Geografisch thema

Tweede Aardstraat

ID
14876
URI
https://id.erfgoed.net/themas/14876

Beschrijving

Straat in het oosten van Bavikhove. De straat vertrekt van de Hoogstraat en loopt in oostelijke richting langs de Plaatsbeek en de Oude Leiearm naar de grens met Ooigem (Wielsbeke). De straatnaam verwijst naar de "aerd", een aanleg-, los- of rootplaats voor schepen langs de Leie en later ook de plaats waar vlassers hekken kunnen huren om vlas te roten. De aard was gelegen op het einde van de Tweede Aardstraat aan de Leie, ter hoogte van het huidige Schothoek. Deze locatie werd eertijds de "Kwaeden Aerd" genoemd.

De Tweede Aardstraat wordt voor het eerst afgebeeld op de kaart uit het landboek van Bavikhove, opgemaakt in 1639 door Loys de Bersacque; ter hoogte van de Bruyelvoetweg wordt er bij de Plaatsbeek één hoeve weergegeven. Op de Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden, opgenomen op initiatief van Graaf de Ferraris (1770-1778), worden enkele verspreid gelegen hoeves weergegeven. Toename van de verspreide hoevebebouwing op het primitief kadasterplan (circa 1830). Op de Atlas der Buurtwegen (1845) weergegeven als de "2e Aerdestraet" met als aanduiding "Chemin n° 17" en omschrijving "Chemin de celui dit Hoogestraet au Bois". Op de Atlas Vandermaelen (1846-1854) wordt de losplaats "Kwaeden Aerd" duidelijk benoemd. Vanaf het einde van de 19de eeuw raakt ook het begin van de straat (recht tracé) bebouwd zie kaart van het Militair Cartografisch Instituut (circa 1910). In het begin van de 20ste eeuw bevond zich volgens de literatuur ter hoogte van losplaats aan de Leie een veerpont. Bij de oever van de Leie stond ook het zogenaamde "pakhuis", een gebouw uit houten stijlen waar door de schippers koopwaren werden gestapeld zie prentkaart van circa 1912. In de jaren 1930 en 1940 worden er langs de Tweede Aardstraat verschillende vlasroterijen, vlasschuren en vlasserswoningen gebouwd, voornamelijk in opdracht van de familie Vanderheeren. Circa 1970 wordt het verloop van de Leie ter hoogte van onder meer Bavikhove rechtgetrokken, verbreed en zo bevaarbaar gemaakt voor grotere schepen. De Oude Leiearm ter hoogte van de Tweede Aardstraat blijft echter behouden. Thans geasfalteerde straat met behouden landelijk karakter. De straat is gelegen op de noordelijke flank van de alluviale vlakte van de oude Leie. Het gebied van de Oude Leiearm ligt deels op Bavikhove en deels op grondgebied Waregem (Ooigem) en vormt een belangrijk foerageer- en rustgebied voor talrijke watervogels en omvat interessante weiden (vochtige plaatsen) en zeldzame oeverplanten. Het eerste gedeelte van de straat loopt ten noorden van het ontoegankelijke natuurgebied van de Plaatsbeek, dat door het stadsbestuur werd aangekocht en wordt beheerd als vochtig hooiland. Grenzend aan het gebied van de Oude Leiearm bevindt zich ook het Boekenbos. De oudste, nog bestaande bebouwing klimt op tot de 18de eeuw en betreft een voormalige herberg "De Bruyel" (nummer 12) die vrij grondig werd gerenoveerd en heropend als restaurant.

De Tweede Aardstraat wordt vandaag voornamelijk gekenmerkt door enkele kleinere hoeves (nummers 3-9, nummers 27-29 en nummer 28) die voornamelijk dateren uit de 19de eeuw en door restanten van verscheidene vlassites uit de jaren 1930 en 1940 (vlasroterijen: rechts van nummer 3, nummer 15 en nummer 21 en vlasserswoningen met vlasschuren: nummer 8, nummer 18, nummer 20 en nummer 22, nummers 24-26). Nummer 21, hoeve met herbouwd woonhuis en bewaarde bijgebouwen; omgevende beukhaag en hek. Bewaarde, wit beschilderde schuur- en stalvolumes en voormalige vlasroterij. De oorspronkelijke hoeve behoort tot de rentegronden van Ter Coutere en is vóór 1610 eigendom van Pieter Demeyere. In 1610 is de hoeve in het bezit van de weduwe van Pieter Del Plancke, in 1688 van Nicolaas Van Poucke (pachter Pieter Montens) en in 1752 van Guillaume Van Poucke. Op het primitief kadasterplan (circa 1830) worden een boerenhuis, stallingen, schuur en bakhuis weergegeven. Circa 1856 eigendom van Carel De Wulf uit Kuurne. Voor de Tweede Wereldoorlog wordt er de hangar opgetrokken. In 1946 wordt het bakhuis afgebroken en op de resten wordt een bergplaats gebouwd. Eveneens in 1946 wordt er een kippenhok gebouwd (later verbouwd tot koestal). In 1972 wordt de varkensstal gebouwd. Tot 1980 wordt er op de hoeve vlas verbouwd en verwerkt, daarna wordt overgeschakeld op akkerbouw, veeteelt en tabaksproductie. Afbraak van het oorspronkelijke boerenhuis op het einde van de 20ste eeuw (na 1985). In 1936 was de hoeve uitgebreid met een vlasroterij met vier rootkamers en een vlasturbine gebouwd. De oorspronkelijke roterij bestond uit een warmwaterroterij (westzijde), een centrale ketelkamer en een schuur (oostzijde). In 1941 vermeldt men de aanwezigheid van zes rootkamers (later uitgebreid tot acht). Naar verluidt wordt de roterij in de jaren 1950 uitgebreid met een zwingelarij. De voormalige vlasroterij (betonskeletbouw opgevuld met rode baksteen) wordt thans gebruikt als koestal en opslagplaats en is nog voorzien van acht rootkamers en de voormalige stookplaats (thans garage) met de bovengelegen betonnen warm- en koudwaterbak. Eveneens bewaarde ijzeren schuifdeuren op hangrail en schouw als getuige van de verwarmingsinstallatie (warmwaterroten). De schuur met vlas- of zwingelturbine doet vandaag dienst als opslagplaats voor tabak.

