Geografisch thema

Wagenaarstraat

ID
15613
URI
https://id.erfgoed.net/themas/15613

Beschrijving

Straat in het zuiden van Beveren-Leie. De straat vertrekt van de grens met de gemeente Harelbeke en loopt in oostelijke richting naar de grens met de gemeente Deerlijk. De straatnaam verwijst vermoedelijk naar het stuk grond "den Grooten Waeghenaere" ter hoogte van de Paanderstraat, waarop thans de hoeve "De Waghenaere" zich bevindt (nummer 143). Mogelijk is er ooit iemand die de Waghenaere heet, eigenaar geweest van de grond en de hofstede, of heeft er ooit een wagenmaker gewoond.

Bij de ontginning van het Methelawoud zouden in de 10de en/of 11de eeuw ter hoogte van de huidige Wagenaarstraat enkele ontginningshofsteden zijn ontstaan, waaronder de latere hoeves "De Egaele" (nummer 30) en "Te Helle" (nummer 200). In 13de-eeuwse bronnen (1260 en 1280) wordt het latere goed "Te Helle" vermeld als gelegen in het Smetsland, het land van een zekere Smid of Desmet. De "Poteghems Hofstede" (nummer 22) is zeker sinds het einde van de 15de eeuw eigendom van de familie van den Berghe, heren van het Waregemse Potegem. Hoeve "De Egaele" wordt voor het eerst vermeld als hoeve in een pachtcontract van 1555; de hoeve is in dat jaar 17 bunder groot en wordt door Lieven Sanders verpacht aan Heindrick van Hoonackere. Op een ongedateerd plan van het "Terra Organum" uit het Rijksarchief te Kortrijk worden de "Libaerts hofstede" (nummer 30) en de "Poteghems hofstede" weergegeven (nummer 22). Het latere "Benoits Hof" (nummer 11) bevindt zich eveneens tot de Franse revolutie op het Terra organorum of Orgelland; deze gronden moeten rente afdragen het Sint-Salvatorkapittel van Harelbeke. Het goed "Te Helle" wordt volgens De Flou in 1535 vermeld als "in Beveren by Harelbeke, inde gulde vander Helle". De straat wordt in het begin van de 17de eeuw "de Cleene Heerstraete loopende naer Haerelbeke" genoemd. In 1634 vermeld als de "Haerelbekestraete". Op de figuratieve kaart van de parochies Desselgem en Beveren, opgemaakt in 1675 door Gudwalus van der Mariën, aangeduid als "de Straete van Haerelbeke naer Waereghem"; weergave van het goed "Te Helle". Op het einde van de 17de eeuw éénmaal vermeld als de "Lisbroeckstraete". In de 18de eeuw vermeld als "de Cleene Heirstraete" en "de Haerelbeekstraete"; het meest westelijke gedeelte van de straat wordt ook wel vermeld als "Boschdreve" naar de Methelabossen en het Egaelebos. Op de kaart van 1752 uit het Rijksarchief te Brugge aangeduid als "cleenen herwegh van harelbeke naer waereghem". Op de figuratieve kaart van de Sint-Pietersheerlijkheid, opgemaakt door Joseph de Coster in 1764, aangeduid als "de haerelbeekstraete"; weergave van verspreide hoevebebouwing. De straat heet ten tijde van de Franse revolutie nog steeds de "Haerlebeekstraete". Op de Atlas der Buurtwegen (1844) wordt de straat weergegeven als "Wareghemstraet ou Nieuwenhofstraet" met als aanduiding "Chemin n° 5" en omschrijving "Chemin de Harlebeke à Deerlyck et Waereghem". De kaart van het Militair Cartografisch Instituut (1911) geeft nog steeds verspreid gelegen hoevebebouwing weer. In 1960 heet de straat "Nieuwenhovestraat". De verkaveling Varentstraat wordt in 1971 aan de noordzijde van de straat aangelegd. Bij de verbreding van de weg in 1977 wordt het oude kruisbeeld aan het begin van de erfoprit naar de hoeve "'t Hoveke" (nummer 158) vervangen door een Onze-Lieve-Vrouwkapel. Het kruisbeeld verhuist daarbij naar de erftoegang van "'t Hoveke". In 1980 worden de gronden van hoeve "De Egaele" geleidelijk aan verkocht aan bedrijven die zich in de omgeving ontwikkelen, onder meer de tapijtweverij van de gebroeders Kerkhove en het Bouwbedrijf Huyzentruyt (nummer 33). Bij de algemene herschikking van straatnamen in 1990 wordt de Nieuwenhovestraat herdoopt in Wagenaarstraat. Circa 1998 worden de huidige bureelgebouwen van het bouwbedrijf Huyzentruyt gebouwd naar de ontwerpplannen van Buro II uit Roeselare (plannen van 1997) (nummer 33).

