Geografisch thema

Lichterveldsestraat

ID
15559
URI
https://id.erfgoed.net/themas/15559

Beschrijving

Drukke steenweg die van op het Dorpsplein westwaarts loopt tot aan de grens met Lichtervelde alwaar de weg verder loopt als Koolskampstraat aangelegd in 1759-1760. Maakt samen met de Kloosterstraat en de Tieltsestraat deel uit van de gewestweg (N35) Pittem-Lichtervelde.

Op de Atlas der Buurtwegen (1846) wordt de straat beschreven als "Pavée de Torhout à Thielt". Op de topografische kaart van het Institut Carthographique Militaire uit 1898 (laatste terreinherziening 1884) worden twee kilometerpalen of "bornes" afgebeeld.

De weg wordt reeds gepland in 1753, het tracé dwars door de dorpskern wordt aangelegd in de jaren 1759-1760 en blijft nadien nagenoeg onveranderd. De steenweg Lichtervelde-Koolskamp-Pittem-Tielt wordt voltooid in de periode 1775-1777. Deze "armsteenweg" is een aftakking van de nieuwe steenweg (N50) Brugge-Kortrijk (1757-1760) en kadert in de ontsluiting van de steden en de uitbreiding van de wegeninfrastructuur onder het Oostenrijks bestuur en wordt bekostigd door de betreffende gemeenten. Hierdoor verliest de Diksmuidse Boterweg haar eeuwenoude functie als verbindingsweg langs waar onder meer boter van de Diksmuidse botermarkt over Tielt naar Gent wordt getransporteerd. De verbinding met Pittem wordt pas in 1774 van aan herberg "De Drie Zotten" doorgetrokken tot Pittem-dorp.

De Ferrariskaart (1770-1778) toont een stenen brug over een zijtak van de Roobeek en beperkte verspreide bebouwing langs het jonge tracé, de bebouwing nabij de dorpskern gaat terug op oudere sites. Zo is er aan zuidzijde de dieperliggende, omwalde pastorie met boomgaarden. Het gebouw wordt nog verschillende malen heropgebouwd en vernieuwd, het jongste pastorijgebouw uit 1868, dichter bij de straatkant, naar ontwerp van provinciaal architect P.N. Croquison uit Kortrijk wordt in 2002 gesloopt. Het gebied wordt thans verkaveld. Aan noordzijde twee (hoeve)sites met telkens twee losstaande gebouwen. In 1786 bouwt Pieter David op de Hoogakkers (nummer 99) een oliewindmolen ook "'t stampkot" en later "Seynhaeve's molen" genoemd, circa 1913 word deze afgebroken. Een tweede molen "De Vuylpannemolen" ligt aan de noordzijde van de weg en wordt circa 1795 gebouwd door Francis of Jerome Callewaert en is volgens kadaster in 1886 afgebroken (zie nummer 96). In het midden van de 19de eeuw is de bebouwing (zie Kaart Vander Maelen, 1850), veelal vlak aan en evenwijdig met de rijweg, merkelijk toegenomen. Onder impuls van het Hollands bewind wordt er in 1828 een gemeenteschool opgericht in de Lichterveldsestraat (rechts van nummer 26, nu afgebroken). Het gebouw is voorzien van twee klassen met centraal de onderwijzerswoning en kan tevens dienst doen als Protestantse tempel. Later wordt dit gebouw gebruikt als weefschool en als brandweerarsenaal. De school wordt afgebroken op het eind van de 2oste eeuw, de onderwijzerswoning blijft behouden (nummer 22). In 1869 is het schoolgebouw reeds aan vernieuwing toe en op een aanpalend stuk grond wordt door provinciaal architect P.N. Croquison uit Kortrijk een volledig nieuwe school met twee klassen en een onderwijzerswoning gebouwd (nummer 26). Vanaf 1900 wordt hier de gemeentelijke jongensschool in ondergebracht. Tijdens de Eerste Wereldoorlog worden de klassen ingericht als veldhospitaal en nadien zes jaar gebruikt als noodkerk tot de kerk heropgebouwd is. In 1977 verhuist de school naar nieuwe gebouwen in de Klaverstraat. De aanpalende onderwijzerswoning wordt afgebroken in 2002. De rijksweg Pittem-Lichtervelde (N35) wordt in 1931-1932 heraangelegd met voetpaden en riolen. "Dit is West-Vlaanderen" (1960) aangeduid als steenweg voor groot verkeer.

Op de Atlas der Buurtwegen (1846) staan de toponiemen "Zwarten Leeuw Cabaret" (zie nummer 38) op de hoek met de Knijffelingstraat en de herberg de "Glazen Kas" (ter hoogte van nummer 75) op de hoek met de Kortekeerstraat afgebeeld, deze laatste dankt volgens De Flou zijn naam aan de eigenaar J. De Pondt die circa 1830 glazenmaker was.