Aan het begin van de straat bevindt zich meer aaneengesloten bebouwing daterend van het einde van de 19de eeuw tot recente bebouwing. Nummers 4-6, deels verbouwde woningen van anderhalve bouwlaag volgens het kadaster gebouwd in 1896 in opdracht van landbouwer Leon Baert. Nummer 25, voormalige herberg de "Meersbloeme" of "Meerschbloem", volgens de literatuur gebouwd circa 1910; typische eenvoudige baksteenbouw met betonnen strekken.

  • Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, 207: Mutatieschetsen, Bavikhove, 1896/1.
  • Provincie West-Vlaanderen, Inventaris vlaserfgoed in het Leiebekken, Brugge, onuitgegeven studie, 2003-2007, inventarisfiche BAV005.
  • Rijksarchief Kortrijk, Fonds Plotho, nr. 403: Thiende inde prochie van Bavichove op de noortoostzijde van de prochie, In Lantbouck vanden lande ende baronnie van Ingelmunstre, Vijve Sint-Eloy appendentie ende dependentien..., Loys de Bersacque, 1639.
  • Beelden uit het verleden, Harelbeke-Bavikhove-Hulste-Stasegem, Harelbeke, 1978, p. 100.
  • BOTTE K., GLORIEUX R., VANDEWALLE (red.), Het hoevenboek van Harelbeke, Deel 1: Bavikhove, Harelbeke, 1985, p. 66-68.
  • CLAERHOUT R., VANHOUTTE R., VUYLSTEKE G., Bavikhove: historische gebouwen en monumenten, s.l., s.d.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Brugge, 1914, Deel I, kolom 106-107.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Brugge, 1928, Deel VIII, kolom 1026.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Brugge, 1934, Deel XV, kolom 1103.
  • DEPYPERE D., Ooigembos en de Leie tussen Harelbeke en Ooigem, s.l., 1998, p. 30.
  • MAERTENS-VERKINDEREN M., Uit het verleden van Bavikhove, Handzame, 1974, p. 41-43, 49, 61.
  • Onze vlasvezelbereidingsnijverheid. Jaarboek 1941. Textielcentrale, Kortrijk, 1941, p. 24.
  • Straatnamen Harelbeke van a tot z, Harelbeke, 2002, p. 13, 64.
  • Veranderingen in de natuur, De oude Leiearm, Van nature een monument. Open Monumentendag Vlaanderen, Zondag 12 september 2004, Harelbeke, 2004.
  • VUYLSTEKE G., CLAERHOUT R., Herbergen in Harelbeke en deelgemeenten, Deel 3, in De Roede van Harelbeke (De Leiegouw), nr. 3, Harelbeke, 1980, p. 35.
  • Zo was Bavikhove, Handzame, 1976, nr. 23-24, 30-31.
  • Welkom bij de Beeldbank West-Vlaanderen, geraadpleegd op 05/08/2009.
  • Vlasroterij, geraadpleegd op 05/08/2009.

Bron: VANWALLEGHEM A. & CREYF S. 2009: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Harelbeke, Deel I: Stad Harelbeke, Deel II: Deelgemeenten Bavikhove en Hulste, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL42, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanwalleghem, Aagje; Creyf, Silvie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Boerenarbeiderswoningen

  • Omvat
    Dorpswoningen

  • Omvat
    Dorpswoningen en schuur

  • Omvat
    Herberg De Bruyel

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Kapel Onze-Lieve-Vrouw van Halle

  • Omvat
    Kunstmatige roterij vergroot tot vlasfabriek

  • Omvat
    Vlashandelaarswoning met vlasschuur

  • Omvat
    Vlasroterij

  • Omvat
    Vlasschuur

  • Omvat
    Vlasschuur van 1942

  • Omvat
    Vlasserswoning

  • Is deel van
    Bavikhove


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Tweede Aardstraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/14876 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.