Geografisch thema

Wezestraat

ID
15529
URI
https://id.erfgoed.net/themas/15529

Beschrijving

Lange straat die de zuidelijke helft van de gemeente van noord naar zuid doorsnijdt, vanaf de Brugstraat tot op het kruispunt met de Vernagelingstraat-Zandbergstraat-Leenbosstraat. Het huidige tracé wordt weergegeven op de Ferrariskaart (1770-1778). De straat wordt op de Atlas der Buurtwegen (1846) aangeduid als "Weezestraet" en omschreven als "Chemin d' Ardoye à Emelghem", het zuidelijke deel gevormd door de huidige Zandbergstraat. Op diverse 19de-eeuwse kaarten en kadastrale mutatieschetsen ook "Claysdamstraete" genoemd. De weg wordt op een gemeentelijk kaartje in de publicatie "Dit is West-Vlaanderen" (1960) volledig als grind- of tarmacweg aangeduid. Bij aanleg van de Oostlaan in de jaren 1960 wordt de straat doorsneden ter hoogte van de zuidzijde van nummer 8.

Het toponiem "Weeze" duidt volgens De Flou zowel op een hofstede, een herberg en een wijk. De ommeloper van Ardooie uit 1688 vermeldt de "strate leedende vande platse voorby de Clays Dam pitten naer de Weese". Dezelfde bron vermeldt de "herberghe ghenaempt de Weese". Op de Atlas der Buurtwegen (1846) en de Vander Maelenkaart (circa 1850) wordt de hoeve op het kruispunt met de Vernagelingstraat-Zandbergstraat-Leenbosstraat als "de Weeze" aangeduid. In de 19de eeuw wordt de "Weezehoek" als wijk vermeld. De "Claeis Dam" wordt al vermeld in een Ardooise disrekening uit 1560. In de ommeloper uit 1688 is sprake van de "strate geseijt de claysdam". De "claeis dam mersch" (meers) wordt vermeld in een disrekening uit 1553.

Zoals het toponiem "Dam" al doet vermoeden, loopt het tracé van de weg op sommige plaatsen iets hoger dan de omliggende landerijen.

Aan de westzijde van het noordelijke straatdeel bevindt zich tot voor de Eerste Wereldoorlog de Plaatsmolen of molen Van Compernolle, een houten driezolder-staakmolen op teerlingen (nummer 8), minstens opklimmend tot 1571, zie voorkomen op Pourbuskaart (kopie Claeissens 1601).

Ten noorden van het kruispunt met de Muizeputstraat is tijdens de tweede helft van de 18de eeuw een onbebouwde site met halfcirkelvormige omwalling gesitueerd. In 1870 wordt door de zusters van de Heilige Kindsheid een wijkschool opgericht op De Weze.

In de jaren 1970 wordt op de hoeve "De Weeze" (nummer 61) het diepvriesgroentebedrijf Ardo opgericht, dat zich in de loop van het laatste kwart van de 20ste en het begin van de 21ste eeuw uitbreidt. Het bedrijf heeft thans een leidinggevende rol op Belgische en Europese markt van diepvriesgroenten. Recent (2008-2009) is nog een nieuw distributiecentrum opgetrokken van maar liefst 35m hoog, die een grote impact heeft op het landschap en een zware verkeersdruk oplegt aan de Wezestraat en de omgeving.

Lange landelijke straat, met agrarische en woonfunctie, verbindings- en agrarisch-industriële functie door aanwezigheid van het bedrijf Ardo. Landelijke bebouwing met voornamelijk agrarisch karakter. Hoeves, al dan niet verbouwd, teruggaand op oudere hoevesites, vaak al weergegeven op de 18de-eeuwse kaarten. Nummer 29, hoeve, weergegeven op de Ferrariskaart (1770-1778) en het primitief kadasterplan (1817) als losstaande volumes in een vierkante opstelling rond het erf. Rond 1835 eigendom van graaf Ferdinand d'Andelot uit Brussel, die in 1872 de stal en schuur laat verbouwen. Rond 1940 wordt door landbouwer Jozef Vandenberghe-Hanssens het boerenhuis volledig herbouwd en de landgebouwen grondig verbouwd. Verhard erf, afgesloten met meidoornhaag. Boerenhuis met voorgevel in rood baksteenparement, zadeldak in zwartgeglazuurde mechanische pannen. Bakstenen loods met incorporatie van ouder schuurvolume. Verbouwd bakhuisje onder zadeldak in Vlaamse pannen, restant met vlechtingen. Stal met uitvliegopeningen op de zuidelijke zijgevel.

Nummer 30. Hoeve met tabaksast. Ruïneus/ in afbraak. Op de Ferrariskaart (1770-1778) en het primitief kadasterplan (1817) wordt op de plaats van het boerenhuis al bebouwing weergegeven. Rond 1835 eigendom van notaris Coucke uit Kortrijk, later van August de Jonghe d' Ardoye. In 1862 wordt een nieuwe schuur gebouwd. In 1888 wordt de woning uitgebreid, in 1910 in opdracht van landbouwer Karel Verhelle-Delforche vervangen door een nieuwbouw met naastgelegen bakhuis. In 1943 wordt een staluitbreiding gemaakt aan de oostzijde en wordt ten noorden een tabaksast gebouwd. Ruïneus woonhuis met instorting van dak, rode baksteenbouw met getoogde muuropeningen. Ast met twee vloeren, in rode baksteenbouw onder ingestort zadeldak met luchtstraat. IJzeren deurtjes onder betonlateien.