Deze verbindingsweg kent in de loop van de geschiedenis nog talrijke andere herbergen waaronder "Vuylpanne" - "De Hoge Vuylpanne" - "Het Bultenhof" (nummer 67), "Den Zwarten Leeuw" (nummer 38), "Sportman" (nummer 86), "De Wagenmakerij" (bij nummer 110), "Den Ast" (nummer 79) "De Gouden Leeuw" (nummer 29), "De Leeuw Van Vlaanderen" – "Edelweiss" (nummer 31), "Zomerland" (nummer 28), "De Leege Vuylpanne" - "De Nieuwe Vuylpanne" (nummer 92), "De Aenwijs" - "De Timmerman" (nummer 85), "Ma Campagne" (nummer 14), "Allemans Welzijn" – "Het Volkrecht" – "Bij Ma" (nummer 44), "De Vrede" (nummer 29), "Rome" (nummer 58), "De Nieuwe Klokke" (nummer 5), "La Belle Vue" (nummer 43), "De Reisduif" (nummer 11). Enkel café "De Transvaal" (nummer 122) wordt vandaag nog uitgebaat.

Woon- en agrarische functie. Sites waar de bebouwing minstens opklimt tot derde kwart van de 18de eeuw, zie hun afbeelding op de Ferrariskaart (1770-1778). Nummer 53, dieperliggende hoevesite bereikbaar via lange oprit met losse verharding; woonhuis uit het tweede of derde kwart van de 20ste eeuw, recent aangepast, ouder schuurstalvolume in donkerrode baksteen, aanbouw onder lessenaardak. Nummer 122, café "De Transvaal", afgebeeld op Ferrariskaart met omliggende moestuin. Thans éénlaags gebouw van vier traveeën onder zadeldak (nok parallel met de straat, mechanische pannen), vernieuwde gootlijst. Gecementeerde voorgevel met imitatievoegwerk en dito plint in breuksteen. Vergrote vensteropeningen in het cafégedeelte, jonger woongedeelte met raam onder betonlatei. Bewaard oud huisnummer. Achtergevel in donkerrode en rode baksteen met duidelijke bouwnaad, vijf muuropeningen onder getoogde baksteenstrek of betonlatei, vernieuwde luiken en schrijnwerk.

Nummer 99, voormalige molenaarswoning van de in 1786 door Pieter David gebouwde "Hoogakkermolen" of "Seynhaeve's molen". Ook "'t stampkot" geheten omwille van zijn functie als oliemolen. In 1799 hertrouwt zijn weduwe met Frans Seynaeve, zijn nakomelingen blijven er 180 jaar wonen. Gebouwen op de Atlas der Buurtwegen (1846) in huidige constellatie afgebeeld. Het woonhuis is later nog enkele traveeën verlengd en de houten staakmolen ten westen van het woonhuis wordt circa 1913 afgebroken. Thans éénlaags volume van zes traveeën onder zadeldak (nok schuin ten opzichte van de straat) met parallel en vernieuwd achterliggend volume. Witgeschilderde voorgevel met getoogde vensteropeningen onder strek met vernieuwd schrijnwerk (T-ramen en luiken), aangepaste deuropening onder houten latei. Naar verluidt bewaarde oude molenwal en aardappelkelder.

Bebouwing uit de tweede helft van de 19de of eerste kwart van de 20ste eeuw bestaat voornamelijk uit eenlaagse volumes onder zadeldak (nok evenwijdig met de straat, mechanische pannen) dicht bij de straatkant, veelal met vernieuwd of sterk aangepast parement. Nummers 11-13, bruinbakstenen parement met aangepaste muuropeningen. Nummer 14, nieuwe dakkapellen, gevel in gele baksteen. Nummers 15-17, met gemansardeerd zadeldak en opgehoogde roodbakstenen voorgevel uit tweede helft 20ste eeuw. Nummer 57, vernieuwd bruinbakstenen parement, zijgevel met witgeschilderde cementering met imitatievoegwerk. Nummer 58, in donkerrode baksteen met muuropeningen onder getoogde strek, licht aangepaste deuropening met nieuwe deur, T-ramen naar oud model. Nummers 67-69, nr. 67, voormalige herberg "De Vuylpanne" - "De Hooge Vuylpanne", witgeschilderd volume met bloktandfries en aangepaste muuropeningen, onder betonlateien; nummer 69 met nieuw roodbakstenen parement. Nummers 77-79, tweewoonst nummer 77, vernieuwde voorgevel, zijgevel met rondboogvenster; nummer 79, baksteenbouw met muuropeningen onder betonlatei en bewaarde schuiframen. Nummer 44, voormalige herberg "Allemans Welzijn - Bij Ma". Eenlaags volume gevel met siercementering, aangepaste muuropeningen, wordt thans vernieuwd. Bij nummer 110, voormalige herberg "De Wagenmakerij" uit de eerste helft van de 19de eeuw met naastgelegen werkplaats onder zelfde nok, thans in gebruik als berging bij achterliggende nieuwbouwwoning. Volgens kadaster in 1835 gebouwd als tweewoonst door de weduwe en kinderen van Pierre Dedeyne op een reeds bebouwde site.