Thans lange straat met gebogen verloop. Wegdek deels met betonplaten en deels geasfalteerd. Bebouwingsconcentratie ten oosten van de Spijkerlaan, voorts sterk verspreid gelegen woningen en hoeves.

De oudste hoevebebouwing dateert uit de 18de eeuw (nummer 11, nummer 121, nummer nummer 143), doch de sites zijn vaak ouder. Nummer 22, hoeve met losse bestanddelen, genaamd "Poteghems Hofstede". De hoeve is zeker sinds de 15de eeuw eigendom van de familie van den Berghe, heren van het Waregemse Potegem, doch wellicht ook vroeger. Eerste weergave op het ongedateerd plan van het "Terra Organum" uit het Rijksarchief te Kortrijk. In de 16de eeuw een omwalde hoeve, vermeld als "d(omina) de Potegem". In 1640 is de hoeve in het bezit van de heren van het Waregemse Potegem. Op het einde van de 17de eeuw wordt de hoeve niet verpacht, maar rechtstreeks uitgebaat voor rekening van de heer van Potegem; in 1695 wonen er drie knechten van de heer van Potegem. Midden 18de eeuw gepacht door Pieter Benoit, meesterwever of huisman, en eigendom van baron le Roy. Weergave op het landboek van Beveren bij Harelbeke, opgemaakt door J.B. Bouin in 1768, van een omwalde hoeve met boerenhuis en schuur (eigenaar Nicolas De Coninck). In 1809 wordt Petrus Benoit op de hoeve geboren, vader van de bekende Harelbeekse componist Peter Benoit. Het landbouwbedrijf van de familie Benoit wordt in 1826 door een felle hagelbui geruïneerd. Circa 1834 eigendom van Clement Deceurninck uit Desselgem (pachter Pannekoeke). Volgens het kadaster wordt het boerenhuis vóór 1860 vergroot in opdracht van Josephus Danneel uit Kortrijk en wordt er in 1897 een kapel aan het begin van de erfoprit gebouwd door de weduwe van Emiel Goethals uit Heule. Volgens de literatuut wordt "Het Kapelletje van de Nieuwenhovestraat" tegenover de toegangspoort van de hoeve echter reeds in 1822 opgetrokken, zie arduinen jaarsteen boven de toegang. De kapel wordt afgebroken in 1960: met het steengruis wordt de erfoprit verbeterd. In 1963 wordt het boerenhuis volgens het kadaster herbestemd tot landgebouw en in 1965 bouwt Firmin Velghe de huidige woning. Vandaag nog steeds in gebruik als landbouwbedrijf. Bewaarde bakstenen dwarsschuur onder een overkragend pannen zadeldak; erfgevel met rechthoekige openingen, kopgevel met vlechtwerk en getoogd laadluik. Nummer 158, hoeve genaamd "'t Hoveke". De hoeve wordt reeds weergegeven op de kaart van 1752 uit het Rijksarchief te Brugge. Volgens het kadaster wordt het huidige boerenhuis opgetrokken in 1851 door L. Deschryver uit Harelbeke. Dieper gelegen hoeve met Christusbeeld aan erftoegang en Onze-Lieve-Vrouwkapel aan het begin van de erfoprit. Bakstenen woning en landgebouw onder pannen zadeldaken; gerenoveerde woning, zie aangepaste openingen en vernieuwd houtwerk. Nummer 54, verbouwde hoeve, reeds weergegeven op het landboek van Beveren bij Harelbeke, opgemaakt door J.B. Bouin in 1768 (eigenaar Pieter Ostijn). Volgens het kadaster wordt het boerenhuis in 1875 gedeeltelijk gereconstrueerd in opdracht van landbouwer Pieter Veys. Het driebeukige landgebouw ten oosten van het boerenhuis wordt vermoedelijk in de jaren 1950 opgetrokken. Op het einde van de 20ste eeuw worden het boerenhuis en het bijgebouw grondig gerenoveerd, waarbij er een nieuwe gevelsteen wordt voorzien. Verankerde, bakstenen woning onder een pannen zadeldak en bakstenen bijgebouw onder zaagtandbedaking bedekt met pannen; vernieuwde openingen en vernieuwd houtwerk.

