Geografisch thema

Gentseweg (Sint-Eloois-Vijve)

ID
15407
URI
https://id.erfgoed.net/themas/15407

Beschrijving

Straat die Sint-Eloois-Vijve doorkruist van noordoost naar zuidwest; belangrijkste verkeersader (N43). De steenweg vertrekt vanaf de grens met Desselgem, waar de straat ook Gentseweg wordt genoemd, en loopt in noordoostelijke richting naar de grens met de buurgemeente Zulte (Oost-Vlaanderen), waar ze doorloopt onder de benaming Staatsbaan. De straatnaam, toegekend in 1990 ter vervanging van de oude benaming Kortrijksesteenweg, verwijst naar de functie van de weg als verbinding van Waregem met Gent. Eerste bebouwing klimt vermoedelijk op tot het begin van de 16de eeuw, zie leengoed "Schouwendale", volgens De Flou voor het eerst vermeld in 1525, gelegen tegen de Schoendalebeek, tussen de huidige Schoendalestraat en Gentseweg (nummer 409).

In het begin van de 18de eeuw laten de Oostenrijkers verschillende grote wegen aanleggen die de steden onderling met mekaar verbinden. Zo wordt in 1716-1717 doorheen het huidige grondgebied van Sint-Eloois-Vijve de steenweg van Kortrijk naar Gent aangelegd. Oorspronkelijk is men van plan om de weg te trekken door het dorpscentrum van Sint-Eloois-Vijve, waarbij men het oude en bochtige tracé Schoendalestraat-Emiel Clausstraat (op het grondgebied van Desselgem en Beveren-Leie zogenaamd Grote Heerweg) zou heraanleggen als steenweg. De heer van Waregem, graaf van Moen, kon het kasselrijbestuur van Kortrijk echter beïnvloeden om de steenweg door Waregem te laten passeren. Maar door verzet van de heer van Sint-Eloois-Vijve, baron de Plotho van Ingelmunster, wordt geopteerd voor een tussenoplossing namelijk een steenweg tussen beide parochies. Het werkkamp van de steenweg komt op Sint-Eloois-Vijve te liggen. De nieuw aangelegde steenweg snijdt de landbouwgronden van verscheidene hoeves doormidden. Het in de jaren 1990 verdwenen goed "Ten Hooghen Torre" of "Den Auden Torre", toen gelegen ten zuiden van de Gentseweg, tussen de huidige Roterijstraat en de Expresweg. In diezelfde periode, oprichting van de "Posterije van Vive St Eloy" op de hoek met de huidige Posterijstraat (nummer 709), waar postpaarden gewisseld worden. Een 18de-eeuws ontwerpplan van de steenweg geeft al bebouwing weer aan het kruispunt, onder meer de herberg de "posterije". Op de figuratieve kaart van Sint-Eloois-Vijve van 1754 wordt de steenweg van Kortrijk naar Gent afgezoomd met bomen; op de hoek met de huidige Koekoekstraat wordt de "herberghe Lindeken" afgebeeld en op de hoek met de huidige Posterijstraat de vermelde "Posterie van Vijve". Op de kaart van Sint-Eloois-Vijve, opgemaakt door landmeter Cornelis Steur in 1764, worden er langs "Den Ouden gentschen herwegh" verscheidene herbergen en verspreid gelegen hoeves weergegeven. Bij de grens met Desselgem, halverwege tussen de Schoendalestraat en de Gentseweg, staat het goed "Te Schoendale" afgebeeld (nummer 409), in het landboek van 1764 vermeld als "behuijsde hofstede genaemt Schauwendaele", eigendom van jonker Charles Jaerens, heer van de heerlijkheid Schauwendaele. De hoeve wordt bewoond door Jean-Baptist Lefevere, burgemeester van Vijve in 1795-1830 en provincieraadslid. Ook het goed "Ten Hooghen Torre" wordt afgebeeld op de kaart van 1764. Het goed wordt bewoond door Guillaume de Meulemeester, burgemeester van 1782 tot circa 1803, en Francis Verbeke, burgemeester in 1830-1836. Op de kaart van de steenweg Wakken-Sint-Eloois-Vijve van 1788 is de steenweg of "la chaussée de courtray à gand" nog steeds met bomen omzoomd; aan het kruispunt De Posterij worden "La Poste de Vijve St Eloij" en een "barrière" aangeduid. In 1779 geven de vijf herbergen "De Posterye van Vive", "De Maeght van Ghendt", "Den Gouden Leeuw", "Den Koeyevoet" en "De Swaene" langs de steenweg aan dat Sint-Eloois-Vijve op dat moment een belangrijke rol speelt als verstel- en rustplaats op de weg naar Gent of Kortrijk. Op de Atlas der Buurtwegen (1844) en op de Popp-kaart (1840-1850) aangeduid als "Route de Courtrai à Gand"; nog steeds vrij sterk verspreide bebouwing en aanduiding van "Lindekens cab" en "Poste aux Chevaux". In 1868 wordt de spoorlijn Anzegem-Ingelmunster-Tielt geopend (registratie in het kadaster in 1869), als tussenschakel tussen de lijn Brussel-Kortrijk, Gent-Kortrijk en Gent-Deinze-Lichtervelde. De nieuwe spoorweg kruist de steenweg Kortrijk-Gent ter hoogte van de huidige Spoorweglaan. Bij de kruising van de steenweg en de spoorweg wordt in 1869 een wachthuis opgetrokken (zie nummer 631).

