De wijk Schotenhof is ontstaan in het begin van de 20ste eeuw, toen in verschillende bosrijke gemeenten rond Antwerpen voormalige kasteeldomeinen verkaveld werden en met landhuizen bebouwd. Een voorbeeld hiervan is het gebied rond het kasteel van Villers, waar de villawijken Schotenhof (1904) en Koningshof (1926) ontstonden. In het huidige stratenpatroon van de wijk herkent men nog de 18de-eeuwse stervormige parkaanleg welke hoorde bij het kasteel "Schotenhof", modo "de Villers", voormalig klooster.

Historiek

Op 26 augustus 1904 werd de immobiliënmaatschappij "Domaines de Schotenhof" opgericht door enkele Antwerpse kooplieden. Zij hadden gronden (324 hectare) van de voormalige abdij van Villers voor 800.000 Belgische frank aangekocht van de familie Le Sergeant d'Heudecourt.

Het lag in hun bedoeling een "buitenverblijf" te creëren voor de gegoede klasse; naar het voorbeeld van de "hoven van plaisantiën" uit de Renaissance.

De ziel van het domein werd het hotel-restaurant "Schootenhof", het huidige Iepenburg. De "Domaines de Schootenhof" bekwam van de buurtspoorwegen dat de tramlijn tot aan het hotel werd doorgetrokken; in ruil daarvoor bouwden de eigenaars een tramstatie met buffet en een standplaats voor de paarden.

De Antwerpenaren hadden de weg naar Schotenhof gevonden. Op zomerse zondagen kwamen de gegoede Antwerpenaren met koets, sjees, tram of te paard, naar Schotenhof om er rustig te verblijven in het groen. De toegangswegen werden toen bewaakt en alleen deftig geklede mensen werden toegelaten. Deftig gekleed wilde zeggen met hoed en das, anderen werden weggestuurd.

In de zomer werden paardenrennen en vliegtuigmeetings en tenniswedstrijden ingericht, terwijl de wandelaars konden verpozen in de "Laiterie" van het hotel (nu Vijverhof). In de winter werd er geschaatst op de overstroomde weiden voor het Hotel Schootenhof. In het hotel werden prachtige dansfeesten georganiseerd, de zogenaamde "Fêtes Champêtre".

Association de Schotenhof

In 1931 verenigden zich meerdere eigenaars uit de buurt en stichtten de "Association de Schotenhof". Als doel beoogde deze vereniging de verdediging van de algemene belangen van de inwoners en het bevorderen van het sociale leven. In datzelfde jaar besloot de vereniging contact op te nemen met het gemeentebestuur om een deftige weg te bekomen tot aan het hotel; dit was enkel mogelijk mits onteigeningen. De gemeente verklaarde zich akkoord de Grande Avenue (thans Alfons Servaislei) over te nemen en er een brede boulevard aan te leggen naar de plannen van ingenieur Mennes. De heer Servais bood aan regelmatig contact te houden met de gemeente betreffende de vordering der werken. Ook de weg van de vaart tot de ingang van het domein werd verbeterd op kosten van de gemeente. Van de buurtspoorwegen werden acht bijkomende verbindingen verkregen gedurende het zomerseizoen

Villawijk

De villa's die in het begin van deze eeuw in Schotenhof werden gebouwd, dienden dikwijls enkel als buitenverblijf en zomerhuis voor de welgestelde burgers uit de stad. Men kon er mooie vakanties doorbrengen of deelnemen aan de activiteiten in en rond het Hôtel de Schootenhof en tegelijkertijd de mooie omgeving, met de aantrekkelijke bouwmogelijkheden voor villa's, in ogenschouw nemen.

Teneinde het typische en elitaire karakter van de wijk Schotenhof te verzekeren, verkocht de maatschappij haar gronden onder strenge voorwaarden die betrekking hadden op de aard en materialen van de gebouwen, de beplantingen, de infrastructuur, de grootte van de percelen. Zo gold er een bouwverplichting om binnen het jaar een villa of een cottage op te richten. De plannen en bouwmaterialen moesten goedgekeurd worden door de beheerraad. Als afsluiting mocht men enkel levende hagen planten die niet hoger dan 1,60 meter mochten groeien. Er was een verbod om drankslijterijen, ontuchthuizen of winkels te openen, zo niet kon de beheerraad de gebouwen aanslaan zonder enige vergoeding.

Er werden talrijke villa's gebouwd op grote bosrijke percelen. Rond 1935 waren er al een 50-tal gerealiseerd. Men gaf de voorkeur aan ontwerpen met een eigen identiteit, kleinschalige kasteelvilla's (tegenover de kastelen) en een intieme vormgeving. Hierdoor is in de wijk een mooie staalkaart van de vroeg 20ste-eeuwse architectuurstromingen terug te vinden. Deze tendens heeft zich tot op heden nog steeds verder gezet.

Naar een oude Antwerpse traditie kregen bijna alle woningen een naam. Enkele voorbeelden zijn: de villa Sueñito, Sunny Home, Ravenhof, Kasteel Schijndaal modo "Pottelsberge". Er heerste een romantische Belle-Epoquesfeer van weelde en rijkdom, waarbij vooral het uiterlijk vertoon belangrijk was.

De straten waren oorspronkelijk privé-eigendom tot in 1932 de "Association de Schotenhof" ervoor zorgde dat de private wegen geleidelijk aan gemeentelijk bezit werden om zo betere wegen te bekomen. Deze eigendomsoverdracht is echter nog niet overal gerealiseerd.

Cottages

De oorspronkelijke residenties werden voornamelijk gebouwd in cottagestijl, eclecticisme of de meer avant-garde art-nouveaustijl en later art-decostijl.

De cottages moesten de functie vervullen van het ideale "thuis". Spontaniteit, gezelligheid, geborgenheid en landelijkheid golden als eerste vereisten. De architecten zochten hun inspiratie bij tijdloze voorbeelden die men terugvond in boerderijen en dorpswoningen en vooral bij hun Engelse voorgangers in de tweede helft van de 19de eeuw. Streekeigen elementen werden in de architectuur verwerkt zoals baksteen, pannen en rieten daken met dakkapellen, opvallend gebruik van hout, smeedwerk, grote dakvlakken.

De indeling van de landhuizen werd vrijer dan deze van de kastelen en meer toegespitst op een samenspel van intimiteit en functionaliteit. Een strikte scheiding tussen privé en personeelsvertrekken was een essentieel gegeven, alsook het contact met de tuin "een plaats voor alles en alles op zijn plaats". De vrijere vormgeving van het huis contrasteerde sterk met de formele leefgewoonten van de tijd. Interieurs puilden uit van decoratief vertoon.

De vele oude villa's op Schotenhof zijn een product van deze "burgerlijke" tijd, vele waardevolle exemplaren zijn echter reeds verdwenen of sterk verbouwd zoals de voormalige villa "Beau Séjour".

We kennen gelukkig nog de prachtige "Villa Saxonia" in de Frans Reinemundlei, "Sunny Home" in de Grote Singel, "Les Coucous", "Mary", "Riddershof", "Little Nest", "Les Prairies". Zij zijn alle voorbeelden van de toenmalige nieuwe wooncultuur: wonen "à la campagne".

Het domein "Schijndael" springt eruit en heeft 19de-eeuwse kasteel-allures, terwijl het Hof Van Villers eeuwen teruggaat.