Geografisch thema

Relegem

ID
14620
URI
https://id.erfgoed.net/themas/14620

Beschrijving

Kleine, landelijke woongemeente met een golvend landschap en een oppervlakte van 356 ha, sedert 1 januari 1977 deelgemeente van Asse en gelegen ten oosten ervan.

Op basis van het toponiem "Radelingaheim" laten de meeste historici het ontstaan van Relegem opklimmen tot de Frankische periode. De eerste, gekende heer van Relegem, een zekere Iwein van Radelghem, komt voor in 1198 in een akte van grondafstand door de heren van Ophem aan de abdij van Affligem; in 1339 ontvangt Margareta van Redelgem het leengoed Relegem met huis, landerijen, cijnzen en leengoederen als bruidsschat; circa 1360 verkocht zij samen met haar echtgenoot Philips van Wavre een deel van de goederen onder het niet leenroerig-stelsel aan Willem van Herzele; een decennium later verkocht zij samen met haar zoon Jan een ander deel samen met de heerlijkheid aan Jan van Boechout, kastelein van Brussel. De heerlijkheid Relegem werd in 1466 door de heren van Boechout verkocht aan het geslacht De Cotereau en vanaf 1529 werd Relegem gehecht aan de baronie Asse.

De kaart van Popp van circa 1860 toont ons een op dat ogenblik schaars bebouwd gebied; de meeste bebouwing situeert zich zoals gebruikelijk rondom de kerk; opmerkelijk is het bestaan van een cirkelvormige perceel ten westen van de samenvloeiing van de Kleine en de Grote Landbeek, ten noordoosten van de hoek gevormd door de huidige Pastoriestraat en Kanariestraat; het gaat hier om de overblijfselen van een oude castrale motte; J. Verbesselt ziet hierin zelfs een verband met de historische vermelding "domicilium domini Iwanus", een heerlijk huis in het bezit van Iwein van Relegem. Gezien de afstand tot de kerk is J. Verbesselt trouwens van mening dat de parochie niet ontstond als villakerkje, maar pas vrij laat, in de elfde eeuw, vanuit Wemmel werd opgericht naast de oude baan Zellik-Relegem-Wemmel. Hierdoor zou Relegem zich ontwikkelen tot een typisch straatdorp. Als parochie bleef Relegem trouwens lange tijd afhankelijk van Wemmel; wanneer bisschop Liethardus in 1132 het altaar van Wemmel schonk aan de abdij van Grimbergen, kwam ook de dochterparochie Relegem onder haar patronaat en dit tot het einde van het ancien régime; pas in 1825 werd Relegem erkend als zelfstandige parochie.

Tot op heden bestaat Relegem uit een beperkte landelijke woonkern, als het ware geprangd tussen het verstedelijkte Wemmel ten noordoosten en Zellik ten zuidwesten. Het centrum ligt op het kruispunt van vier straten die eertijds verbinding gaven met de omliggende dorpen Hamme, Kobbegem, Wemmel en Zellik. De hoofdas wordt echter gevormd door de Poverstraat, Dorpsstraat en Rasselstraat, heraangelegd in 1937-1938 naar ontwerp van architect George Evrard (Aarschot), tevens de rechtstreekse verbinding van Zellik over Relegem naar Wemmel. De bebouwing is vrij heterogeen en het architecturale patrimonium beperkt zich tot de kerk met bijhorende pastorie en een aantal hoeven als getuigen van de voormalige landelijke bedrijvigheid. Het uiterste noordoosten dat eerder aansluit bij Wemmel, wordt ingenomen door een woonuitbreidingszone uit het laatste kwart van de twintigste eeuw en een sociale woonwijk van per twee gekoppelde eengezinswoningen (Uilenspiegelpark), waarvoor de eerste steen werd gelegd op 30 september 1967, zie arduinen gedenksteen in de rechterzijgevel van Uilenspiegelpark nummer 1; de inhuldiging gebeurde op 17 oktober 1970. Ongeveer zes procent van de totale oppervlakte van Relegem wordt ingenomen door de terreinen met bijhorende infrastructuur van de voormalige luchtvaartkazerne "Serge Eckstein" in het zuidwesten van de gemeente.

  • DE DONCKER M., Twee eeuwen Relegem, Wemmel, 2002.
  • DE SEYN E., Geschied en aardrijkskundig woordenboek der Belgische gemeenten, 2 delen, Turnhout, s.d., p. 104.
  • HASQUIN H., Gemeenten van België. Geschiedkundig en administratief-geografisch woordenboek 2. Vlaanderen-Brussel, Brussel, 1980, p. 900-901.
  • VAN DEN BROECK P., De castrale motte te Relegem, in Ascania, jaargang 34, nummer 2, 1991, p. 55-58.
  • VAN OVERSTRAETEN J., Gids voor Vlaanderen, Antwerpen, 1966; herwerkte uitgave o.l.v. VANDEPUTTE O., 1995, p. 118.
  • VERBESSELT J., Het parochiewezen in Brabant tot het einde van de dertiende eeuw. Deel III. Tussen Zenne en Dender II, Pittem, 1964, p. 35-44.
  • WAUTERS A., Histoire des environs de Bruxelles, Boek 4, Heruitgave van de originele tekst van 1855, Brussel, 1972, p. 48-62.

Bron: KENNES H. met medewerking van VAN DAMME M. 2005: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Vlaams-Brabant, Gemeente Asse, Deelgemeenten Asse, Bekkerzeel, Kobbegem, Mollem, Relegem en Zellik, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen VLB6, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Kennes, Hilde
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Ballonloods van de luchtvaartkazerne Serge Eckstein

  • Omvat
    Dorpsstraat

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Hoeve in U-vorm

  • Omvat
    Oude Jetseweg

  • Omvat
    Pastoriestraat

  • Omvat
    Rasselstraat

  • Omvat
    Schuurtje

  • Is deel van
    Asse


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Relegem [online], https://id.erfgoed.net/themas/14620 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.