erfgoedobject

Kasteel Mussenborg met tuin

bouwkundig / landschappelijk element
ID
12985
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/12985

Juridische gevolgen

Beschrijving

Rechthoekig herenhuis, grotendeels uit het tweede kwart van de 17de eeuw, gelegen aan de noordzijde van de omgrachting; grasperk aan zuidzijde. Een Canadapopulierendreef vanaf de steenweg leidt naar beboomd domein, gelegen binnen een brede vijfhoekige, nu droogliggende omgrachting.

HISTORIEK

Eertijds zogenaamd "Goed te Kerkhove" of "Ten ouden Kerkhove" namelijk landbouwuitbating voor eerst vermeld in 1406. Ontleende zijn naam aan het oude kerkhof van Buizegem. Voor eerst melding van "Mussenborch" in 1476. In 1512 sprake van een hoeve met stenen huis, dus met de kenmerken van een huis van plaisantie, in bezit van Jan van der Rijt. In jaren 1583-85 volledig afgebroken, evenals de op het goed staande brouwerij. Verkocht aan brouwer Niclaes van Ginderdeuren in 1600, die kort voor 1625 een nieuw kasteel liet oprichten. Verder in handen van Carlo Batkin (1625), de Benero-Van Eycke (1695), familie de Benero, de Bishoven de Monchy (eind 18de eeuw), Vloers-De Wael (1817), familie Vloers (1835), Florent-Baudouin (1862), Florent Gevers (eind 19de eeuw). Vanaf de 18de eeuw liep een beukendreef, in de 20ste eeuw vervangen door Canadapopulieren, naar de weg Kontich-Antwerpen (Mechelsesteenweg). Tot de tweede helft van de 19de eeuw uitgebaat als hoeve en in 1867 verkocht als meesterwoning met stal, koetshuis en afhankelijkheden.

BESCHRIJVING

Rechthoekig gebouw onder drie zadeldaken (leien). Mogelijk oorspronkelijk L-vormig en naar verluidt tot rechthoekig aangevuld in de eerste helft van de 19de eeuw door toevoeging van vleugel onder twee zadeldaken aan zuid- en westzijde. Aan oost- en westzijden uitgebreid met één travee onder plat dak in het vierde kwart van de 19de eeuw. De oostzijde dateert grotendeels uit de 20ste eeuw, ter vervanging van de stalling uit de tweede helft van de 19de eeuw die bij bominslag in 1946 werd vernield.

Grotendeels bepleisterd en beschilderd bakstenen gebouw. Symmetrisch opgebouwde noordelijke voorgevel bestaande uit drie puntgevels van zes traveeën en twee bouwlagen onder zadeldaken (leien). Uiterste travee onder plat dak met smeedijzeren balustrade. Hoeken met geblokte bakstenen pilasters. Grotendeels beluikte rechthoekige 19de-eeuwse vensters op lekdrempels. Aantal steekboog-, rondboog- en ovale vensters. Oculi bij de oostgevel. Hoofdingang in portiek aan de zuidwesthoek; rechthoekige deuren.

  • JANSSEN J., Edegem, in Burchten en hoevekastelen, onder leiding van Genicot L., Brussel, 1976, p. 98.
  • Flandria lllustrata. Kastelen in Vlaanderen, onder leiding van PELEMAN B., Antwerpen, 1972 deel II, p. 72.
  • VAN PASSEN R., Mussenborg te Edegem, in GIJPEN L., Krans van kastelen in de provincie Antwerpen, Antwerpen, 1960, p. 75-78.
  • WILSENS S., Kastelen in Antwerpen, Hasselt, 1972, p. 68-69.

Bron: PLOMTEUX G., STEYAERT R. & WYLLEMAN L. 1985: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Antwerpen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 10n1 (A-He), Brussel - Gent.
Auteurs: Wylleman, Linda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Tuin

In 1868 komt het goed in handen van Florent Gevers, een Antwerpse suikermagnaat, waarna het circa 145 jaar familiebezit blijft. Vermoedelijk is ook dit het moment waarop de hoevefunctie verdwijnt en Mussenborg uitsluitend een woonfunctie krijgt. De topografische kaart van 1868 laat, net als zijn voorlopers, een binnen een vijfhoekige omgrachting gelegen woning met bijgebouw en siertuinen zien. Het groen gekleurde perceel ten noorden was toen mogelijk al als parkje in gebruik. De topografische kaart van 1904 geeft aan dat de oevers van de walgracht bebost waren en dat de percelen ten westen en zuiden als moestuin in gebruik waren. Pas op de topokaart van 1969 wordt de wijziging aan de noordwestelijke punt van de omgrachting ingetekend (dit valt samen met het eerder ingetekende "beboste parkje". De gracht is hier tot een kleine vijver met centraal eilandje vergraven en wijst op een poging om een meer landschappelijke aanleg in de tuin te integreren. In 1931 werd de walgracht drooggelegd.

Heden bestaat de verboste tuin uit een bij de woning aansluitend gazon omringd door een bomengordel met bomen van circa 150 jaar oud, spontaan opschot van voornamelijk gewone esdoorn en sierstruiken. De walgracht is nog goed afleesbaar op het terrein. Twee bruggen met smeedijzeren leuning en afsluithek verlenen toegang tot het domein. In de vermoedelijke voormalige moestuin ten westen van de walgracht werden sporen van een serre teruggevonden.

  • Topografische kaarten van België, Eerste editie, Krijgsdepot, uitgegeven in 1865-1880, schaal 1:20.000.
  • Kaart van België, Militair Geografisch Instituut, uitgegeven in 1949-1970, schaal 1:25.000.
  • VERMEIREN T. & HOBERGER R. 2021: Domein Mussenburg. Beheersplan [online], https://id.erfgoed.net/plannen/1353 (geraadpleegd op 15 januari 2024).
  • Geoportaal Onroerend Erfgoed, Digitaal Hoogtemodel, Mechelsesteenweg 396, Edegem [online], https://geo.onroerenderfgoed.be (geraadpleegd op 15 januari 2025).
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2025: Kasteel Mussenborg met tuin [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/12985 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.