Het straatbeeld wordt gekenmerkt door hoofdzakelijk 20ste-eeuwse woningen, slechts uitzonderlijk met oudere kern. Nummers 47-49, woningen met oudere kern en ver-/herbouwd in de 19de en 20ste eeuw. Weergave van een woning op het landboek van Beveren bij Harelbeke, opgemaakt door J.B. Bouin in 1768 (eigenaar Joannes Desmet). Het primitief kadasterplan (circa 1834) geeft een tweewoonst weer, eigendom van Petrus Noreille. De woningen worden volgens het kadaster in 1869 en 1879 vergroot in opdracht van vlaskoopman Leon Debaere en in 1937 wordt de linkerwoning herbouwd door A. Debaere. Verankerde baksteenbouw onder een doorlopend, pannen zadeldak. Gecementeerde of beschilderde straatgevels met rechthoekige openingen voorzien van deels bewaard houtwerk. Voorts ook industriële en recente bebouwing (nummer 33). Nummer 59/ Varentstraat, voormalige weverij op de hoek met de Varentstraat, volgens het kadaster gebouwd in 1952 en 1965 in opdracht van landbouwer Georges Huyzentruyt. Bakstenen volume aan de straatkant van 1952 onder een pannen zaagtandbedaking (nok evenwijdig met de straat); straatgevel met tandfries en rechthoekige openingen onder betonnen lateien. Achterliggend, bakstenen magazijn van 1965 onder een golfplaten zadeldak (nok loodrecht op de straat); westgevel met rechthoekige poort.

  • Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, 207: Mutatieschetsen, Beveren-Leie, 1865/21, 1865/27, 1870/11, 1875/7, 1883/13, 1903/43, 1937/30, 1951/51, 1964/45, 1965/52, 1965/56.
  • Rijksarchief Brugge, Kaarten en Plannen, nummer 1534: Kaart van de situatie van de beek die de parochies Beveren en Deerlijk scheidt en van een hofstede, 1752.
  • Rijksarchief Gent, Kaarten en Plannen, nummer 559: Figuratieve kaart van de rentegronden onder Sint-Pieters heerlijkheid van de hand van pastoor Gudwalus van der Mariën, 1675.
  • Rijksarchief Gent, Kaarten en Plannen, nummer 561: Kaerte figurative van de gelegendheyd der vry-eygen kerke heerlykhede van Ste-Pieters Desselghem, competerende de exemple abdye van Ste-Pieters nevens Gent, bestrekkende binnen de prochien van Desselgem, Beveren, Deerlyk en Waereghem, gemaeckt ten jaere 1764 door Joseph de Coster.
  • Rijksarchief Kortrijk, Gemeentearchief Beveren-Leie, nummer 54: Lant Bouck ende Beschrijvinghe... van Beveren bij Harelbeke, J.B. Bouin, 1768.
  • Rijksarchief Kortrijk, Kerkarchief Harelbeke, nummer 2885: Plan van het "Terra Organum", heerlijkheid van 't kapittel in Beveren gelegen tussen de Beveren-beke ende straat naar Waregem.
  • Adresboek van Beveren-Leie, 1978, p. 24.
  • DEBROUWERE M., DUCATTEEUW E., Toponymische wandelingen door Beveren-Leie (3),in De Gaverstreke, jg. 13, 1985, p. 371-373.
  • DEBROUWERE M., DUCATTEEUW E., Toponymische wandelingen door Beveren-Leie (4), in De Gaverstreke, jg. 14, 1986, p. 110-114.
  • DEBROUWERE M., DUCATTEEUW E., Toponymische wandelingen door Beveren-Leie (5), in De Gaverstreke, jg. 15, 1987, p. 26-39.
  • DEBROUWERE M., DUCATTEEUW E., Van veldkapellen en andere kleine landschapselementen in Beveren-Leie, in De Gaverstreke, jg. 30, 2002, p. 83-88, 97-98.
  • DUCATTEEUW E., De Beverse hofstede De Egale, in De Gaverstreke, jg. 33, 2005, p. 39.
  • Gemeente Waregem, Overeenstemmingslijst, Straatnaamwijziging en nieuwe huisnummering, oktober 1990.
  • Waar men ga langs vlaamse wegen, Inventaris van de Beverse kapelletjes, Het kapelletje bij het Goed ter Hellen (9), in Onder de Clocke, p. 278-279.

Bron: VANWALLEGHEM A. & CREYF S. 2010: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Waregem, Deel I: Stad Waregem, Deelgemeente Sint-Eloois-Vijve, Deel II: Deelgemeenten Desselgem en Beveren-Leie, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL45, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanwalleghem, Aagje; Creyf, Silvie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Hoeve Benoits Hof

  • Omvat
    Hoeve De Egaele

  • Omvat
    Hoeve De Waghenaere

  • Omvat
    Hoeve Te Helle

  • Omvat
    Kantoren

  • Omvat
    Langgevelhoeve

  • Omvat
    Onze-Lieve-Vrouwkapel

  • Omvat
    Wegkruis

  • Is deel van
    Beveren-Leie


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Wagenaarstraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/15613 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.