Geografisch thema

Gaversstraat

ID
14781
URI
https://id.erfgoed.net/themas/14781

Beschrijving

Straat in het centrum van Harelbeke, die loopt van de spoorlijn Kortrijk-Gent, in het verlengde van de Stationsstraat, in zuidelijke richting tot tegenaan de Heerbaan. De straat is genoemd naar het voormalige meersengebied de "Gavers", thans provinciaal recreatiedomein De Gavers (Eikenstraat). De "Gaeverstraete" wordt volgens De Flou voor het eerst vermeld in 1371. Het toponiem "Gavers" is afkomstig van het Indo-Europese woord "ghabhar" wat uitholling betekent. De Gavers waren van oudsher moerassen of vochtige, laaggelegen wei- en hooilanden met rijen knotwilgen of elzen op de perceelsgrenzen en populieren langs de ontsluitingswegen. De "Gavermeerschen" zijn volgens De Flou meersen te Deerlijk en Harelbeke die voor het eerst worden vermeld in 1641 op de kaart van Sanderus; het uitgestrekte meersengebied de "Gavers" wordt volgens De Flou voor het eerst vermeld in 1843.

Straattracé mogelijk ontstaan eind 17de of begin 18de eeuw zie A. Sanderus (1641) suggereert enkel het begin van de huidige Stationsstraat op zijn gravure van Harelbeke. Oudste echte weergave van de huidige Gaversstraat komt voor op de kaart uit het landboek van Harelbeke-buiten, opgemaakt in 1768 door landmeter Frans De Bal. De straat is bebouwd met twee hoevesites beide aan de oostkant van de straat gelegen. Van de eerste site (nummer 11) zijn op heden nog enkele gebouwen bewaard gebleven; de tweede site betreft een omwalde hofstede zogenaamd "Te Wydegracht", die in het laatste kwart van de 20ste eeuw is gesloopt en waarvan de site thans is ingenomen door de verkaveling Goudberg. Op de 18de-eeuwse kaart wordt ook de weg in het verlengde van de huidige Teesweg die dwars door het huidige recreatiegebied De Gavers loopt, het "Gaverstratjen" of de "Gaverstraete" genoemd. Dit straatdeel is deels met bomen omzoomd en halverwege doorsneden door de "Cleene Gaverbeke".

In 1811 worden naar verluidt herstellings- en onderhoudswerken uitgevoerd aan het wegdek; mogelijk wordt de weg dan verhard. Vanaf 1839 wordt de straat onderbroken door een overweg na de aanleg van de spoorlijn Kortrijk-Gent. Op de Atlas der Buurtwegen (1845) wordt de huidige Gaversstraat aangeduid als "Chemin n° 9" met als beschrijving "Chemin pavé de la maison Courtens vers le Gavers par la station". De straat met dezelfde benaming die in de 18de eeuw volgens het landboek nog door de gavermeersen loopt, is in de Atlas gecatalogeerd als "Chemin n° 23" ofte "Chemin du Deerlyckschen heirweg au Ruisseau dit Gaeverbeke" met een in het verlengde lopende "Chemin Particulier". De Gaversstraat wordt ten zuiden van de huidige Veldstraat dwars doorsneden door "Sentier n° 28", zogenaamd "Sentier du Sweveghemkalsyde vers Deerlyck". In het tweede kwart van de 19de eeuw laat burgemeester Ferdinand Wittebolle (1794-1842; burgemeester van 1830-1842) een woning, zogenaamd "Ma campagne" met een herberg en brouwerij, bouwen op een perceel ten zuiden van de spoorlijn en ten westen afgebakend door de Arendsbeke. Bij zijn overlijden komt het huis in handen van de brouwersfamilie Deconinck. Vanaf de jaren 1930 wordt de straat, voornamelijk als uitloper van de ten westen ontstane parochie Het Eiland, bebouwd met rijwoningen met achterliggende tuin. In de jaren 1970 wordt de voormalige burgemeesterswoonst op de hoek met de huidige Eilandstraat gesloopt en in de volgende jaren wordt er een cultureel centrum "Het Spoor" (Eilandstraat) gebouwd. Circa 2000 wordt de site uitgebreid met een nieuwe stadsbibliotheek (Eilandstraat nummer 2). In de laatste jaren, duidelijke uitbreiding van de omliggende verkavelingen - onder meer inname van de voormalige landbouwersgronden door het woonpark Goudberg.

