Geografisch thema

Stasegemsesteenweg

ID
14836
URI
https://id.erfgoed.net/themas/14836

Beschrijving

Straat ten zuiden van het centrum van Harelbeke, lopend van de wijk Molhoek en meer bepaald van het kruispunt met de Gulden-Sporenstraat/Heerbaan, langs de Kollegewijk, tot aan de spoorlijn Kortrijk-Brussel waar het tracé verderloopt als de Generaal Deprezlaan. De straatnaam verwijst naar het feit dat het van oudsher de verbinding vormt tussen Harelbeke via het gehucht Stasegem naar Zwevegem. De "Staceghem-steenweg" wordt volgens De Flou voor het eerst vermeld in 1906.

Ten noorden en ten zuiden van de Kollegestraat is men bij verschillende opgravingen (1969, 1980, 1989) gebotst op sporen van een Gallo-Romeinse nederzetting die zou dateren uit het midden van de 1ste eeuw en vermoedelijk is verdwenen circa 275. Zo zijn in 1969 waterputten en een offerkuil met aardewerk en beeldjes gevonden, circa 1978 verschillende afvalkuilen en in 1989 een grafveld. Vanaf de 12de eeuw, meer bepaald vanaf 1119, wordt ten oosten van de Stasegemsesteenweg, ter hoogte van waar nu de Hazelaarsdreef ligt, melding gemaakt van een hofstede, waarvan Wilhelmus de Halle eigenaar is cf. de latere benaming goed "Te Halle". Het betreft een site die het centrum is van één van de grootste en belangrijkste heerlijkheden van Harelbeke die afhankelijk is van het Harelbeekse leenhof en gelegen is op een lichte verhevenheid aan de rand van de Gavers, begrensd door de Gaverbeek en de Stasegemsesteenweg. Archeologische opgravingen op het einde van de jaren 1970 tonen aan dat het goed reeds tijdens de 13de of 14de eeuw van een bakstenen woonhuis is voorzien, wat op dat ogenblik in het landelijke Stasegem een grote zeldzaamheid is. Daarnaast brengen de opgravingen ook 14de- en 15de-eeuws aardewerk aan het licht. In 1331, wanneer Margareta de Halle eigenares is, wordt op het goed een kapel ter ere van de Heilige Amandus gesticht. In 1382 wordt het goed verwoest en het woonhuis heropgetrokken. In 1453 worden het woonhuis, de schuren, de koestal en het bakhuis door een brand verwoest. In 1473 vermeldt men twee schaapsstallen en een walgracht. In de 16de eeuw omvat het omwalde (gevoed door de Gaverbeek) goed een zestal gebouwen (woonhuis, grote bergschuur, kleinere schuur, stallingen en bakhuis), land, meersen, bos, weiden en grachten. Deze situatie bleef grotendeels ongewijzigd tot het midden van de 20ste eeuw cf. kaart van het Ministerie van Openbare Werken en van Wederopbouw van 1952. In 1969 wordt de hoeve gesloopt, de wallen worden gevuld en de gronden verkaveld in functie van de nieuw aan te leggen Kollegewijk en het Sint-Amandscollege (Kollegelaan nr. 6). Op de plaats van het woonhuis wordt de Hazelaarsdreef aangelegd. De kapel wordt heropgebouwd aan de Kastanjelaan.

Een deel van het tracé van de huidige steenweg wordt reeds gesuggereerd op de kaart van Deventer van 1560. Op de kaart uit het landboek van Harelbeke-buiten, opgemaakt in 1768 door landmeter Frans De Bal, wordt de straat vermeld als Straete van Swevegem naer Harelbeke en gedomineerd door de aanwezigheid van het imposante, hoger vermelde goed "Te Halle". Een opmetingsplan van 1788, opgemaakt door landmeter P.C. Steurs, toont aan dat de straat vanaf het centrum van Harelbeke (dus inclusief de huidige Andries Pevernagestraat en de Stasegemsestraat) tot aan het goed "Te Halle" is gekasseid. Op de Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden, opgenomen op initiatief van Graaf de Ferraris (1770-1778), loopt de straat van het gehucht den Mol, thans zogenaamd de Molhoek, ter hoogte van het tracé Heerbaan/Gulden-Sporenstraat.

Op de Atlas der Buurtwegen (1845) wordt de straat omschreven als "Sweveghemsche kalsyde" en "Chemin n° 3", met als beschrijving "Chemin pavé d'Harlebeke à Sweveghem". In 1845 één van de zeven steenwegen te Harelbeke, genaamd de "Swevegemsche kalsyde", lopende over het huidige tracé Andries Pevernagestraat-Stasegemsestraat-Stasegemsesteenweg-Generaal Deprezstraat-Brouwerijstraat-Zwevegemsestraat. In 1868 wordt de spoorlijn Kortrijk-Brussel aangelegd, waarvan de overweg tot op vandaag de zuidgrens van de steenweg is.

