Appartementencomplex, tussen 1978 en 1982 gerealiseerd door de lokale sociale huisvestingsmaatschappij Eigen Gift Eigen Hulp naar ontwerp van de Kuurnse architect Jaak Van Den Weghe. Het omvat 149 appartementen en vier mindervalidenwoningen.

Op vraag van de huisvestingsmaatschappij koos de architect voor een modernistisch en dens concept van appartementsgebouwen rond woondekken waarbij het voetgangersverkeer gesitueerd is boven de garages. Ook de planindeling van de gebouwen was modernistisch geïnspireerd met splitlevels, maisonnettes en galerijflats. De architecturale vormgeving werd bepaald door een zoektocht naar kleinschaligheid en variatie, wat zich vertaalt in een vrij beperkte bouwhoogte, verschillen in bouwhoogte binnen één woonblok, getrapte volumes, wisselende en schuine dakvormen, aanbouwen en schouwen.

Bouwgeschiedenis

In 1975 startte de Kuurnse sociale huisvestingsmaatschappij Eigen Gift Eigen Hulp met de studie van een nieuwe sociale woonwijk om de nood aan bejaardenwoningen en woningen voor jonge gezinnen te lenigen. De maatschappij sprak een voorkeur uit voor invulbouw in de periferie van het gemeentecentrum, en voor een maximale bezetting door het gebruik van innoverende architectuur- en woonconcepten. De plannen voor de wijk Spijker en Schardauw werden uitgewerkt door de Kuurnse architect Jaak Van Den Weghe tussen 1977 en 1980 en de wijk werd opgeleverd in 1981-1982. Sinds 2010 loopt een renovatieprogramma met vervanging van de CV-ketels (2010-2013), heraanleg van de groenzone (2012) en renovatie van de badkamers (2014-2015) en de keukens (2017).

Typering en beschrijving

Spijker en Schardauw zijn twee appartementencomplexen van respectievelijk 64 en 89 woningen rond woondekken, van elkaar gescheiden door een groenzone. De keuze voor woondekken of "galerijbouw" (een verhoogd voetgangersgebied waaronder zich de garages bevinden) was volgens de opdrachtgever ingegeven door het voorbeeld van Zoetermeer in Nederland. Waarschijnlijk doelde men hierbij op de wijk Meerzicht en in het bijzonder op de buurten Bergenbuurt-Noord (1973) naar ontwerp van de Rotterdamse architecten J.W. Fiolet en M.E. Limburg, en Buytenwegh de Leyens (1974) naar ontwerp van architect Sterenberg, die een gelijkaardig concept van woondekken hebben. In Kuurne koos de maatschappij voor deze woondekken om het individualisme te doorbreken en het buitenleven te bevorderen. Voor dit laatste werd ook een theoretische studie van bezonning uitgevoerd. Verder diende deze inrichting de rust en veiligheid rond de woningen te verhogen door het weren van autoverkeer. Op verschillende plaatsen zijn deze woondekken wel geopend naar de onderliggende verdieping (met fonteinen).

De architecturale vormgeving geeft dit grootschalige complex een indruk van kleinschaligheid en variatie. Kenmerkend zijn de beperkte bouwhoogte (laag- en middelhoogbouw), verschillen in bouwhoogte binnen één woonblok, getrapte volumes, wisselende dakvormen (zadel- en lessenaarsdaken), aanbouwen en schouwen. Een opvallend architecturaal element is verder de betonnen en beglaasde trappenhal aan de zijgevels van het centrale galerijflatgebouw. Voor het overige sluit het materiaal aan bij de traditie (bakstenen gevels, leien daken en houten schrijnwerk).

Het complex omvat 149 appartementen en vier woningen met privétuin voor mindervaliden. Elke wooneenheid bevat één tot drie slaapkamers en verschillende appartementen zijn opgevat als splitlevel en/of maisonnette ("etagewoningen"). Dit laatste werd expliciet gekozen om zoveel mogelijk de traditionele gezinswoning te benaderen (met slaapkamers boven). 't Schardauw bevat verder een appartementsgebouw met galerijflats en een aantal winkel- en horecaruimtes op het gelijkvloers aan de centrale groenzone. Voor de inrichting van de woningen deed men inspiratie op te Evry, een ville nouvelle ten zuidoosten van Parijs uit 1969. Waarschijnlijk doelt men hierbij op het appartementencomplex "Les Pyramides" van Michel Andrault et Pierre Parat (1973-1980). Voor de nutsgebouwtjes en hun uitbouw werd volgens de maatschappij gekeken naar Zwitsers voorbeeld.

Architectuurhistorisch gezien is het complex Spijker en Schardauw een synthese van zowel modernistische kenmerken (zoals de galerijflats, de maisonnettes en de scheiding van autoverkeer en voetgangers) als typische elementen uit de jaren zeventig die veelal geïnterpreteerd worden als een reactie op het modernisme (postmodernisme) zoals de nadruk op kleinschaligheid en variatie en het traditionele gevelmateriaal en silhouet.

Evaluatie

De sociale woonwijk Spijker en Schardauw heeft een stedenbouwkundige en architecturale waarde omdat het een voor Vlaanderen vrij uitzonderlijk voorbeeld is van een experimentele sociale woonwijk die expliciet door internationale voorbeelden is beïnvloed. Bepalende erfgoedelementen zijn de circulatiepatronen (woondekken) en de groenaanleg (centrale groenzone), evenals de architecturale homogeniteit, de schaal en het silhouet.

Recente sociale woonwijk zogenaamd "Schardauw" en "Spijker", van 1978-1982 naar ontwerp van architect J. Vandenweghe (Kuurne), in opdracht van de bouwmaatschappij "Eigen Gift - Eigen Hulp". De wijk is een project van geconcentreerde hoogbouw. De verschillende gebouwen, die samen 152 huurappartementen huisvesten, zijn ontworpen als grote woonhuizen onder zadeldaken rond een centraal binnenplein met dienstweg, ruime ondergrondse parkeergarages en enkele winkelruimtes.