Volkswijk, tussen 1952 en 1957 gerealiseerd door de sociale huisvestingsmaatschappij Eigen Dak naar ontwerp van de Wetterse architect Alfred Dethoor. De wijk omvatte zowel eengezinswoningen als bejaardenwoningen en duplexwoningen, een kleuterschool en een administratief gebouw.

Bouwgeschiedenis en situering

Deze sociale woonwijk werd tussen 1952 en 1957 gerealiseerd door de sociale huisvestingsmaatschappij Eigen Dak ten zuiden van de spoorlijn Mechelen-Gent, op gronden van het bedrijf "Boomkwekerijen Kerkvoorde" dat stopgezet werd in 1949 (zie Fortstraat 14-16). De wijk is bekend onder de naam "Nieuwe Tuinwijk" (in de volksmond "Tivoli" of "Formosa") en het deel ten zuiden van de Zuidlaan wordt ook "Christus Koningwijk" genoemd, naar de bijhorende parochiekerk.

Het ontwerp van de Wetterse architect Alfred Dethoor voorzag een eerste fase van 105 woningen in de Leon De Smetlaan, Boomkwekerijstraat, Rozenstraat en de Oude Aardeweg (zie gedenkplaat Leon De Smetlaan 17, ingehuldigd op 11 augustus 1952). Een jaar later reeds werd de wijk in het noordoosten (aan de Acaciastraat en de Boomkwekerijstraat) uitgebreid met 22 gelijkaardige woningen door aannemer Cloetens uit Torhout. Het oorspronkelijke plan van Dethoor voorzag ook een gelijkaardige bebouwing langs de Oude Aardeweg aan de overzijde van de Zuidlaan (zuidoosten) maar in 1957 realiseerde aannemer F. De Coen (Schellebelle) daar 28 gekoppelde duplexwoningen (Oude Aardeweg 1-37, 2-54 en Zuidlaan 33-51). In 1959 werd op het binnengebied aan de Boomkwekerijstraat 26 een tijdelijke kleuterschool opgericht, die in 1964-65 vervangen werd door een definitief schoolgebouw naar ontwerp van Alfred Dethoor. In 1967 werd een bureaucomplex voor de sociale huisvestingsmaatschappij opgericht aan de Boomkwekerijstraat 1 en in 1974-75 een parochiekerk ten zuiden van de duplexwoningen aan de Oude Aardeweg. Van 2010 tot 2015 onderging de wijk een grondige renovatie.

Typering en beschrijving

De eerste twee fasen van de "Nieuwe Tuinwijk" kunnen gekarakteriseerd worden als een typische naoorlogse volkswijk bestaande uit per vier, vijf, zes of zeven gekoppelde grondgebonden gezinswoningen van twee bouwlagen en twee traveeën met omhaagde voortuintjes (behalve aan de zuidelijke kant van de Zuidlaan), aangevuld met veertien per twee of vier gekoppelde gelijkvloerse bejaardenwoningen ten zuiden van de Zuidlaan. Aan een centraal gemeenschappelijk pleintje aan de Boomkwekerijstraat werden vier winkel-woonhuizen voorzien en er was aanvankelijk ook een ingesloten speelpleintje (dat snel gebruikt werd voor de bouw van de kleuterschool). De architectuur kan bestempeld worden als baksteentraditionalisme en wordt gekenmerkt door de geelbruine bakstenen gevels met breukstenen accenten (plint), decoratief metselwerk, pannen schilddaken, decoratief smeedwerk voor de vensters en witgeschilderd houten schrijnwerk en overstekende kroonlijsten. De architect besteedde ook aandacht aan modern comfort (zoals warmterecuperatie).

De woningen van de derde fase (1957) sluiten aan bij deze van de eerste twee wat betreft architecturale volumetrie en vormgeving, maar wijken ervan af wat betreft inplanting (evenwijdig ten opzichte van elkaar en schuin ten opzichte van een centraal, druppelvormig pleintje) en woningtype (gekoppelde duplexwoningen, waarvan de benedenverdieping bestemd was voor bejaarden en de bovenverdieping voor jonge gezinnen). Boven de deur zijn kunststenen gevelstenen met motief (bootje), ingemetseld.

Evaluatie

Stedenbouwkundige en architecturale waarde als representatief voorbeeld van de typische naoorlogse volkswijk. Bepalende erfgoedelementen zijn de inplanting van de architecturale volumes, de groenaanleg (omhaagde privétuinen), de voorzieningen (winkels en school), de architecturale homogeniteit qua schaal, silhouet en materialiteit, en de planindeling van de duplexwoningen.

"Nieuwe Tuinwijk" of "Tivoli" gerealiseerd door de Samenwerkende Maatschappij voor Goedkope woningen Eigen Dak Wetteren op de Acaciastraat nummers 2-26, Boomkwekerijstraat nummers 1-19 en 2-26, Leon De Smetlaan nummers 7-39 en 2-38, Rozenstraat nummers 2-24 en 1-29 en Zuidlaan nummers 34-46. De tuinwijk is ingeplant ten zuiden van de spoorlijn Mechelen-Gent en is gevat tussen de Leon De Smetlaan (west), de Zuidlaan (zuid) en de Acaciastraat (oost).

