Geografisch thema

Omloopstraat

ID
15595
URI
https://id.erfgoed.net/themas/15595

Beschrijving

Straat in het zuiden van Beveren-Leie die vertrekt van de straat Ruifeleinde en loopt respectievelijk in zuidwestelijke en noordwestelijke richting naar de spoorweg Kortrijk-Gent. Straatnaam verwijzend naar de weide de Ommeloop. Dit in oorsprong cirkelvormig perceel aan de noordzijde van de straatbocht had vroeger een circulaire binnen- en buitengracht rondom een hoeve. Deze hoeve moet een zeer vroege ontginning in het Methelawoud zijn geweest en moet in de loop van de 14de eeuw verdwenen zijn, vermoedelijk door brand. De naam "Ommeloop" wordt reeds vermeld in 1572.

In de 11de of 12de eeuw ontstaan bij de ontginningen van het Methelawoud ter hoogte van de huidige Omloopstraat enkele kleine cijnshofsteden (nummer 29). Op het cirkelvormige perceel aan de noordzijde van de huidige straatbocht ontstaat een hoeve uit vakwerkbouw in een circulaire binnen- en buitengracht. Vermoedelijk verdwijnt deze hoeve in de 14de eeuw, mogelijk door Bretoense huurbenden die door graaf Lodewijk van Maele aangeworven zijn om in 1382 Filips van Artevelde te verslaan (slag bij Westrozebeke). Opgravingen uit de jaren 1970 tonen aan dat de site slechts kort bewoond is geweest. Het verloop van de huidige straat, rondom de in de 14de eeuw verdwenen hoeve, wijst erop dat de straat vermoedelijk recenter is dan de hoeve en rondom deze hoeve werd aangelegd.

In het begin van de 15de eeuw is sprake van het hoevetje "Ter Hasselt", maar er is geen zekerheid dat de vermelding de huidige goed "Ten Hassele" betreft (nummer 2). In 1432 wordt de kleine cijnshoeve ten westen van het perceel de Ommeloop (latere "Stuivenberghof") aangekocht door het Hospitaal van Kortrijk op naam van Wouter Denijs; de hoeve wordt nadien verder uitgebouwd tot pachtgoed (het Hospitaal van Kortrijk zou eigenaar blijven tot in de 19de eeuw). Eén van de achterlenen van de heerlijkheid Wingene, op haar beurt een achterleen van de Sint-Pietersheerlijkheid, is in handen van het Hospitaal van Kortrijk. Ten zuidoosten van de Ommeloop ligt het driehoekige perceel grond de Galgenknok, waar tot de Franse revolutie de vierschaar van de heerlijkheid Wingene gelegen is. In 1624 krijgt Anthone van Braije het perceel de Galgeknok, een fonciergrond van Wingene, in handen met de verplichting er een huis/herberg op te trekken met uithangbord "Winghene Vierschaere". Onmiddellijk daarop vermeldt baljuw Pontfoort de "herberghe (…) ghenaempt de drije Cruijcken". Vermoedelijk verdwijnen dit huis en de vierschaar tijdens de opstand tegen Spanje.

De figuratieve kaart van de parochies Desselgem en Beveren, opgemaakt in 1675 door Gudwalus van der Mariën, geeft de straat weer zonder bebouwing. Op de kaart van 1752 uit het OCMW-archief te Kortrijk wordt de straat aangeduid als "Straetken leedende naer den Steenwegh". Het perceel de Ommeloop wordt op de kaart van 1752 weergegeven als een boomgaard met cirkelvormige gracht; rondom het perceel de Ommeloop staan de latere hoeves "Het Stuivenberghof" (westzijde), “Ter Ommeloop” (zuidzijde) en "Ter Hassele" (oostzijde) afgebeeld. Op de figuratieve kaart van de Sint-Pietersheerlijkheid, opgemaakt door Joseph de Coster in 1764, aangeduid als "het waeter straetjen". Volgens het landboek van Beveren bij Harelbeke, opgemaakt door J.B. Bouin in 1768, is het cirkelvormige perceel de Ommeloop, omschreven als "een ronde partye boomgaert ende omloop", eigendom van het Hospitaal van Kortrijk. Door de aanleg van spoorweg van Kortrijk naar Gent in 1838-1839 (registratie in het kadaster in 1839) wordt de toenmalige straat doorsneden. Op de Atlas der Buurtwegen (1844) wordt de straat weergegeven als "Kerkenwaterstraet" met als aanduiding "Chemin n° 7" en omschrijving "Chemin de Beveren à Deerlyck" (westelijke straatgedeelte) en als "Ommeloopstraet" met als aanduiding "Chemin n° 15" en omschrijving "Chemin de celui dit Paenderstraet au chemin dit Waeterstraet longeant la ferme De Coninck" (oostelijke straatgedeelte). Volgens De Flou wordt de "Ommeloopstraet" voor het eerst vermeld in 1846 en de weg "Ommeloop" in 1902. De kaart van het Nationaal Geografisch Instituut (1959-1961) geeft nog steeds verspreide hoevebebouwing weer. De Archeologische Stichting voor Zuid-West-Vlaanderen verricht in 1977 in samenwerking met de Heemkundige Kring opgravingen ter hoogte van de weide Ommeloop. De opgravingen door P. Despriet brengen twee concentrische ringgrachten aan het licht die voorheen een hoeve omsloten. Bij de algemene herschikking van straatnamen in 1990 wordt de Waterstraat herdoopt in de Paanderstraat en de Omloopstraat. Landelijke straat met V-vormig verloop en wegdek van betonplaten. Langs de straat zijn zowel (voormalige) hoeves als recente villa's gelegen. De drie bewaarde hoeves zijn gelegen ter hoogte van de straatbocht, in oorsprong het cirkelvormige perceel de Ommeloop (nummer 2, nummer 7 en nummer 29); de sites klimmen mogelijk op tot de 11de of 12de eeuw, doch huidige hoevegebouwen dateren uit de 18de, 19de en/of 20ste eeuw.

  • Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, 207: Mutatieschetsen, Beveren-Leie, 1839/1.
  • OCMW-archief Kortrijk: Beschrijvinghe en consistentie van de groote canten ende aboutten van eene behuysde hofstede, lant ende planteryen, gestaen ende gelegen op de prochie van harelbeke buyten en beveren, alsmede van de gronden van erfven gehouden ende heerlycke renten geldende aen het hospitael van onse lieve vrauwe binnen de stadt Cortryck, in Register van alle de leenen, heerlycheden, hofsteden, landen, boschen ende meerschen competerende aen het hospitael van Onse Lieve Vrouwe in Overleye binnen de stadt Cortryck gedaen maecken door de Eerweirdige Mevrouw Marie Terese Dumortier, F. de Bal, 1752.
  • Rijksarchief Gent, Kaarten en Plannen, nummer 559: Figuratieve kaart van de rentegronden onder Sint-Pieters heerlijkheid van de hand van pastoor Gudwalus van der Mariën, 1675.
  • Rijksarchief Gent, Kaarten en Plannen, nummer 561: Kaerte figurative van de gelegendheyd der vry-eygen kerke heerlykhede van Ste-Pieters Desselghem, competerende de exemple abdye van Ste-Pieters nevens Gent, bestrekkende binnen de prochien van Desselgem, Beveren, Deerlyk en Waereghem, gemaeckt ten jaere 1764 door Joseph de Coster.
  • Rijksarchief Kortrijk, Gemeentearchief Beveren-Leie, nummer 54: Lant Bouck ende Beschrijvinghe... van Beveren bij Harelbeke, J.B. Bouin, 1768.
  • Adresboek van Beveren-Leie, 1978, p. 27, 37.
  • DEBROUWERE M., DUCATTEEUW E., Bevers schetsboek, Beveren-Leie, 1982, p. 51.
  • DEBROUWERE M., DUCATTEEUW E., Herberg "De Drije Cruijcken" te Beveren-Leie, in De Gaverstreke, jg. 8, 1980, p. 529-532.
  • DEBROUWERE M., DUCATTEEUW E., Toponymische wandelingen door Beveren-Leie (4), De Gaverstreke, jg. 14, 1986, p. 124-130.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Brugge, 1930, Deel XI, kolommen 771, 778.
  • DESPRIET P., Een verdwenen circulaire vorm in Beveren-Leie, in De Leiegouw, jg. 21, 1979, p. 273-278.
  • DUCATTEEUW E., VANDERMAELEN L., WANTE L., Historische kaart Waregem, in De Gaverstreke, jg. 20, 1992, p. 18.
  • Gemeente Waregem, Overeenstemmingslijst, Straatnaamwijziging en nieuwe huisnummering, oktober 1990.

Bron: VANWALLEGHEM A. & CREYF S. 2010: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Waregem, Deel I: Stad Waregem, Deelgemeente Sint-Eloois-Vijve, Deel II: Deelgemeenten Desselgem en Beveren-Leie, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL45, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanwalleghem, Aagje; Creyf, Silvie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Het Stuivenberghof

  • Omvat
    Hoeve Ten Hassele

  • Omvat
    Hofstede Ter Ommeloop

  • Is deel van
    Beveren-Leie


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Omloopstraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/15595 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.