Georiënteerde grotendeels gotische kruiskerk uit de 16de tot 17de eeuw, met westtoren uit de 15de eeuw en zijbeuken van 1888. Ingeplant tegenover de toegangsdreef tot het zogenaamde "Hof ter Linden"; omringd door omhaagd terrein met struikgewas en bomen. Driehoekig met gras begroeid pleintje aan noordzijde met in westhoek haak, namelijk polygonale pijler van arduin met fel beschadigde geprofileerde schatring (?).

HISTORIEK

Oorspronkelijk toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw en vanaf de 17de eeuw aan Sint-Antonius Eremijt. Waarschijnlijk werd circa 1297-1300 een stenen kerk gebouwd ter vervanging van een kapel. Eerst vermelding van het kerkhof van Edegem in 1344 en van de parochie in 1350. De huidige toren dateert uit de 15de eeuw of uit het vierde kwart van de 14de eeuw tot eerste kwart van de 15de eeuw. Herstellingswerken in het derde kwart van de 16de eeuw; in 1585 brandde de kerk uit maar muren van schip, transept, koor en toren bleven overeind. Schaliëndak hersteld in 1590-91. Herstellingen aan doopkapel, sacristie en vensters in 1605-1606; in 1607-1608 werd het koor en mogelijk ook de toren hersteld. Daken en vensters fel beschadigd door storm in 1612-1613. Circa 1650 herstelling Mariakoor. De grondige herstelling van het schip begon eind 1654; daarbij werd het schip verhoogd zodat mag verondersteld worden dat het aangepast werd aan de overige gedeelten van de kerk; uitvoering door timmerlieden Jacques Struyff en Jan Pallemants en metser Thomas. Voltooiing van het dak in 1656 en schaliëndak van hoogkoor hersteld in 1679-1680. Zijkoren voorzien van kruisgewelven in 1710 door Jan en Thomas Smachtens. Timmerman Van den Borch herstelde de torenspits in 1735-1736. De zuidelijke sacristie en bergplaats dateren van 1736 (zie inscriptie vensterlateien, heden echter door steenverwering niet meer leesbaar); uitgevoerd door metser Jan Leemans. Dakruitertje vernieuwd in 1740 en toren hersteld in 1764-1765. Hulpkerk bij de parochiekerk Sint-Martinus Kontich in 1803. Fr. Van Schil herstelde de toren in 1819 maar reeds in 1829 als bouwvallig aanzien. In 1832 toren hersteld naar ontwerp van Franssen, waarbij een nieuw dak en ingangsdeur werden aangebracht. Naar aanleiding van deze restauratie werd een gedenksteen geplaatst op de tweede geleding van de toren met onder meer jaartal 1832.

Wit-zwart marmeren vloer gelegd in 1837-1838 door N. Delalieux; de oude grafzerken werden daarbij uitgebroken en verkocht. Smalle zijbeuken aangebouwd in 1842-1843, alsook binnenmuren bepleisterd en laat-classicistisch plafond aangebracht. Noordelijke sacristie vernieuwd in 1844 zie arduinen gedenksteen met opschrift: "P.J. Goossens Pastor / I. P. L. du Bois Baron de Nevele Borgermeester / 1844". Naar ontwerp van Eugeen Gife kleine herstelling namelijk herstel voegen, schaliën, bepleistering en kalken buitengevels, in 1867. Kerk verbreed door plaatsen nieuwe zijbeuken in 1888-1889 naar ontwerp van Louis Gife; tevens oude gedeelten hersteld en alle vensters voorzien van neogotische traceringen met uitzondering van de koorsluiting. Toren hersteld in 1894. L. De Vooght maakte in 1913 de plannen op voor de vergroting van de kerk, echter niet uitgevoerd daar men opteerde voor de opbouw van een nieuwe parochiekerk (Basiliek Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes in Hovestraat, opgericht in 1931-1935). Torenspits en buitenmuur zuidelijk transept beschadigd tijdens de Eerste Wereldoorlog. Bij Koninklijk Besluit van 22 augustus 1933 als parochiekerk afgeschaft. Toren hersteld in 1935 en na de Tweede Wereldoorlog werden de dringendste herstellingen uitgevoerd, gevolgd door een grondige restauratie in 1947-1948 en 1950-1951. "Zachte" restauratie in 1981-1982 naar ontwerp van P. De Roo van Studiegroep Omgeving (Mortsel) namelijk herstel daken en goten, reinigen en herstel gevels, schilderwerk en reinigen meubilair; glasramen van Michel Martens. Werken aanbesteed op 7 november 1980, begin werken op 1 september 1981 en beëindiging in augustus 1982. Kerkhof gesloten vanaf 1916 en ontruimd in 1930.

