Historiek

Het kasteel van Niel gaat terug tot de 13de eeuw en werd circa 1535 door de familie de Taxis herbouwd. Aanvankelijk vormde een woontoren uit de tweede helft van de 15de of de eerste helft van de 16de eeuw de zetel van de heerlijkheid van Niel. Dit “Spaans toreken” lag ten zuiden van de kerk. Vanaf de 17de eeuw kozen de heren van Niel het “kasteel Nielderbroeck” als nieuwe verblijfplaats. In het kaartenboek van Grimbergen uit 1699 wordt dan ook alleen dit kasteel afgebeeld.

De opeenvolgende eigenaars drukken hun stempel op het goed. In 1654 laat Maarten Ignace van Horne, heer van Niel en Geldrop, de gevel in barokstijl aanpassen. De initialen “O.D.” in het gietijzeren balkon zijn van kasteelheer John O'Donnoghue uit het begin van de 18de eeuw. Het huidige uitzicht van het landhuis dateert uit 1860 en werd uitgevoerd in opdracht van baron Hubert de Roije van Wicke. Nadien werden nog verschillende wijzigingen aangebracht.

Samen met de wijzigingen aan het kasteel evolueerde ook de aanleg van de omgeving. Op de Ferrariskaart (1771-1778) ligt het landgoed op het einde van een oost-west georiënteerde dreef die het landhuis met de kerk verbindt. Twee symmetrisch opgestelde dienstgebouwen flankeren langs weerzijden het voorerf. De vlakbij gelegen hoeve ten noorden is vermoedelijk de kasteelhoeve. De tuin ten zuiden van het landhuis is langs de zuid- en westzijde omgracht en bestaat uit vier kwadranten rondom een rond waterbassin. Een brug over de gracht leidt naar een sterrenbos. Buiten de toenmalige parkgrens ligt verder zuidwaarts een vijver aan de oevers van de Rupel, mogelijk een wiel, dat in de latere parkaanleg zal opgenomen worden.

Hoewel de Atlas der Buurtwegen (ca. 1840) weinig informatie geeft, is aan de herwerking van de waterinfrastructuur op het domein af te leiden dat de formele tuin werd omgevormd tot een park in landschappelijke stijl. De grachtenstructuur rondom het landhuis blijft behouden, maar wordt langs de westgrens van het domein opgestuwd tot een “rivier” die uitkomt in de vijver ten zuiden. Daarbij wordt het park zuidwaarts uitgebreid tot zijn huidige grens. Op latere topografische kaarten staat de zone ten westen van het landhuis aangeduid als moestuin. De parkaanleg bestaat uit een centraal gazon met omgevend pad en begeleidende bomengordel. De omvorming van de site tot woonzorgcentrum in de jaren 1960 wijzigt het uitzicht van de tuin in de omgeving van het landhuis.

Beschrijving

Complex op U-vormige plattegrond in neorococostijl. De neorococovoorgevel telt tien traveeën en twee bouwlagen onder een leien schilddak waarin twee dakkapellen met rondboogvenster in houten omlijsting met voluten zijn aangebracht. De bakstenen lijstgevel is opgetrokken op een oorspronkelijk witstenen, doch met hardstenen platen vernieuwde plint. Het markant verhoogde middenrisaliet wordt verticaal geritmeerd door middel van pilasters met casementen en rocailleversiering, en horizontaal door middel van gekorniste lijsten.

Op de hoofdverdieping is een balkon met een gesmede ijzeren leuning met initialen O.D. aangebracht. De bekronende in- en uitgezwenkte top is voorzien van een wapenschild onder een gebogen waterlijst met smeedijzeren topstuk. De voorgevel is opengewerkt met rechthoekige vernieuwde vensters en wordt beëindigd met een houten kroonlijst op klossen.

De voorgevel van het kasteel fungeert als perspectiefafsluiter van de Ridder Berthoutlaan. Deze vroegere toegangsdreef is vandaag beplant met een enkele rij platanen die vermoedelijk uit de jaren 1960-1970 dateren. Op oude postkaarten uit eind 19de- begin 20ste-eeuw wordt een dubbele dreef van hoog opgesleunde bomen, vermoedelijk lindes, weergegeven. Ter hoogte van de ingang bleef een dubbel smeedijzeren hek bewaard met rechts twee en links drie vaste delen. Langs beide zijden is ook nog een restant van de bakstenen omheiningsmuur bewaard. In het park heeft de vroegere “rivier” het formaat van een kronkelende beek gekregen die nog steeds uitmondt in de vijver ten zuiden. Het park bewaart zijn landschappelijke aanleg met een bomengordel rondom het centrale, langwerpige gazon. Ter hoogte van de gebouwen werd een nieuwe vijver aangelegd. De in gras gelegde moestuin is niet meer herkenbaar. Hier werd in de tweede helft van de 20ste eeuw een kleine Mariagrot gebouwd.

Heden rusthuis gelegen in deels ommuurd en aan straatzijde met hek afgezet domein (weiden en park); volledig omgracht. Complex op U-vormige plattegrond in neorococostijl van 1860; het oorspronkelijke kasteel uit de 13de eeuw, circa 1535 door de familie de Taxis herbouwd, kreeg in 1860 nagenoeg zijn huidige vorm door toedoen van baron Hubert de Roije van Wicke. Sedertdien werden nog verschillende wijzigingen aangebracht.

Voorbouw van tien traveeën en twee bouwlagen onder leien schilddak waarin twee dakkapellen met rondboogvenster in houten omlijsting met voluten. Bakstenen lijstgevel op oorspronkelijk witstenen, doch met arduinen platen vernieuwde plint. Markant verhoogd middenrisaliet, verticaal geritmeerd door middel van pilasters met casementen en rocailleversiering, horizontaal door middel van gekorniste lijsten; op de hoofdverdieping balkon met gesmede ijzeren leuning waarin initialen O.D.; bekronende in- en uitgezwenkte top met wapenschild onder gebogen waterlijst met smeedijzeren topstuk. Verder rechthoekige vernieuwde vensters en houten kroonlijst op klossen.