Nummers 12-14 aan de hoek met Tombrugstraat: tweewoonst in rode baksteenbouw onder pannen zadeldak, voorgevels met vernieuwd parement. Parallel bijgebouw aan zijde van Tombrugstraat, in rode baksteenbouw onder zadeldak in Vlaamse pannen, getoogde muuropeningen. Volume reeds weergegeven op de Ferrariskaart (1770-1778) en het primitief kadasterplan (1817).

Nummer 57, op het eind van de 18de (Ferrariskaart, 1770-1778) en het midden van de 19de eeuw (Atlas der Buurtwegen, 1846) nog kleine hoeve, met gebouwen in U-vormige constellatie rondom het erf. Klein landgebouw tijdens de tweede helft van de 19de eeuw uitgebreid tot huidig resterend schuurvolume. Roodbakstenen volume onder zadeldak in Vlaamse pannen, gedicht wagenhuis. Getoogde muuropeningen, rechte poort. Voormalig staldeel onder lagere nok.

Nummer 61, villa, baksteenloodsen en hangars. Villa, vermoedelijk met incorporatie van het woonhuis van de voormalige hoeve "De Weeze", zie Atlas der Buurtwegen (1846). Deze hoeve wordt ook reeds weergegeven op het landboek van 1778 en de Ferrariskaart (1770-1778), het boerenhuis echter nog niet op de huidige plaats.

In de 19de eeuw verschijnt nieuwe bebouwing. Onder meer nummer 18, hoeve uit de tweede helft van de 19de eeuw, nog niet weergegeven op de Atlas der Buurtwegen (1846), wel een (verdwenen) hoeve ten zuiden daarvan. Thans resterend schuur- en stalvolume van voormalige hoeve, nieuw woonhuis. Schuur onder zadeldak in mechanische pannen, zuidelijk dakschild nog in Vlaamse pannen; rechthoekige muuropeningen, gedichte asemgaten, wagenkot; oostelijke zijgevel met gedichte asemgaten. Stalvolume met verspringende nok, dakoverkraging aan de erfzijde; nieuwe erfgevel en dito stalvensters en -deurtjes onder witgeschilderde betonlateien. Bakhuisje onder zadeldak in Vlaamse pannen en met getoogde deurtjes.

Nummer 53 aan de hoek met Bavinkhovebosstraat. Voormalige herberg, opgetrokken in 1888 voor herbergier Frans Deforche-Van Groeneweghe, die het woonhuis laat vergroten in 1900 en de lagere achteraanbouw toevoegt in 1907. Eenlaagsbouw van vijf traveeën onder zadeldak in zwartgeglazuurde mechanische pannen. Voorgevelparement in langwerpige rode baksteen (interbellum). Rechthoekige muuropeningen onder arduinen lateien, vernieuwd schrijnwerk. Arduinen plint. Op de hoek een rondbogige beglaasde kapelnis in zwartbakstenen omlijsting, heiligenbeeld. Gecementeerde zijgevel met voegwerkimitatie. Lagere haakse achterbouw (stalletje) onder pannen zadeldak.

Nummer 1, dubbelhuis van twee bouwlagen uit tweede helft 19de eeuw, midden 20ste eeuw voorzien van nieuw parement.

Nummer 22, kleine landelijke woning uit het eerste kwart van de 20ste eeuw, roodbakstenen eenlaagswoning onder zadeldak in mechanische pannen (nok parallel met straat); getoogde muuropeningen, vernieuwde deur, muizentandfries. Nr. 49, hoeve uit het interbellum. Woonhuis van twee bouwlagen onder platte bedaking. Stalgebouwen in bruinrode baksteenbouw onder zadeldaken, rechte muuropeningen onder witgeschilderde betonlateien.

Het begin van de straat gekenmerkt door vrijstaande bebouwing uit de tweede helft van de 20ste eeuw. Rond het kruispunt met de Veldkaaistraat en de Cijnsmolenstraat de nummers 27 en 37-45, alleenstaande woningen en tweewoonst uit het derde kwart van de 20ste eeuw.

Hier en daar aangevuld met nieuwere vrijstaande bebouwing.

  • Kadasterarchief West-Vlaanderen, 207: Mutatieschetsen, Ardooie, 1862/126, 1872/14, 1888/69, 1889/11/2, 1900/13, 1908/18, 1908/19, 1910/21, 1940/45, 1943/31.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Deel VII, Brugge, 1927, kolommen 766-767; Deel XII, Brugge, 1931, kolom 791; Deel XVII, Brugge, 1936, kolommen 223-225.
  • DENDOOVEN L., Dit is West-Vlaanderen. Steden, gemeenten, bevolking, 1960, p. 74.
  • DENEWET L., GOEMINNE L., Molenmakers in Vlaanderen. Het werkboek van Coussée uit Meulebeke (1881-1911), in Molenecho's, jg. 22, nr. 3-4 (speciaal themanummer 7), 1994, p. 184.
  • VAN ACKER L., De geschiedenis van het gemeentelijk onderwijs te Ardooie, Ardooie, 1973.

Bron: SANTY P. & BOONE B., met medewerking van CALLAERT G. 2010: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Ardooie, deelgemeente Koolskamp, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL44, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Santy, Pieter; Boone, Benjamin
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Dorpswoning met timmermansatelier en kapel

  • Omvat
    Ensemble burgerhuizen

  • Omvat
    Hoeve

  • Omvat
    Hoeve Goed ter Beken

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve uit de wederopbouwperiode

  • Omvat
    Kapel Onze-Lieve-Vrouw Troost in Nood

  • Omvat
    Klooster en school

  • Omvat
    Molenaarshoeve

  • Omvat
    Onze-Lieve-Vrouwekapel

  • Omvat
    Wezeschool met Wezekapel

  • Is deel van
    Ardooie


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Wezestraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/15529 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.