De grootste veranderingen aan de straat doen zich voor vanaf de tweede helft van de 20ste eeuw. In 1956 wordt het kruispunt van de Heerbaan/Gulden-Sporenstraat verbreed en vanaf dan wordt ook begonnen met de aanleg van de woonwijk ten westen, met name de Kollegewijk (onder meer in 1958, bouw van het Sint-Amandscollege aan de Kollegelaan nummer 6 naar de ontwerpplannen van architect Jos Baert uit Kuurne en gerealiseerd door aannemer Maurits Denatte). In 1962 laat het V.T.I van Kortrijk hier ook een afdeling bouwen (nummer 40). Parallel ontwikkelt zich de ten oosten gelegen site van de Gavers tot ontspannings- en recreatiedomein De Gavers met onder meer grote vijver; in de jaren 1970, bouw van sportfaciliteiten zoals het Sportcentrum De Mol met geïntegreerde cafetaria "De Dageraad" (nummer 21) en het Stedelijk Forestiersstadion (nummer 23), afgewerkt in 1980 en uitgebreid aan de tribunes in 1995. Thans ook barakken van de zeescouts. Hoofdingang naar De Gavers.

Heden vrij lange, onregelmatig bebouwde steenweg die voornamelijk wordt getypeerd door de dieperin gelegen sportaccomodatie met ruime parkeergelegenheid aan de oostzijde en de woonwijken aan de westzijde. De oudste bebouwing klimt gedeeltelijk nog op tot de 18de eeuw doch beperkt zich tot twee eertijds landelijk gelegen volumes zoals nummer 25. Nummer 93, loodrecht op de weg gericht volume met centraal woongedeelte en opkamer, de voormalige inpandige bergruimte/stalling is thans verbouwd tot garage. In de jaren 1930 zijn aansluitend met de bebouwing langs de Heerbaan enkele woningen opgetrokken aan de Stasegemsesteenweg zoals nummer 1 van 1936, eertijds herberg "In de Mol" zie bewaarde bakstenen uithangborden (herberg van 1936 tot 1946). In 1953 laat woningbouwmaatschappij Mijn Huis enkele gekoppelde tweewoonsten bouwen (nummers 119-141) aan de oostzijde van de straat.

  • Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, 207: Mutatieschetsen, Harelbeke, 1953/128.
  • Rijksarchief Kortrijk, Aanwinsten VI, nr. 1933: Achste carte figurative van den achsten canton genaemt D'Halle palende oost de twee volgende cantons, in Landboek van Harelbeke-buyten, J. De Lannoy naar plan van F. De Bal, 1768.
  • Rijksarchief Kortrijk, Aanwinsten VI, nr. 1933: Negenste carte figurative vanden negensten canton genaemt den Gavercouter palende suyd ten oosten over de Gaverbeke de twee volgende cantons, in Landboek van Harelbeke-buyten, J. De Lannoy naar plan van F. De Bal, 1768.
  • Rijksarchief Kortrijk, Aanwinsten VI, nr. 1933: Tienste carte figurative vanden thienden canton genaemt den Veldryck couter ende Gavers palende oost den volgenden canton, in Landboek van Harelbeke-buyten, J. De Lannoy naar plan van F. De Bal, 1768.
  • Rijksarchief Kortrijk, Kaarten en Plannen, nr. 503: Caerte figurative van den grooten wech Leedende van de stadt Harelbeke naer de prochie van Zweveghem gelyck den zelven zich bevint met zyne kromten hoeveel den zelven gecalseyt is ende hoeveel er noch blijft te calseyen, in opdracht van Joseph de Potter, hoogpointer van de kasselrij, getekend door P.C. Steur, landmeter van de kasselrij Kortrijk, 1788.
  • Beelden uit het verleden, Harelbeke-Bavikhove-Hulste-Stasegem, Harelbeke, 1978, p. 164.
  • CAUWE R., Harelbeke in oude prentkaarten waarin ook enkele afbeeldingen van Stasegem, Zaltbommel, 1972, nr. 66.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Brugge, 1934, Deel XV, kolommen 142-143.
  • Harelbeke grafelijke stad, Harelbeke, 2003, p. 33-37, 164, 172-173, 232.
  • LAMPAERT F., De Harelbeekse straatnamen in 1845, in Tijdingen van de Roede van Harelbeke, jg. 2, nr. 3, 1999, p. 3.
  • MATTON A., Harelbeke Open Monumentendag 1992, Stasegem archeologisch bekeken, Harelbeke, 1992.
  • MATTON A., FERFERS F., Harelbeke in de Romeinse tijd, in De Roede van Harelbeke (De Leiegouw), nr. 12, Harelbeke, 1993, p. 9.
  • OPSOMER J., BAERT W., e.a., Brouwerijen en herbergen, Harelbeke-Stasegem, in De Roede van Harelbeke (De Leiegouw), nr. 24, Harelbeke, 2005, p. 215.
  • Straatnamen Harelbeke van a tot z, Harelbeke, 2002, p. 59.
  • Twintig Zuid-Westvlaamse hoeven. Een inleiding tot de studie, de kennis en de herwaardering van onze aloude boerderijen, Deel 3, Kortrijk, 1978, p. 67-76.

Bron: VANWALLEGHEM A. & CREYF S. 2009: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Harelbeke, Deel I: Stad Harelbeke, Deel II: Deelgemeenten Bavikhove en Hulste, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL42, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanwalleghem, Aagje; Creyf, Silvie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Boerenwoning

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Villa

  • Omvat
    Vrij Technisch Instituut

  • Is deel van
    Harelbeke


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Stasegemsesteenweg [online], https://id.erfgoed.net/themas/14836 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.