in midden 11de eeuw veroverd en ingelijfd bij het graafschap Vlaanderen. Sindsdien behoorde Welden tot de kasselrij van het Land van Aalst. Onder Welden ressorteerden verscheidene heerlijkheden; de heren van de twee belangrijkste heerlijkheden bezaten er eigen rechtsmacht. De heerlijkheid Welden was minstens sinds begin 12de eeuw eigendom van de vooraanstaande adellijke heren van Schorisse. De heerlijkheid "Eeckhove" ging evenals de heerlijkheid Welden in de 17de eeuw door koop over in handen van een aanzienlijke niet-adellijke Gentse familie van handelaars-magistraten, namelijk respectievelijk aan Sebastiaan d'Hane en aan de familie Volckaert die later een adellijke titel verwierf. De zetels van de heerlijkheden worden in verband gebracht met een paar van de sites met walgrachten die aan de depressie van de Oossebeek voorkwamen waaronder de volledig verdwenen zogenaamde "Ronde Wee" aan de kouter ten Oosten van de kerk en met de in 1993 gelokaliseerde site ten Zuiden van de kerk achter het Kruis aan de Monseigneur Lambrechtstraat die als "Motte" bekend bleef. Van de opmerkelijke concentratie aan sites met walgrachten bij de Oossebeek bleven enkele omgrachte hoeven bewaard. De dorpskern ontwikkelde zich aan het kruispunt van lokale verbindingswegen, waaronder een weg (vroeger zogenaamd Pontweg) die in noordelijke richting vanaf de steenweg Aalst-Oudenaarde naar het Scheldeveer naar Heurne leidde en een oud wegtracé dat enerzijds naar Nederename (Reytstraat) leidde en anderzijds wellicht via de Kouterstraat over Neerwelden naar Nederzwalm. Aan de assen gevormd door Reytstraat en Monseigneur Lambrechtstraat groeide lintbebouwing. De steenweg Aalst-Oudenaarde (tweede helft van de 17de eeuw - 18de eeuw) werd op Welden circa 1830 rechtgetrokken. Afgezien van beperkte gegroepeerde bebouwing in verspreide kleine wijken is de Weldenstraat als onderdeel van de steenweg Oudenaarde-Aalst een sterk bebouwde as. Voorheen bezat Welden twee windmolens, één aan de rand van de dorpskern aan de Kouterstraat die nog bestond in 1662 doch verdwenen voor het vierde kwart van de 18de eeuw en één op de "Hoge Berg" die al in 1922 was afgebroken. Tot in de eerste helft van de 20ste eeuw waren naast de Schelde enkele steenbakkerijen te vinden. De gemeente bezit naast haar typisch karakter van landbouwdorp een groeiende woonfunctie.

  • Rijksarchief Ronse, Fonds abdij Ename, nr. 1456, kaart nr. 9.
  • BERINGS G., Landschap, geschiedenis en archeologie in het Oudenaardse, Oudenaarde, 1989, p. 35-39.
  • DE MARRE A., Welden herdacht, Welden, 1950.
  • DEVENTER A., Welden in oude prentkaarten foto's en doodsbeeldekens (1880-1950), Ouenaarde, 1978.
  • DEVOS P., Het dorp Welden, Monumenten & Landschappen in Oudenaarde en Horebeke (7), Oudenaarde, 1995, p. 4-10.
  • Instituut voor het Archeologisch Patrimonium, (niet gepubliceerde gegevens).
  • Openluchtmuseum Ename en Archeologische opgravingen in Oudenaarde, Jaarverslag 1993 Oudenaarde, 1994, p. 159-160.
  • ROGGE M. - DE MULDER G., Het archeologisch onderzoek van het distrigas-projekt in Zuid-Oost-Vlaanderen Een voorlopig rapport, Zottegems Genootschap voor Geschiedenis en Oudheidkunde, Handelingen, VI, 1993, p. 188.

Bron: BOGAERT C., LANCLUS K., TACK A. & VERBEECK M. 1996: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Oudenaarde, Stad Oudenaarde met fusiegemeenten, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 15n1, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Bogaert, Chris; Lanclus, Kathleen; Verbeeck, Mieke; Tack, Anja
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    't Groot Hof

  • Omvat
    Boerenburgerhuis

  • Omvat
    Boerenwoning

  • Omvat
    Boerenwoning

  • Omvat
    Boerenwoning

  • Omvat
    Boerenwoning

  • Omvat
    Dorpskern Ename met archeologische site en Bos t’Ename

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Gesloten hoeve

  • Omvat
    Hoeve

  • Omvat
    Hoeve

  • Omvat
    Hoeve en herberg In Den Akker

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Kouterkapelletje

  • Omvat
    Loverpoortje van aaneen geënte linden

  • Omvat
    Mandenmakersstraat

  • Omvat
    Meerperiode sitecomplex in alluviale context in de Scheldevallei

  • Omvat
    Monseigneur Lambrechtstraat (Welden)

  • Omvat
    Opgaande populier als grensboom bij kruispunt van wegen

  • Omvat
    Pastorie Sint-Martinusparochie met Kapel der Congregatie en tuin

  • Omvat
    Pastorietuin

  • Omvat
    Scheldevallei Heurne

  • Omvat
    Scheldevallei tussen Welden en Gavere

  • Omvat
    Semigesloten hoeve

  • Omvat
    Semigesloten hoeve

  • Omvat
    Villa

  • Omvat
    Weldenstraat

  • Is deel van
    Oudenaarde


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Welden [online], https://id.erfgoed.net/themas/14119 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.