Landbouw- en industriegemeente van circa 2886 inwoners (gegevens 1999, zogenaamd kieswijk Zandvoorde) en circa 945 hectare, sinds 1971 gefusioneerd met Oostende. Gelegen in de zogenaamd "Historische Polders van Oostende". Effen bodem (twee à vier meter boven de zeespiegel); kleigrond. Het grondgebied wordt doorsneden door de belangrijke verkeersaders kanaal Plassendale-Oostende (het eerste tracé van 1622 - in de tweede helft van de 18de eeuw deels herbruikt als afwateringskanaal - is nog deels bewaard, breder en volgens nieuw noordelijk tracé hergraven in 1664-1666) met het sluizencomplex van Plassendale (ook te Oudenburg), spoorlijn Brugge-Oostende (1838) en autoweg Brussel-Oostende (afwerking in 1958), en de voormalige spoorlijn Ieper-Oostende (1868, buiten dienst sinds 1959, nu wandelweg). De autoweg vormt grosso modo de grens tussen enerzijds ten zuiden het historische dorp met uitbreidingen vanaf de jaren 1950 en het bewaarde polderlandschap (op het gewestplan grotendeels ingekleurd als landschappelijk waardevol gebied) en ten noorden een belangrijk industriegebied in aansluiting op de haven van Oostende, met onder meer de creosooteerwerf (buiten bedrijf sinds 1984, zie Oudenburgsesteenweg nummer 87) en het vroegere UCB (Union Chimique Belge, nu CNO zie Oudenburgsesteenweg nummer 102). Gistelsesteenweg van Oostende over Stene en Zandvoorde naar Gistel circa 1883 aangelegd om het vervoer van meststoffen naar en gewassen uit de polders te vergemakkelijken.

Eerste vermelding als "Santvoort" in 1102. De zogenaamd "heerlijkheid van Santvoorde" (Sanderus) maakte deel uit van de wateringen van het 's Heer Woutersmansambacht binnen het Brugse Vrije.
Het lintvormige dorp (zie Grintweg en Zandvoordedorpstraat) ontstond op een zandige kreekrug zie etymologische verklaring van de dorpsnaam als 'doorwaadbare plaats', teruggaand op zandafzetting in een uitgeschuurde kreek tengevolge van de periodieke stijgingen van het zeeniveau (4de tot 8ste eeuw na Chr.) Het kasteel van Zandvoorde, de zogenaamd "Duvelstorre" (mogelijk foncier van de heerlijkheid) was circa 1650 een ruïne en werd niet heropgebouwd (zie kopie kaart van 't Brugse Vrije van Pieter Pourbus, 1562).
Op kerkelijk vlak maakte de parochie achtereenvolgens deel uit van de bisdommen Doornik, Brugge (1559), Gent (1801) en opnieuw Brugge (1834). In 1185 bepaalde de bisschop van Doornik dat de abdij van Oudenburg priesters moest uitzenden om in een kapel te Zandvoorde - voor het eerst vermeld in een charter van 1184 - mis te lezen. In 1249 wordt Zandvoorde tot parochie, toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw, verheven; patronaatsrecht aan genoemde abdij.

Na 1584 (doorsteken van de duinen ten oosten van Oostende) kwam onder meer het 's Heer Woutermansambacht blank te staan. Door het aanleggen van de Legaardsdijk in 1626 werd het gebied tussen deze dijk ten westen en het kanaal Plassendale-Oostende (1622, eerste zuidelijk tracé) ten noorden, van de Gauwelozekreek afgesloten (grosso modo het Zandvoordse grondgebied). Vanaf 1662-1664 opnieuw doorsteken van de Legaardsdijk om de verzanding van de haven tegen te gaan. Aanleg van een V-vormige dijk (zogenaamd Gemene Dijk of Zandvoordedijk, nu onder meer Zwanenlaan zie infra) tussen de kanalen Plassendale-Oostende (nieuw noordelijk tracé in 1664-1666) en Plassendale-Nieuwpoort (1638) om de zogenaamd "Oude Zandvoordepolder" met het historische dorp op de zandrug te vrijwaren. Definitieve drooglegging van de zogenaamd "Nieuwe Zandvoordepolder" circa 1700; afscheiding van de zogenaamd "Keignaertpolder" ten noorden ervan door middel van dijk (nu een gedeelte van de Grintweg). De laatstgenoemde polder - ingepolderd vanaf 1803 - wordt gekenmerkt door een rationeel patroon van elkaar kruisende lange rechte straten; weliswaar met sterk verstoord karakter ten noorden van de autoweg ten gevolge van industrialisatie. De Grote Keignaert in de "nieuwe Zandvoordepolder" is een restant van de afgesloten gelijknamige kreek die zich vertakte van de Gauwelozekreek (beschermd als landschap bij M.B. van 27.11.1992).
In dit nu voornamelijk op veeteelt gerichte poldergebied zijn een drietal belangrijke hoeves bewaard. Het "Groot Meeuwenhof" aan de Polderdijk en de hoeve "Welgelegen" aan de Grintweg gaan terug op het eerste kwart van de 19de eeuw en hadden oorspronkelijk een brede vrijstaande dwarsschuur (bewaard bij eerstgenoemde hoeve). De hoeve "de Zande" gaat in kern terug op de 17de eeuw (zie Zandvoordestraat). Voorts enkele bewaarde vrijstaande boerenarbeidershuizen.

In het dorp in de tweede helft van de 19de eeuw en eerste helft van de 20ste eeuw landbouwgebonden nijverheid met een tweetal molens en een olieslagerij (zie Graanmolenstraat). Steenbakkerij "de Keignaert" aan de Grintweg nog in werking. Kleiputten ten oosten van de Stationsstraat als restant van voormalige steenbakkerij en pannenfabriek.
Vanaf het laatste kwart van de 19de eeuw/ eerste kwart van de 20ste eeuw ontwikkeling van industriële bedrijvigheid tussen de spoorlijn Brugge-Oostende (met halte aan de Stationsstraat) en het kanaal Plassendale-Nieuwpoort.

1846: oprichting gemeenteschool.
1897: zusters van de Heilige Vincentius à Paulo richten een school op te Zandvoorde (zie Kloosterstraat).
Op 18de- en 19de-eeuwse kaarten beperkt de dorpsbebouwing zich tot de lange kronkelende straat op de oude zandrug (Zandvoordedorpstraat en een gedeelte van de Grintweg) ten oosten van de zogenaamd Gemene Dijk (nu Zwanenlaan). Vanaf de jaren 1920-1930 tevens lintbebouwing aan de Stationsstraat en in beperkte mate aan de Zandvoordestraat. Vanaf de jaren 1950-1960 dorpsuitleg ten westen van de oude bewoningskern, onder meer (sociale) woningbouw met tuinwijkidioom van de maatschappij "Kleine Landeigendom" onder meer aan de E. Claeslaan, de Klimoplaan en de Zwanenlaan. Op de hoek van de Zwanenlaan en de Graanmolenstraat devotiekapel uit de jaren 1950, toegewijd aan broeder Mutien Marie fsc.

Zanvoorde telt een aantal beschermde monumenten, onder meer een gedeelte van de Onze-Lieve-Vrouwkerk, het geodetische signaal en een aantal historische polderhoeves. De Grote Keignaert (een restant van een afgesloten kreek) is beschermd als landschap. De hoofden van de draaibrug van het sluizencomplex van Plassendale zijn beschermd als monument, de omgeving van het sluizencomplex is beschermd als dorpsgezicht (zie inventaris van het bouwkundig erfgoed van de gemeente Oudenburg).