Het kasteel van Schoten, modo ‘Wetschot’, is een omwaterd kasteel gelegen in een ruim omgracht park, bestaande uit een vijver, graspleinen, loofbomen, een hertenweide, sportvelden en een speelplein, aansluitend bij de bospercelen ten westen.

Historiek

Het hof van Schoten werd reeds als hoeve vermeld in 1232. Het betrof op dat moment waarschijnlijk eerder een hoeve dan een kasteel. Het huidige kasteel, dat verschillende malen van eigenaar veranderde (alle eigenaars vanaf het begin van de 16de eeuw zijn gekend), was van 1564 tot aan de Franse Revolutie de zetel van de heren van Schoten.

Het eerste kasteel, vermoedelijk uit de eerste helft van de 16de eeuw (?), waarvan de vierkante aanleg met omwatering, de onderbouw van muren en torens en de Valkentoren bewaard bleven, werd in 1542 door Maarten van Rossem verwoest. Circa 1550 vatte Jan van Crombach, burgemeester van Antwerpen, de bouw van het huidige kasteel aan (zie de typische bak- en zandsteenarchitectuur van buitenmuren en torens). Na 1564 liet Melchior Schets het ‘hof van plaisantie’ omvormen tot de bestuurlijke residentie van de heerlijkheid Schoten. Omstreeks 1750 liet J.B. Cornelissen de Weynsbroeck de voor- en achtergevel verbouwen (zie de lichtere baksteen, de afwezigheid van speklagen en de decoratie van hoofdingang en balkon), de torens met tentdaken afdekken en de bijgebouwen met uitzondering van de Valkentoren afbreken.

De oude beukendreef met aan het eind het omgrachte kasteel is als structuur nog herkenbaar zoals op de kabinetskaart van de Ferraris (1770-1778). Het waterkasteel wordt op deze kaart omgeven door moestuinen, een klein sterrenbos en enkele losstaande gebouwen binnen een nagenoeg rechthoekige omgrachting. Parkbossen en dreven omgeven het kasteel. Op de kaart van Vandermaelen (1846-1854) is de structuur van het kasteeldomein duidelijk herkenbaar.

De neogotische kapel onderaan de noordwesttoren dateert van circa 1900. Op 7 september 1972 brandde de westvleugel af. Herstellings- en restauratiewerken van het hele kasteel werden uitgevoerd in 1974-76 onder leiding van architect Jos Gabriëls.

Sinds 1950 is het domein gemeente-eigendom; in 1955 werd het ingericht als cultureel centrum met een openbaar park van 30 hectare en 5 hectare sportinrichtingen. De overige 25 hectare werden voorbehouden voor woningbouw, voornamelijk villabouw.

Beschrijving

Het kasteeldomein bevindt zich ten zuiden van het centrum van Schoten en wordt begrensd door de Victor Adriaensensstraat in het oosten, de Braamstraat en Papenaardelenstraat in het zuiden, de Deurnevoetweg in het westen en ten noorden door de bebouwing van de verkavelingen ten zuiden van Schoten. Het park wordt gedeeltelijk langs de straatzijde afgesloten door een haag.

De noordelijke toegang tot het park loopt via een prachtige 18de-eeuwse smeedijzeren rococopoort met wapenschilden, embleem (kroon met korenaren) en banderol met opschrift "DEO DUCE, COMITE FORTUNA". De poort staat tussen arduinen pijlers. De Kasteeldreef, een 700 meter lange, noordoost-zuidwest georiënteerde dubbele dreef van opgaande beuken (Fagus) die werd aangelegd in 1827, vormt de verbinding tussen het centrum van Schoten en het kasteel.

Het kasteel heeft een U-vormige plattegrond met vier majestueuze hoektorens op een vierkante basis; vernieuwde zadel- en tentdaken (leien) met dakkapellen. De overkragende tentdaken van de torens rusten op prachtige gebeeldhouwde eiken consoles gerestaureerd en gereconstrueerd door H. Cornelis en R. Purnaels. De noordwesttoren is verhoogd met een kegel- en peerspits op hoge basis. De gedecapeerde bakstenen lijstgevels hebben een hoge geprofileerde zandstenen sokkel. De zij- en torengevels zijn gebouwd in traditionele stijl (tweede helft van de 16de eeuw); de voor- en achtergevel in classicistische stijl (tweede helft van de 18de eeuw). De voorgevel met licht geprononceerd middenrisaliet met witstenen bekleding wordt geopend door een rondboogdeur in entablement waarop een smal balkon met smeedijzeren leuning; de achtergevel vertoont een drie traveeën breed bepleisterd middenrisaliet onder driehoekig fronton, geopend met een soortgelijke deur met balkon. De rechthoekige beluikte vensters bevinden zich onder een strekse laag. De kapel vertoont neogotische spitsboogvensters.

Ten noorden van het kasteel ligt de voormalige kasteelhoeve, de ‘Riddershoeve’, die dateert uit de 18de eeuw, maar sterk werd verbouwd door architect Maurice De Vocht. Op het moment van de inventarisatie (1985) wordt de hoeve uitgebaat als herberg.

Het kasteel wordt omgeven door een omgracht park, bestaande uit een vijver, graspleinen, loofbomen, een hertenweide, sportvelden en een speelplein, aansluitend bij de bospercelen ten westen. Het park omvat een oud bomenbestand van zomereik (Quercus robur) en beuk (Fagus), aangevuld met Amerikaanse eik (Quercus rubra) en paardenkastanje (Aesculus hippocastanum). Het kasteelpark met gebouwenpatrimonium en een waardevol gevarieerd bomenbestand vormt een groene restruimte binnen een sterk bebouwde omgeving.

In de noordoostelijke hoek van het kasteeldomein staat de voormalige hovenierswoning van het kasteel. Het woonstalhuis met achterliggend bijgebouw werd rond 1899 gebouwd in opdracht van Alponse Ullens de Schooten-Osy de Zegwaart, de toenmalige de kasteelheer van het domein.

In het park bevindt zich de zogenaamde ‘Valkentoren’, een overblijfsel van de versterkte 16de-eeuwse inrijpoort en verdedigingsgebouwen voor het kasteel. Deze toren bleef gespaard omdat hij later dienst deed als duiventil. Het betreft een vierkante toren van drie geledingen onder later toegevoegd tentdak met ronde arkels. De bak- en zandsteenbouw vertoont verbouwde rechthoekige muuropeningen.

Eveneens in park staat een gedenkteken voor de toondichter "Arthur Verhoeven Zandhoven 15.1.1889, Schoten 24.4.1958".