BESCHRIJVING

Plattegrond ontvouwt een half ingebouwde vierkante westtoren, schip en zijbeuken van vier traveeën, transept van één travee en vlakke sluiting, koor met twee rechte traveeën en driezijdige sluiting, vierkante sacristie en bergplaats. Grotendeels laatgotisch gebouw opgetrokken uit baksteen, per vijf lagen belijnd met speklagen van zandsteen. Noordelijk transept met motief van gesinterde baksteen, combinatie van ruit en Sint-Andrieskruis. Toren van Balegemse zandsteen, twee hoogste geledingen van westgevel van bak- en zandsteen. Sokkels van zandsteen. Zijbeuken, sacristie en bergplaats van bak- en natuursteen. Sterk verankerde westtoren van vier geledingen onder tweeledige polygonale spits (leien) waarin enkele dakkapellen. Lage korfboogdeur van 1832 met afgeschuinde dagkanten, onder spitsboogvenster met neogotische tracering. Spitsboogvormige galmgaten met omlopende waterlijsten.

Schip onder zadeldak (leien) en flankerende zijbeuken van 1888-1889 onder afgewolfde lessenaarsdaken (leien). Travee-indeling geaccentueerd door steunberen. Bescheiden houten daklijst op klossen. Spitsboogvensters met neogotische tracering. Transepten en koor onder zadel- en afgewolfde daken (leien) met slank dakruitertje onder hoge spits. Travee-indeling koor door middel van steunberen met twee versnijdingen. Centrale travee met calvarie van J.B. De Cuyper van circa 1850, neogotische sokkel van hardsteen en spitsboogvormig baldakijn. Flankerende steunberen met neo(?)gotische nissen van zandsteen op hardstenen sokkel met driepasmotief. Spitsboogvensters met laatgotische tracering, geprofileerde omlijsting van zandsteen, waterlijst omlopend bij koor. Noordelijke transeptgevel met twee gedichte spitsboogvensters. In oksels koor-transept sacristie en bergplaats; zuidelijke sacristie onder aanleunend lessenaarsdak (leien), hoekstenen en geprofileerde kroonlijst van zandsteen. Getraliede steekboogvensters in omlijsting van zandsteen. Noordelijke sacristie met geprofileerde en bepleisterde kroonlijst, dito vensters in omlijsting van zandsteen, echter met arduinen dorpels; oculus en rechthoekig deurtje.

Interieur

gebroken wit geschilderd, plafond lichtblauw. Pseudo-basilicale opbouw met rondboogvormige scheibogen op zuilen met polygonale sokkel van zandsteen en polygonale Empire bladwerkkapitelen. Tongewelf, met paneelwerk, rustend op kroonlijst met bloemmotief. Zijbeuken met schuin geplaatst houten plafond rustend op consoles. Zwart-wit marmeren tegelvloer.

Mobilair

Beeld van Heilige Anna met Maria, gepolychromeerd hout, 1607-1608 door Maerten van Calstere; beeld Heilige Lucia van Syracuse, gepolychromeerd hout, 1686-1687 door L. Willemsens; beeld Heilige Antonius abt, gepolychromeerd hout, 1691 door L. Willemsens.

Hoofdaltaar, gemarmerd hout, 1716 door P. Donckers; altaarstuk namelijk kopie Kruisafname van Rubens, 1631 door P. Van den Bemden; flankerende beelden van Heiligen Petrus en Paulus, 1841 door J.B. De Cuyper. Zij-(portiek)altaren, 1722-1723 door P. Donckers. Koorlambrisering met koorbanken, 1663 (datering boven sacristiedeur), door Joos Pasteels. Preekstoel gedateerd 1692, door J. Convent en L. Willemsens, kuip met medaillons en allegorische voorstellingen van de drie Goddelijke deugden en symbolen van de Evangelisten, klankbord van 1851-1853 door J.B. De Cuyper. Biechtstoelen met flankerende engelenhermen, eik, gedateerd 1661 in bekroning, door Joos Pasteels. Orgelkast en balustrade, 1716; orgel circa 1870 door Fr. Loret. Non-figuratieve glasramen 1982, door M. Martens.