Zogenaamd "De kathedraal van de heide" met ommuurd en beboomd kerkhof.

Historiek

De oorspronkelijke kapel dateert vermoedelijk uit de periode der kruistochten en werd vooral vanaf midden 13de eeuw steeds belangrijker. Bij de verwoesting van Brecht in 1584 bleef de kerk gespaard en diende ze vanaf 1589 tot onderkomen van de plaatselijke bevolking. Sint-Lenaarts werd slechts in 1842 als zelfstandige parochie onafhankelijk van de moederkerk te Brecht.

Gotische kerk behorend tot de Kempische school, gebouwd in opdracht van graaf Antoine de Lalaing en Elisabeth van Culembourg; westtoren van 1436-57 gebouwd onder leiding van Nicolaas Van Haseldonk en Jan Stampert, spits verwoest in 1713; schip, transept en koor van circa 1530-50. Grondige herstellingswerken aan kerk (1875-79) naar ontwerp van Eugeen Gife, onder meer herbouw van zuidportaal (1877); herstellingswerken aan toren (1886-87) naar ontwerp van Louis Gife. Voorgevel van toren hersteld in 1934-35 naar ontwerp van Jan Sel. Fel geteisterd tijdens de Tweede Wereldoorlog, gerestaureerd in 1946-53.

Beschrijving

Georiënteerde driebeukige kruisbasiliek met vierkante westtoren, schip van vijf traveeën, transeptarmen van drie traveeën met ten oosten kapel tegen zuidarm, koor van drie rechte traveeën met driezijdige sluiting. Bak- en zandstenen kerk op een zandstenen plint met versneden steunberen, zandstenen hoekstenen en negblokken, doorlopende kordons en steigergaten; zadel- en lessenaarsdaken (leien) met dakruiter op de kruising. Rijzige gelede westtoren met op elkaar gestelde steunberen en polygonale zuidelijke traptoren, kleine spits (leien) en hoektorentjes. Geprofileerde korfboogpoort waarboven nissen met beelden van Sint-Michiel, Onze-Lieve-Vrouw en Sint-Lenaart (door F. De Vriendt na 1885) en gotisch drielicht, geheel gevat in doorlopende omlijsting met peerkraalprofiel op sokkel. Hogerop registers met gotisch uitgewerkte blindnissen en galmgaten. Lijst- en puntgevels gemarkeerd door steunberen die in transeptarmen en koor uitlopen in zandstenen pinakels met hogers. Zuidelijke transeptarm met aan oostzijde kapel van Heilige Leonardus. Spitsboogvormige drielichten in geprofileerde omlijstingen, in transept en koor hoge, rijk uitgewerkte spitsboogvensters. Zuidelijke zijbeuk met in vierde travee portaal van 1877 naar ontwerp van Eugeen Gife. Korfboogdeur in geprofileerde omlijsting geflankeerd door pilasters met kruisbloemen, geheel bekroond door balustrade met gotisch maaswerk.

Interieur

Geprofileerde zandstenen spitsbogen op dito zuilen en bundelpijlers met polygonale sokkel en koolbladkapitelen, aansluitende slanke colonetten met dito sokkel en kapiteel die de kruisribgewelven opvangen, bakstenen gewelfvlakken en zandstenen ribben. Bepleisterde en beschilderde muren.

Mobilair

"Besloten Hofje van Heilige Leonardus", vernieuwde kast (19de eeuw) met beelden en reliëfs uit de eerste helft van de 16de eeuw. Heiligenbeelden uit 15de en 16de eeuw: Sint-Anna-ten-drieën (tweede helft van de 15de eeuw), Onze-Lieve-Vrouw met Kind (15de eeuw), Heilige Antonius abt (15de of 16de eeuw), Heilige Barbara (15de of 16de eeuw), Heilige Eligius van Noyon (15de of 16de eeuw), Heilige Augustinus van Hippo (16de eeuw); retabels van Onze-Lieve-Vrouw en Heilige Leonardus van Noblac (19de eeuw).

Hoofdaltaar met beeldhouwwerk door F. De Vriendt (19de eeuw). Glasramen: in zuidelijke zijbeuk: voorstellingen van Sint-Leonardus, circa 1535, renaissance, gerestaureerd circa 1950; in Sint-Leonarduskapel: voorstellingen van Verrijzenis en familie van der Noot (schenkers), 1544, gerestaureerd circa 1950). 17de-eeuwse arduinen grafstenen.