Geografisch thema

Keukeldam

ID
15293
URI
https://id.erfgoed.net/themas/15293

Beschrijving

Straat in het centrum van Waregem, ten noordoosten van het Marktplein, lopend van de Markt naar het kruispunt met de Jan Bouckaertstraat, de Zultseweg en de Churchilllaan. De benaming wijst op de voormalige Keukelmeersen, een overstromingsgebied in de Gaverbeekdepressie eertijds onder meer gelegen aan de noordwestzijde van de huidige straat. Een dam moest deze meersen deels in bedwang houden; de aan de westzijde gelegen Damweg herinnert nog aan die dam die lag ten noorden ervan op de Gaverbeek.

Op de oudste historische kaarten van het centrum van Waregem (zoals het landboek van Waregem van 1753, een kaart van Potegem van 1775, de Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden, opgenomen op initiatief van Graaf de Ferraris (1770-1778), enzomeer) wordt de Keukeldam afgebeeld met enkel bebouwing ter hoogte van het centrum, aan de zuidkant van de straat een dreef naar het toenmalige kasteel "Potegem" (Zuiderlaan nummer 54), een sas met watermolen ter hoogte van de huidige Damweg en de verkaveling van de jaren 1980 Spei, de voormalige, omwalde pastorie (Markt nummer 32) van de Sint-Amandus en Sint-Blasiuskerk en de hofstede van de familie De Rycke (nummer 55). Het sas, onmiddellijk achter de aftakking van de beek gelegen, leidt het water van de Gaverbeek af naar de watermolen, zogenaamd het "Stampkot", dat eigendom is van de heer van Potegem en gebruikt wordt om lijnzaad te persen. In 1804 sticht pastoor Petrus Buyssens samen met enkele godvruchtige dochters een spinschool in een woning ter hoogte van het huidige nummer 1. Hun eerste jaren werk worden in 1808 beloond met de stichting van een kloostergemeenschap onder de naam zusters van de Heilige Vincentius (zie nummer 1). Op de Atlas der Buurtwegen (1844) wordt de straat, samen met een deel van de in noordelijke richting verder lopende Zultseweg, weergegeven als "Chemin n° 1", "Zultestraete" ofte "Chemin de Waereghem à Zulte". In het begin van de 19de eeuw koopt toenmalig burgemeester Godefroid Boulez een domein met enkele gebouwen en veel aanpalende grond aan dat is gelegen achter de bebouwing van de huidige Stationsstraat. In 1847 is het domein in handen van Felix De Ruyck die in 1872 de mogelijkheid heeft om ook de oude pastorie erbij aan te kopen. De pastorie wordt gesloopt, de grachten gevuld en de grond bij zijn domein gevoegd waarop hij vermoedelijk een landschapstuin laat aanleggen (Stationsstraat nummer 34). Het domein wordt van de straat afgesloten met een in 2009 gerestaureerde, bakstenen muur met ijzeren hek. Na 1911 wordt doorheen de parkmuur een kleine neogotische kapel gebouwd. In 1936 wordt de Gaverbeek rechtgetrokken en de speiput gedempt. In het derde kwart van de 20ste eeuw, afbraak van het neoclassicistische huis van burgemeester-veearts Jean Bouckaert (burgemeester van 1904-1921), gebouwd circa 1874 op de hoek met de Guido Gezellestraat, en bouw van een appartementsgebouw. Na de sloop van een waardevol 19de-eeuwse woonst, bouw in 2009 van een hedendaags appartementsgebouw.

Thans centrumstraat met geasfalteerd wegdek. Voornamelijk bewoning, waarvan in het begin van de straat - gezien de ligging in het centrum - enkele begane gronden zijn aangepast tot pui. De bebouwing bestaat uit in eerste instantie aaneengeschakelde woonhuizen, in sommige gevallen behorend bij de achterliggende school Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaartinstituut (nummer 1) die vanaf het ontstaan van het klooster en de bijhorende school de activiteiten in het eerste straatdeel grotendeels domineert. Bebouwing in zeer beperkte mate nog opklimmend tot de 18de eeuw (nummer 55). Voornamelijk laat 19de-eeuwse (nummers 3-7, nummer 15, nummers 23-25, nummer 24, nummers 27 en 29, nummer 28) en begin 20ste-eeuwse woningen (nummer 17, nummers 48-50, nummer 52).