Eenlaags bakstenen volume van vijf traveeën onder zadeldak (nok evenwijdig met de straat, mechanische pannen). Muuropeningen onder betonlateien, schuiframen, vernieuwde deur. Poortopening van werkplaats onder ijzeren I-profiel, kleine gevelnis in zwarte baksteen. Zijgevel van de werkplaats met deels beluikte vensteropeningen op de benedenverdieping en kleiner zolderraam onder baksteenstrek. Onderaan met bewaard schrijnwerk (houten kruisvenster met kleinhouten verdeling).

Nummer 22, voormalige onderwijzerswoning en restant van de oude gemeenteschool uit 1829, tweelaags enkelhuis in donkerrode baksteen, houten kroonlijst, aangepaste deuromlijsting en dito vensteropeningen op de benedenverdieping, natuurstenen onderdorpels, houten schuiframen op de benedenverdieping, vernieuwd op de bovenverdieping.

Nummer 78, eenlaags dubbelhuis uit het eerste kwart van de 20ste eeuw van drie traveeën onder mansardedak, roodbakstenen parement, geaccentueerd door witte muurbanden en lage witgeschilderde plint. Bloktandfries, muuropeningen onder korfbogige ontlastingsbogen, waaronder boogtrommel met metselmozaïek.

Nummer 81, dieperliggende "Grothoeve". Genoemd naar een nu verdwenen Lourdesgrot gebouwd in opdracht van Marie-Eulalie van Coquelaere, echtgenote van notaris Gustave Dupont (zie Ardooie, Gapaardstraat bij nummer 5). Boerenhuis uit de tweede helft van de 20ste eeuw, van twee bouwlagen en drie traveeën onder schilddak met centrale dakkapel (nok parallel met de straat, mechanische pannen). Verzorgd roodbakstenen parement rechthoekige vensteropeningen onder baksteenstrek. Ouder landgebouw onder zadeldak (nok loodrecht op de straat, mechanische pannen), muuropeningen onder betonlateien, noordgevel met gevelnis.

Toegenomen bebouwing tijdens het interbellum. Nummer 84, half vrijstaande witgeschilderde interbellumwoning van twee bouwlagen en twee traveeën onder zadeldak (nok evenwijdig aan de straat, zwarte mechanische pannen), vernieuwde gootlijst, lisenen en licht geprononceerde betonlateien boven de muuropeningen. Dieperliggende beglaasde deur met geometrisch traliewerk, grotendeels vernieuwd schrijnwerk. Nummer 50, tweelaagse villa uit het midden van de 20ste eeuw onder tentdak met vernieuwde dakkapel en gootlijst (zwarte mechanische pannen), gecementeerde/ bepleisterde bovenverdieping, gelijkvloerse sokkel in oranje-rood baksteenmetselwerk met dudokvoeg. Rechthoekige vensteropeningen met grotendeels vernieuwd schrijnwerk, portiek onder afgeronde betonluifel.

  • Kadasterarchief West-Vlaanderen, 207: Mutatieschetsen, Koolskamp, 1835/6, 1851/33, 1922/20.
  • Rijksarchief Brugge, Provinciekaarten, nr. 600: Plan van de pastorie van Koolskamp, door architect P. Croquison, 1868.
  • DEBYSER J., VAN ACKER L. en CALLEWAERT A., De notarissen van Ardooie en Koolskamp, in Jaarboek van de heemkundige kring Ardooie-Koolskamp, jg. 3, 2007, p. 106-134.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Deel II, Brugge, 1921, kolom 1037.
  • DENDOOVEN L., Dit is West-Vlaanderen. Steden, gemeenten, bevolking, 1960, p. 799.
  • HAELEWYN R., Oostenrijkse wegen in West-Vlaanderen, Brugge, 1971, p. 41-42.
  • VAN ACKER L., VERVENNE A. en CALLEWAERT A., Geschiedenis van Koolskamp, Koolskamp, 1996, p. 161; 205; 207; 323; 335; 363.
  • [VERVENNE A.], Oude hoeven en hun bewoners te Koolskamp, Ardooie, 1997, p. 56-63.

Bron: SANTY P. & BOONE B., met medewerking van CALLAERT G. 2010: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Ardooie, deelgemeente Koolskamp, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL44, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Santy, Pieter; Boone, Benjamin
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Brouwerij Sint-Arnoldus

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Gemeenteschool

  • Omvat
    Hoeve en herberg De Zwarte Leeuw

  • Omvat
    Hoeve met maalderij en ast

  • Omvat
    Molenaarshuis van de Vuylpannemolen

  • Omvat
    Samenstel van boerenarbeiderswoningen

  • Omvat
    Samenstel van dorpswoningen

  • Omvat
    Wegkruis

  • Omvat
    Woning Buyck

  • Is deel van
    Koolskamp


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Lichterveldsestraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/15559 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.