In de tweede helft van de 19de eeuw en in de eerste helft van de 20ste eeuw neemt de bedrijvigheid en de bebouwing aan de steenweg gestaag toe. Gustave Mahieu, fabrikant en eigenaar van de "Tissage Gustave Mahieu Société de personnes à responsabilité limitée", laat in de jaren 1920-1930 enkele woningen langs de Gentseweg optrekken (nummer 673 en 675). De woning en linnenfabriek van Mahieu zijn gelegen aan de huidige Posterijstraat (zie nummers 54-56). In de jaren 1930 is de Gentseweg een gekasseide baan. In 1941 wordt de herberg "De Posterij" herbouwd (nummer 709) en in 1949 wordt de huidige, moderne garage van Daniël Parmentier, die al sinds eind de jaren 1920 busdiensten verzorgt tussen Waregem en onder meer Deinze en Kortrijk, opgetrokken (nummer 583).

In het laatste kwart van de 20ste eeuw wordt de Expresweg ten zuiden van de Gentseweg aangelegd (zie kaarten van het Nationaal Geografisch Instituut) en geleidelijk aan verdwijnen hoeves en maken plaats voor grottschalige bedrijven en winkels zoals het goed "Ten Hogen Torre", gelegen tussen de Expresweg en de Roterijstraat, in 1992 grotendeels ingepalmd door de Grand Bazar (thans Carrefour). Het gedeelte van de Expresweg ten noorden van de Gentseweg wordt aangelegd na 1993.

Heden brede, deels geasfalteerde en deels met betonplaten bedekte steenweg, doorsneden door de Expresweg. Over de Gaverbeek, nabij de grens met de gemeente Zulte (Oost-Vlaanderen), bevindt zich een betonnen brug met bovenaan roodbakstenen muren onder ezelsrug met aan één zijde centraal een bas-reliëf met paardenhoofd en opschrift "GAVERBEEK". De bebouwing bestaat thans uit gegroepeerde of vrijstaande woningen, winkels en commerciële verkoopsruimtes waarvan de oudste opklimt tot de tweede helft van de 19de eeuw: enkele boerenarbeiderswoningen (zie nummer 480), voormalige herbergen (zie nummer 464) en kleine hoeves (zie nummer 511) uit de tweede helft van de 19de eeuw of het begin van de 20ste eeuw bleven bewaard. Nummer 478, voormalige boerenarbeiderswoning van circa 1900 met achtergelegen landgebouw, zie eerste weergave op de kaart van het Militair Cartografisch Instituut van 1911. Wit beschilderde, verankerde baksteenbouw onder pannen zadeldaken; rechthoekige openingen met vernieuwd houtwerk. Voorts verscheidene arbeiderswoningen (nummers 578-594) of burgerwoningen uit de jaren 1930 (nummer 576, nummer 634, nummer 675). Nummer 675, vrijstaande woning (zie afbeelding), volgens het kadaster in 1939 gebouwd in opdracht van de vennootschap "Tissage Gustave Mahieu Société de personnes à responsabilité limitée" (Posterijstraat nummer 56); eenvoudige, roodbakstenen woning met linkertravee uitgewerkt als doorgetrokken, tweezijdige erker benadrukt door de houten kroonlijst op klossen; vernieuwd houtwerk. Nummer 606/ Vijfseweg, hotel-restaurant, gelegen op de hoek met de Vijfseweg aan kruispunt De Posterij, volgens het kadaster opgetrokken in 1947 door A. en J. Vanden Broeck in een traditionele neostijl, zie toegangsdeur in een geblokte arduinen omlijsting en bedaking met daktegels verlevendigd met dakvensters met fraaie, houten windborden. Tevens neocottage-inslag, zie driezijdige houten erker aan de kant van de Kortrijkseweg onder een verspringende bedaking met alternerend wit en rood beschilderde beplanking. Eén van de oudste hoeves langsheen de straat, het goed "Schouwendale" (nummer 409) is vermoedelijk in het derde kwart van de 20ste eeuw herbouwd en bestaat uit een villa en (vlas)hangar.

  • Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, 207: Mutatieschetsen, Sint-Eloois-Vijve, 1869/2, 1939/4, 1947/15.
  • Rijksarchief Gent, Kaarten en Plannen, nummer 561: Kaerte figurative van de gelegendheyd der vry-eygen kerke heerlykhede van Ste-Pieters Desselghem, competerende de exemple abdye van Ste-Pieters nevens Gent, bestrekkende binnen de prochien van Desselgem, Beveren, Deerlyk en Waereghem, gemaeckt ten jaere 1764 door Joseph de Coster.
  • Rijksarchief Kortrijk, Kaarten en Plannen, nummer 504: Kaart van de steenweg Wakken-Sint-Eloois-Vijve, met aanduiding van de afstanden, getekend door A. Lefebvre, landmeter van de kasselrij Kortrijk, 1788.
  • Rijksarchief Kortrijk, Kaarten en Plannen, nummer 505: Ontwerpplan van de steenweg tussen Brugge en de Leie, te Harelbeke en Sint-Eloois-Vijve, 18de eeuw. Rijksarchief Kortrijk, Kaarten en Plannen, nummer 545: Kaart van de gemeente Sint-Eloois-Vijve, getekend door Cornelis Steur, landmeter van de kasselrij Kortrijk, 1764.
  • Rijksarchief Kortrijk, Fonds de Plotho, nummer 4550: Figuratieve kaart van Sint-Eloois-Vijve anno 1754.
  • COUDIJZER M., Zo was Sint-Eloois-Vijve, s.l., 1984, p. 20.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Brugge, 1930, Deel XI, kolom 1136.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Brugge, 1931, Deel XII, kolommen 522 en 1082.
  • Gemeente Waregem, Overeenstemmingslijst, Straatnaamwijziging en nieuwe huisnummering, oktober 1990.
  • DUCATTEEUW E., VANDERMAELEN L., WANTE L., Historische kaart Waregem, in De Gaverstreke, jg. 20, 1992, p. 43-44, 47.
  • NOLF M., Wandel- en fietsroutes, Waregem binnenste buiten (16), wandeling langs de residentiële straten van het centrum van Sint-Eloois-Vijve en de landelijke wegen van de Cauwenhoek, in De Gavergids, jg. 13, 2006, nummer 1, p. 30.
  • Gemeente Waregem, Overeenstemmingslijst, Straatnaamwijziging en nieuwe huisnummering, oktober 1990.
  • VAN ACKER L., Sint-Eloois-Vijve halfweg-prochie, in Biekorf, 1974, vol. 75, p. 160-161.
  • VAN ACKER L., Sint-Eloois-Vijve halfweg-prochie, in De Gavergids, jg. 10, 2003, nummer 3, p. 5-8.

Bron: VANWALLEGHEM A. & CREYF S. 2010: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Waregem, Deel I: Stad Waregem, Deelgemeente Sint-Eloois-Vijve, Deel II: Deelgemeenten Desselgem en Beveren-Leie, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL45, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanwalleghem, Aagje; Creyf, Silvie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Arbeiderswoningen

  • Omvat
    Bareelwachterswoning

  • Omvat
    Boerenarbeiderswoning

  • Omvat
    Boerenarbeiderswoning

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Garagebedrijf

  • Omvat
    Gekruisigde Christus

  • Omvat
    Herberg

  • Omvat
    Herberg De Posterij

  • Omvat
    Onze-Lieve-Vrouwkapel

  • Omvat
    Stadswoning

  • Omvat
    Stadswoning uit het interbellum

  • Is deel van
    Sint-Eloois-Vijve

  • Is gerelateerd aan
    Gentseweg (Desselgem)


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Gentseweg (Sint-Eloois-Vijve) [online], https://id.erfgoed.net/themas/15407 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.