Nummers 9 en 11-13: voormalige eenheidsbebouwing, opgesplitst in oorspronkelijk drie woningen, gebouwd in 1902 (registratie 1903) voor herbergier Fredericus Desmet. Eenvoudige (nummer 9 beschilderde) bruine baksteenbouw met thans zwaar verbouwde begane grond. Nummer 12, oorspronkelijk 19de-eeuws pand, dat in 1911 volgens de gegevens van het kadaster grondig is verbouwd en vermoedelijk is voorzien van een nieuwe eigentijds voorgevel met onder meer geaccentueerde rechtertravee met bovenaan lichte uitkraging in het baksteenmetselwerk; later tot café verbouwde begane grond. Nummer 10, oorspronkelijk eind 19de-eeuws pand dat in 1911 is voorzien van een nieuwe voorgevel met links twee met puntgevel uitgewerkte traveeën; begane grond later omgevormd in functie van handelsactiviteiten. Nummers 30-34, laat 19de-eeuws samenstel, thans opgedeeld in drie woningen die in zeker mate zijn verbouwd qua voorgevel zie nummer 30 met vernieuwde openingen en ingebrachte garage, nummer 34 met volledig opengewerkte begane grond.

Verderop, ten noordoosten van de ingekokerde Gaverbeek, meer versnipperde bebouwing, deels daterend uit de jaren 1930 en later.

In de tweede helft van de 20st eeuw vestigt de famile Van Thuyne zich op het einde van de Keukeldam en laat er naast een tegelfabriek (nummers 88-90) ook enkele woningen bouwen waaronder nummer 84 in 1950 en nummer 76 in 1955. Nummer 76 aan de hoek met Spei, met klimop overgroeide schuur, restant van een deels in 1866 door brouwer Karel Verhaeghe gebouwde stokerij. Verankerde baksteenbouw met onder meer poortopening. De voormalige stokerswoning is in 1955 door de familie Vanthuyne ver- of herbouwd. Nummer 84 in een neocottagestijl, zie overkragende zadeldaken, kleine en grote, beluikte vensteropeningen met kleine roedeverdelingen, erkervenster.

Ook aanwezigheid van recente architectuur, appartementsgebouw op de hoek met de Guido Gezellestraat; nummer 36, invularchitectuur naar ontwerp van het Waregemse Wielfaert architecten; nummer 31, hedendaags appartementsgebouw zogenaamd "Felix De Ruyck" - verwijzend naar de bouwheer van het aanpalende kasteel "Casier" (Stationsstraat nummer 34) - ontworpen in 2006 door Caan architecten uit Gent.

  • Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, 207: Mutatieschetsen, Waregem, 1903/13, 1911/38, 1950/27, 1955/28.
  • Rijksarchief Kortrijk, Aanwinsten VI, nr. 1938: Sevensten Canton, Begint aen het lant ende bosch van Pieter en Joos Huys aende Vyfweegsche straete begrypende d'hofstede van den heer de Bisschop, de gronden voor d'hofstede Caerel Blaublomme, ende d'hofstede ende landen van den voornomden Huys, begrypende het gelent den roosman, den noordcant van den Plaetsemeulencoutter, ende soo voorts tot ende met n° 974 wesende den huyse ende erfve van Geeraert Van Drousbeke, hoedwasscher, in Landboeck der prochie van Waereghem, Anthone Van Outrive, 1753.
  • Rijksarchief Kortrijk, Kaarten en Plannen, nr. 786: Foto van een kaart uit het landboek van het 5de kanton van Waregem, opgemaakt door Anthone van Outrive, gezworen landmeter van de kasselrij Kortrijk, 1753-1757, 2de helft 20ste eeuw.
  • COOREVITS S., Waregem graag gezien. De oudste foto's en prentkaarten, Brugge, 2005, p. 26-27.
  • GHISTELINCK R. (red.), Waregems Milleniumboek. Van dorp tot stad, NCMV, Waregem, 2000, p. 49-51.
  • VANDEWIELE A., Oud en nieuw in Waregem. Van Keukelmeersen tot regenboogstadion,  De Gaverstreke, jg. 24, 1996, p. 51-52.

Bron: VANWALLEGHEM A. & CREYF S. 2010: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Waregem, Deel I: Stad Waregem, Deelgemeente Sint-Eloois-Vijve, Deel II: Deelgemeenten Desselgem en Beveren-Leie, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL45, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanwalleghem, Aagje; Creyf, Silvie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Bedrijfsgebouw

  • Omvat
    Blekerij De Rycke

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis en tegelfabriek

  • Omvat
    Burgerhuis in art-decostijl

  • Omvat
    Directeurswoning

  • Omvat
    Eenheidsbebouwing

  • Omvat
    Elektriciteitscabine

  • Omvat
    Gekoppelde stadswoningen

  • Omvat
    Herenhuis

  • Omvat
    Scholencomplex Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaart

  • Omvat
    Stadswoning uit het interbellum

  • Omvat
    Stadswoning uit het interbellum

  • Omvat
    Stadswoning van 1891

  • Omvat
    Weeshuis

  • Is deel van
    Waregem


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Keukeldam [online], https://id.erfgoed.net/themas/15293 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.