Geografisch thema

Sint-Elooisplein

ID
15421
URI
https://id.erfgoed.net/themas/15421

Beschrijving

Plein in het noorden van Sint-Eloois-Vijve, gelegen in het centrum van de dorspkern ten noordwesten van de Sint-Elooiskerk. Het plein is gelegen tussen de Schoendalestraat, Aloise Biebuyckstraat en de Spinnerijstraat/Barrage. De naam van het plein, toegekend in 1990 ter vervanging van de benaming 'Vijve plaats' of Kerkplein en vanaf 1926 Generaal Biebuyck Plaats, verwijst naar de Heilige Elooi, aan wie de parochiekerk van Sint-Eloois-Vijve is toegewijd.

Het ontstaan van het plein bij de Sint-Elooiskerk loopt vermoedelijk parallel met de bouw van een eerste bidplaats. Deze zou zich volgens historici situeren op het einde van de 10de of tijdens de 11de eeuw. De parochie Sint-Eloois-Vijve, samen met die van Sint-Baafs-Vijve (Wielsbeke), beide gelegen aan weerszijden van de Leie, zijn ontstaan op het grondgebied van de heerlijkheid Vijve. Vijve wordt voor jhet eerst vermeld in een oorkonde van 964, waarin Lotharius, koning van Frankrijk, een schikking van zijn leenman, graaf van Vlaanderen Arnulf I (918-965), bekrachtigt ten voordele van de Sint-Pietersabdij te Gent. Het oorspronkelijke dorpskerkje wordt op het einde van de 12de of in het begin van de 13de eeuw vervangen door een vroeggotische eenbeukige zaalkerk met transept en absis, waarvan vandaag enkel nog de vieringtoren is bewaard gebleven. In de 14de of 15de eeuw wordt de Sint-Elooiskerk voorzien van een ruim koor en in de periode 1533-1560 wordt de kerk, na de brand van 1532 of 1533, gewijzigd in een tweebeukig gebouw. Van aan de noordzijde van de kerk vertrekken twee kleine, thans onbestaande straatjes. Via de "Priesteragestraat" wordt de kerk verbonden met de eerste pastorie van Vijve (Schoendaelestraat nummers 1-3). De oude, omwalde pastorie bevindt zich op een mote nabij de Leie en wordt vermoedelijk in 1580 verwoest. In een tweede straatje, het "Scheutgenstraetgen", zou volgens kerkrekeningen van 1580 de tiendeschuur hebben gestaan. Het straatje vertrekt tussen de kerk en de huidige Aloise Biebuyckstraat. In de 17de eeuw wordt de kerk, na de verwoestingen van de Beeldenstorm op het einde van de 16de eeuw, deels heropgebouwd. De heraanleg van het omliggende kerkhof met ommuring en portaal wordt gefinancierd door het hospitaal van Vijve. Op het kerkhof bevindt zich naar verluidt een kapel ter ere van Sint-Vincentius, die al in 1628 zal gesloopt worden. Eerste afbeelding van de toenmalige kerkomgeving komt voor in het landboek van de baronnie van Ingelmunster, Vijve en Sint-Elooi, opgemaakt door Loys de Bersacqes in 1639. De kaart geeft de Scheutstraat weer, die leidt naar enkele woningen en "t goet te Brouwerye" aan de noordzijde van de kerk, en de Priesteragestraat die de kerk verbindt met de pastorie. De dorpskern wordt gevormd door de kerk en enkele woningen en herbergen aan het begin van de omliggende straten.

In de tweede helft van de 17de eeuw moet de Sint-Elooiskerk door het aanhoudende oorlogsgeweld meermaals hersteld worden en in het begin 18de eeuw ligt de oude pastorie er vervallen bij. In 1716-1718 wordt een nieuwe pastorie gebouwd dichter bij de kerk, meer bepaald aan de zuidzijde van het dorpsplein en wordt de oude pastorie bewoond door de koster. Reeds in 1774 wordt de nieuwe pastorie door het Onze-Lieve-Vrouwkapittel van Doornik herbouwd. Op de kaart van Sint-Eloois-Vijve, opgemaakt door landmeter Cornelis Steur in 1764, wordt de tweebeukige Sint-Elooiskerk weergegeven met rondom het ommuurde kerkhof dat op de hoek van de huidige Schoendalestraat en het toenmalige Scheutgenstraatje toegankelijk is via een stenen kerkhofpoort. Het landboek van 1764 omschrijft de kerk en het kerkhof als volgt: "de kercke ende kerckhof deser prochie, groot, begrepen de meuren rontomme, twee hondertvierendertigh cleene roen, paelende..., het voornomde kerckhof vrij van alle pointinghen ende quotisatie, prochie lasten, over sulcx alhier alleenelijck voor memorie". Rondom het plein liggen verschillende herbergen, met name herberg "Het Schaeck" (zie Alois Biebuyckstraat nummers 1-3), "De Drie Posthoorns" (Aloise Biebuyckstraat), "De Gouden Leeuw" (voormalig wethuis) (Posterijstraat) en "De Coeijvoet" (hoek Koekoekstraat/ Posterijstraat). De schandpaal bevindt zich aan de zuidzijde van de kerk, op de hoek van de huidige Koekoekstraat en Posterijstraat. De gronden ten noorden van de kerk zijn eigendom van de dorpsheer, baron de Plotho.