Thans vrij rechte straat met wegdek dat deels geasfalteerd is en deels is gevormd door betonplaten. Secundaire noord-zuidas van de gemeente. Voornamelijk woonfunctie in combinatie met enkele handelsactiviteiten gericht op het wonen. Aan het begin van de straat, culturele functie zie bibliotheek en cultureel centrum. Noordoostzijde van de straat ingenomen door ruim braakliggend perceel en uiteengelegen garages en bijgebouwen. In het zuidoosten van de straat liggen rond de verkaveling Bleekput enkele bebouwde akkerlanden die geleidelijk aan worden ingenomen door de nog in aanbouw zijnde verkaveling Goudberg op de hoek met de Heerbaan. De oudste bebouwing - op een geïsoleerde hoeve (nummer 11) en de herberg op de hoek (nummer 16) na - bevindt zich in het middelste stuk van de straat en dateert uit de jaren 1930-1950. Weinig kwaliteitsvolle of vernieuwende architectuur tot twee bouwlagen. Vanaf de Schoolstraat, ook vrijstaande villa's met omgevende tuin uit het laatste kwart van de 20ste eeuw. Opvallende supermarkt (nummer 13) met hedendaagse vormgeving, gebouwd circa 2000 naar een ontwerp van ingenieur-architect H. Declercq uit Varsenare (Jabbeke). Verkoopruimte aan straatzijde afgewerkt met glazen volume onder een platte bedaking en metalen vakwerkspant.

  • Archief Technische Dienst Harelbeke, Bouwaanvragen: Harelbeke, 1988/74.
  • Rijksarchief Kortrijk, Aanwinsten VI, nr. 1933: Vierde carte figurative van den vierden canton genaemt Wijde Gracht palende west ten suyden den volgenden canton, in Landboek van Harelbeke-buyten, J. De Lannoy naar plan van F. De Bal, 1768.
  • Rijksarchief Kortrijk, Aanwinsten VI, nr. 1933: Vijfde carte figurative van de vijfden canton genaemt den Teerlinck palende west ten suyden over het Galge straatjen den volgenden canton, in Landboek van Harelbeke-buyten, J. De Lannoy naar plan van F. De Bal, 1768.
  • Rijksarchief Kortrijk, Aanwinsten VI, nr. 1933: Negenste carte figurative vanden negensten canton genaemt den Gavercouter palende suyd ten oosten over de Gaverbeke de twee volgende cantons, in Landboek van Harelbeke-buyten, J. De Lannoy naar plan van F. De Bal, 1768.
  • Rijksarchief Kortrijk, Aanwinsten VI, nr. 1933: Tienste carte figurative vanden thienden canton genaemt den Veldryck couter ende Gavers palende oost den volgenden canton, in Landboek van Harelbeke-buyten, J. De Lannoy naar plan van F. De Bal, 1768.
  • Rijksarchief Kortrijk, Aanwinsten VI, nr. 1933: Elfsten carte figurative van de elfsten canton wesende de noordsyde van de Quae-poorte palende suydt over den Audenaerdschen herwegh den volgenden canton, in Landboek van Harelbeke-buyten, J. De Lannoy naar plan van F. De Bal, 1768.
  • Rijksarchief Kortrijk, Modern gemeentearchief Harelbeke, nr. 577 (oud nr. 936): Openbare werken: reparatie van Harelbeekse wegen, herstel school, 1811.
  • Beelden uit het verleden, Harelbeke-Bavikhove-Hulste-Stasegem, Harelbeke, 1978, p. 58-59.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Brugge, 1924, Deel IV, kolommen 478, 480, 487-488, 490-491, 493.
  • Gids voor de Gavers, Brugge, 1994, p. 2.
  • Harelbeke grafelijke stad, Harelbeke, 2003, p. 119, 173, 234.
  • LAMPAERT F., 150 jaar spoorweg in Harelbeke, in De Roede van Harelbeke (De Leiegouw), nr. 8, Harelbeke, 1989, p. 60.
  • LAMPAERT F., De Harelbeekse straatnamen in 1845, in Tijdingen van de Roede van Harelbeke, jg. 2, nr. 3, 1999, p. 3.
  • Harelbeke grafelijke stad, Harelbeke, 2003, p. 244.
  • OOGHE R., DEBRABANDERE F., DESPRIET P., Archeologische en historische monografieën van Zuid-West-Vlaanderen, Deel 1 Kortrijk, Kortrijk, 1979, p. 15, 17, 28-29, 31.
  • Straatnamen Harelbeke van a tot z, Harelbeke, 2002, p. 17-18.
  • WOSTIJN A., Harelbeke in de Spaanse tijd, 1585-1713, in De Roede van Harelbeke (De Leiegouw), nr. 14, Harelbeke, 1994, p. 15.

Bron: VANWALLEGHEM A. & CREYF S. 2009: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Harelbeke, Deel I: Stad Harelbeke, Deel II: Deelgemeenten Bavikhove en Hulste, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL42, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanwalleghem, Aagje; Creyf, Silvie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Café Nieuwe Wandeling

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Is deel van
    Harelbeke


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Gaversstraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/14781 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.