Geografisch thema

Marktplein

ID
15058
URI
https://id.erfgoed.net/themas/15058

Beschrijving

Rechthoekig plein langs de zuidzijde van de Sint-Aldegondiskerk met aansluiting op de Bruggestraat, de Lichterveldestraat, de Tramstraat, de Pastoriestraat, de Koolskampstraat en de Kerkstraat. Ten zuidwesten toegang tot de dreef naar het kasteelpark van Zwevezele. Tot aan de fusie in 1976 was de naam Markt.

Al van in de 15de eeuw wordt hier een wekelijkse markt gehouden. Om de bloeiende linnennijverheid en –handel verder te stimuleren vroeg Jan van Halewijn, toenmalig heer van Zwevezele, in 1472 toelating om een jaarmarkt en een wekelijkse vrijdagmarkt te organiseren. Dit kon rekenen op hevig verzet van Tielt en Lichtervelde, maar werd toch goedgekeurd door de hertog. Hiervoor wordt een markthalletje ingericht op de dorpsplaats: een bron van 1568 vermeldt "thallekin up de plaetse".

Begin 16de eeuw bevindt zich aan weerszijden van de kasteeldreef die naar het dorp leidt, een herberg: links "De Croone" en rechts "De Clocke". In beide worden gedurende de 16de en 17de eeuw zittingen van de schepenbank gehouden. Op een foto van circa 1925 is aan de linkerkant herberg "In 't Rozeke" afgebeeld als een diephuis van twee traveeën en twee bouwlagen met een trapgevel gedateerd door middel van jaarankers "1716". Het gebouw is een bakstenen volume met wit geschilderde voorgevel opengewerkt door kruisvensters.

Op de Grote kaart van het Brugse Vrije door Pieter Pourbus (1561-1571), en gekopieerd door Claeissens (1603) is het Marktplein weergegeven als een brede straat langs de kerk met aansluiting op de Kasteeldreef.

In het landboek van 1692 zijn de noordelijke en zuidelijke wand van het plein bebouwd: ze zijn elk verdeeld in vier percelen waarop een vrijstaand gebouw. Op het noordwestelijke hoekperceel zijn een "schuere en coistal" te zien met een achterliggende "brauwerije" (nummer 1). Deze hoorden bij de "herberge" rechts van de dreef op het Marktplein.

In de 17de en de 18de eeuw bevindt zich ten noordwesten een heerlijkheidspaal. Op een 18de-eeuwse kaart is de bebouwing nog steeds vrijstaand en ingeplant op de hoeken van de aansluitende straten en dreef. De Ferrariskaart (1770-1778) toont het Marktplein als een met bomen afgezoomde brede weg.

Op het primitief kadasterplan (circa 1834) en de Atlas der Buurtwegen (circa 1843) is de noordzijde volledig ingenomen door aaneengesloten bebouwing. Langs de zuidzijde is nog een breed perceel onbebouwd gebleven, aan de westzijde een breed vrijstaand gebouw, het voormalige gemeentehuis.

Op een foto van begin de 20ste eeuw vertoont het Marktplein een dalend verloop naar het westen (Lichterveldestraat) toe. De huizen ten oosten van de kerk zijn hierdoor toegankelijk via een aantal treden. Op dezelfde foto wordt de noordelijke pleinwand gevormd door breedhuizen met wit bepleisterde en beraapte lijstgevels onder pannen zadeldaken.

Tijdens de Duitse bezetting worden er op het Marktplein regelmatig troepen geschouwd. Bij hun aftocht in 1918 dynamiteren de Duitsers de gebouwen op de hoek van het Marktplein met de Koolskampstraat en de Egemstraat.

Nu hoofdzakelijk handelsfunctie op de begane grond en woonfunctie op de bovenliggende appartementen. Huidig straatbeeld wordt getypeerd door de beeldbepalende aanwezigheid van de Sint-Aldegondiskerk enerzijds en het herenhuis nummer 1 anderzijds. De overige pleinwanden worden gevormd door aaneengesloten bebouwing nu gekenmerkt door heterogene bebouwing maximaal teruggaand tot de 19de eeuw. Winkelpanden en cafés met verbouwde gevels, nieuwbouwappartementen van de jaren 1980 tot op vandaag. Langs de noordwestzijde twee openbare gebouwen van 1922, namelijk het voormalige gemeentehuis en de voormalige herberg "'t Oud Gemeentehuis".

  • Heemkundige Kring Ons Wingene, Fototheek.
  • Rijksarchief Kortrijk, Aanwinsten VI, nr. 2571.
  • LAMS L. in samenwerking met VANDEWIELE A., Zwevezele, in HOLLEVOET F., Als straten gaan... praten, Tielt, 2005, p. 307.
  • VANDEWIELE A., Zwevezele. Deel 1. De Parochie Zwevezele tot 1795, Zwevezele, 1981, p. 190.
  • VANDEWIELE A., Zwevezele. Deel II. De Gemeente Zwevezele tot 1940, Zwevezele, 1984, p. 380.

Bron: GILTÉ S. & BAERT S. 2009: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Wingene, Deelgemeente Zwevezele, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL43, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Gilté, Stefanie; Baert, Sofie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis met nutsgebouwen

  • Omvat
    Café 't Mandeken

  • Omvat
    Dorpswoning van 1836

  • Omvat
    Dorpswoning van 1836

  • Omvat
    Fonteinbeeld De Carnavalsvierders

  • Omvat
    Gemeentehuis van Zwevezele

  • Omvat
    Herberg het Oud Gemeentehuis

  • Omvat
    Parochiekerk Sint-Aldegondis

  • Is deel van
    Zwevezele


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Marktplein [online], https://id.erfgoed.net/themas/15058 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.