Gedurende de 19de eeuw ondergaat de dorpskern van Sint-Eloois-Vijve weinig veranderingen (Atlas der Buurtwegen van 1844). In de periode 1898-1902 wordt de Sint-Elooiskerk grondig verbouwd en uitgebreid (met een zuidelijke zijbeuk) naar de plannen van architect Jules Soete uit Roeselare. De bakstenen kerkhofmuur wordt vervangen door een smeedijzeren hekwerk, zie oude prentkaart.

Vanaf het midden van de 20ste eeuw wordt de dorpskern getypeerd door industriële gebouwen die gelegen zijn aan de noord- en de westzijde van de kerk. Zo was op de plaats van het huidige hotel "De Jager" (nummer 2) het voddenwerkhuis van de familie Dejaegher gelegen, volgens het kadaster gebouwd in 1949-1950. In 1966 wordt het kerkhof rondom de kerk opgeheven en wordt de kerkhofmuur afgebroken; de graven verhuizen naar de nieuwe begraafplaats aan de Emiel Clausstraat (nummer 120). Het kadaster registreert de aanleg van het Sint-Elooisplein met parkeerplaatsen in 1968. Het hoekhuis "Estaminet" palend aan de pastorie van Sint-Eloois-Vijve (Schoendalestraat nummers 1-3) wordt in 1969 gesloopt om het probleem van de verkeersruimte op te lossen. Ook de Spinnerijstraat ten noorden van het dorpsplein wordt eind jaren 1960 of begin jaren 1970 aangelegd. In 1988 verdwijnt de bebouwing aan de westzijde van het plein met de bouw van het hotel "De Jager" (nummer 2).

Het dorpsplein van Sint-Eloois-Vijve is thans een grote geasfalteerde parking, aan de noordzijde omgeven door enkele struiken en wilgenbomen. De Sint-Elooiskerk bevindt zich op de zuidoostelijke hoek van het plein. Aan de oostzijde van het plein zijn de achtergevels van de huizen aan de Aloise Biebuyckstraat zichtbaar. De 18de-eeuwse pastorie van Sint-Eloois-Vijve en de aanpalende woning van de onderpastoor uit de jaren 1950 zijn gelegen aan de zuidzijde van het plein. Op de hoek met de Schoendalestraat ligt het hotel-taverne "De Jager" (nummer 2), gebouwd in 1988, zie jaarsteen "1988" in pseudo-middeleeuwse stijl, zie onder meer torenvolume, trapgevel en gotische spitsboogvensters met maaswerk. In het verlengde van het hotel "De Jager" is een groot magazijn gelegen dat de westzijde van het plein afbakent.

  • Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, 207: Mutatieschetsen, Sint-Eloois-Vijve, 1949/11, 1968/16, 1988/9.
  • Rijksarchief Kortrijk, Fonds de Plotho, nummer 403: Vijfve Sint Eloys, in Lantbouck vanden lande ende baronnie van Ingelmustre, Vijve en Sint-Eloy appendentie ende dependentien, Loys de Bersacqes, 1639.
  • Rijksarchief Kortrijk, Gemeentearchief Sint-Eloois-Vijve, nummer 4: Ommeloper van Sint-Eloois-Vijve, opgemaakt door F. De Bal en C. Steur, gezworen landmeters van de Kasselrij Kortrijk, 1764.
  • Rijksarchief Kortrijk, Kaarten en Plannen, nummer 545: Kaart van de gemeente Sint-Eloois-Vijve, getekend door Cornelis Steur, landmeter van de kasselrij Kortrijk, 1764.
  • COOREVITS S., DE CLERCQ E., Vensters op het Verleden, Erfgoedwandelingen in Beveren-Leie, Desselgem en Sint-Eloois-Vijve, 2008, p. 63.
  • COUDIJZER M., Zo was Sint-Eloois-Vijve, s.l., 1984, p. 24-25.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Brugge, 1927, Deel VII, kolom 550.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Brugge, 1931, Deel XII, kolom 784.
  • DELMOTTE M., Kerk, pastoors, kosters en parochianen van Sint-Eloois-Vijve van 1566 tot 1713, in De Gaverstreke, 1977, nummer 5, p. 190.
  • DUCATTEEUW E., VANDERMAELEN L., WANTE L., Historische kaart Waregem, in De Gaverstreke, jg. 20, 1992, p. 37-39.
  • Gemeente Waregem, Overeenstemmingslijst, Straatnaamwijziging en nieuwe huisnummering, oktober 1990.

Bron: VANWALLEGHEM A. & CREYF S. 2010: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Waregem, Deel I: Stad Waregem, Deelgemeente Sint-Eloois-Vijve, Deel II: Deelgemeenten Desselgem en Beveren-Leie, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL45, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanwalleghem, Aagje; Creyf, Silvie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Parochiekerk Sint-Eloois

  • Is deel van
    Sint-Eloois-Vijve


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Sint-Elooisplein [online], https://id.erfgoed.net/themas/15421 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.