Tuinwijk naar ontwerp van architect Alfred Dethoor, gebouwd op gronden van voormalige "Boomkwekerijen Kerkvoorde" na de stopzetting van het bedrijf in 1949 (zie Fortstraat nummer 14-16). 105 woningen in vier straten met kleine voortuintjes, zie gedenkplaat plechtig ingehuldigd op 11 augustus 1952 aangebracht op hoekhuis, Leon De Smetlaan nummer 17. Aanvankelijk met centraal gemeenschappelijk pleintje aan de Boomkwekerijstraat waarrond een aantal winkels en ingesloten speelpleintje, sinds 1959 uitgebreid met kleuterschool (Boomkwekerijstraat nummer 26). Na tijdelijke inrichting in noodschooltje, nieuwbouw ontworpen door architect Alfred Dethoor en voltooid in 1964-65. Bakstenen huizen van twee bouwlagen en twee traveeën onder doorlopende pannen schilddaken, gekoppeld per twee, drie, vier of zes woningen. Strak gevelschema met rechthoekige muuropeningen geaccentueerd door geometrisch metselverband. Lage breukstenen plint. Acaciastraat nummer 24 en Boomkwekerijstraat nummer 12/1 en 15 nog met authentieke deur. De Leon De Smetlaan is de buitenste en meest westelijke tuinwijkstraat en verbindt de Fortstraat met de Zuidlaan. Herbergt drie tot vier woonblokken van vier, vijf en zes woningen, bestaande uit bakstenen enkelhuizen van twee bouwlagen en twee traveeën onder doorlopende pannen schilddaken aan omhaagde voortuintje. Strak gevelschema met rechthoekige muuropeningen geaccentueerd door geometrisch metselverband. Lage breukstenen plint. Nummer 6 nog met authentieke deur.

Zuidlaan 34-46 zijn verspreid opgestelde tuinwijkwoningen gegroepeerd per drie en vier. Twee ensembles ingeplant aan de zuidzijde van de wijk, ten oosten aansluitend op de Acaciastraat en van elkaar gescheiden door de woningen aan de Rozenstraat.

Jongere uitbreiding aan de Oude Aardeweg. Ensemble van 22, per twee en vier gekoppelde éénlaagse (gelegen aan Oude Aardeweg 101-115, 100-110) en bijhorende tweelaagse (gelegen aan Zuidlaan 53-67) tuinwijkwoningen volgens spiegelbeeldschema, als uitbreiding van de "nieuwe Tuinwijk" of "Tivoli", ten zuiden van de Zuidlaan en bestemd als bejaardenhuizen. Gerealiseerd door de Samenwerkende Maatschappij voor Goedkope woningen Eigen Dak Wetteren. Reeds voorzien in het ontwerp van architect Alfred Dethoor van de "nieuwe Tuinwijk", maar pas aanbesteed na de voltooiing van de eerste 105 woningen in 1952. Werken eind 1952 toegewezen aan aannemer Cloetens uit Torhout.

Woningen met omhaagde voor- en achtertuintjes aan Oude Aardeweg gegroepeerd rond verhard plein. Sobere gekoppelde éénlaagse enkelhuizen van drie traveeën onder doorlopende zwarte pannen zadeldaken onderbroken door puntgevels ter hoogte van kleine uitbouw met afgeschuinde steunberen en zijdelings geplaatste voordeuren. Baksteenbouw op breukstenen plint met decoratief metselwerk rond de rechthoekige vensters; bovenaan afgelijnd door overstekende kroonlijsten.

Tuinwijk van per twee en vier gekoppelde woningen, ingeplant ten zuiden van de "nieuwe Tuinwijk" of "Tivoli", gekend als de "Christus Koningwijk" naar de bijhorende parochiekerk. Volgens gevelsteen opgetrokken in 1955 en 1956 door de Samenwerkende Maatschappij voor Goedkope woningen Eigen Dak Wetteren, naar ontwerp van architect Alfred Dethoor en aannemer F. De Coen uit Schellebelle. Opgevat als duplexwoningen waarbij de benedenverdieping bestemd was voor bejaarden en de bovenverdieping voor jonge gezinnen.

Bakstenen enkelhuizen schuin ingeplant rond druppelvormig pleintje (Oude Aardeweg 1-37, 2-54) en aan de Zuidlaan (nummer 33-51). Woningen van twee traveeën en twee bouwlagen onder pannen schilddaken met omlopende en overkragende kroonlijsten en lage breukstenen plint. Strakke gevelopbouw gemarkeerd door brede rechthoekige vensters en dito voordeur in smaller zijrisaliet. Voordeur gevat tussen brede breukstenen lijsten en klein steekbogig bovenlicht boven een kroonlijst. Daarboven ingemetselde gevelsteen in imitatienatuursteen met bootje.