omvat de aanduiding als vastgesteld bouwkundig erfgoed Herenhoeve De List
Deze vaststelling is geldig sinds
omvat de aanduiding als beschermd monument Herenhoeve De List
Deze bescherming is geldig sinds
omvat de aanduiding als vastgesteld bouwkundig erfgoed Herenhoeve De List
Deze vaststelling was geldig van tot
Hoeve op bebost domein met rododendrons, door de aanleg van de E19 middendoor gesneden.
De List, samengesteld uit twee afzonderlijke lenen, die pas in 1797 in een hand werden verenigd, werd reeds vermeld in de middeleeuwen. Einde 16de eeuw is er sprake van een hoeve, tussen 1646 en 1687 door Nicolaas Wynants omgebouwd tot speelhof en in de tweede helft van de 19de eeuw door de familie Van Havre gesloopt; deze laat in 1897 een nieuw kasteel optrekken dat op zijn beurt na de Tweede Wereldoorlog wordt afgebroken; alleen de herenhoeve ten noorden en de pachthoeve en boswachterswoning ten zuiden van de snelweg bleven bewaard.
Herenhoeve, oorspronkelijk een 18de-eeuws jachtpaviljoen, bestaande uit twee haakse vleugels, respectievelijk van één en twee bouwlagen; bij de verbouwing circa 1842 (zie datering in de westgevel) werd aan de noordzijde, parallel met het oude oostgedeelte, een nieuwe vleugel toegevoegd, neogotische ornamenten aangebracht en de westvleugel omgebouwd tot stallingen; de huidige eigenaar heeft laatstgenoemde opnieuw ingericht als woonruimte.
Oostvleugel van vijf traveeën en één bouwlaag uit de 18de eeuw en westvleugel van twee en drie traveeën en twee bouwlagen, beide uit de 18de-19de eeuw, onder overkragend leien schilddak op modillons of consoles; rechthoekige dakvensters met driehoekig fronton. Bakstenen lijstgevels op natuurstenen plint.
Westgevel gedateerd 1842 door middel van muurankers met wapenschild van E. Van Havre en schietgaten. Rechthoekige beluikte vensters in geprofileerde omlijsting van arduin met ontlastingsboog. Rondboogdeur in dito omlijsting met neuten, verdiepte pijlerschachten, lijstkapitelen, leeuwenkopsleutel en waterlijst. Aan west- en noordzijde diverse vernieuwde muuropeningen, portiek en erker.
Neogotisch 19de-eeuws aanbouwsel aan noordzijde van twee traveeën en één bouwlaag onder leien zadeldak; bakstenen lijst-, tuit- en trapgevel, laatstgenoemde met sterk versierde zandstenen erker.
Nabij de vijver, bewaarde ijskelder.
Pachthoeve (Paul Gilsonlaan) bestaande uit verschillende rechthoekige bakstenen gebouwen onder overkragend zadeldak (Vlaamse pannen, nok parallel aan E19); te dateren laatste kwart 19de-eerste kwart 20ste eeuw.
Voormalige boswachterswoning (Listdreef) in cottagestijl, laatste kwart 19de-eerste kwart 20ste eeuw. Vakwerkbouw met bakstenen vulling onder pannen zadeldak.
Bron: PLOMTEUX G., STEYAERT R. & WYLLEMAN L. 1985: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Antwerpen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 10n3 (Ru-Z), Brussel - Gent.
Auteurs: Plomteux, Greet
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Het 17de-eeuwse domein De List wordt op de Ferrariskaart (1771-1778) afgebeeld als een fraai ingericht landgoed langs de weg naar Rotterdam. Het kasteel ligt binnen een dubbele omgrachting in het verlengde van de toegangsdreef ten zuiden en wordt voorafgegaan door een formele siertuin en twee dienstgebouwen die het voorerf afsluiten. Een oost-west georiënteerde dwarsas biedt zicht op een kleine vijver in spiegelboogvorm ten oosten. Ten westen kreeg de omgrachting eveneens een spiegelboogvorm. Het op een driehoekig terrein aangelegde park bezit zowel ten westen als ten noorden van het kasteeleiland een sterrenbos. Op het terrein is eveneens een 18de-eeuws jachtpaviljoen aanwezig. Langs de toegangsdreef wordt de nog bestaande pachthoeve weergegeven. Deze configuratie was nog steeds aanwezig bij de opmaak van de Primitieve Kadasterkaart in 1818.
In 1835 verwerven Henry Jean Joseph Adrien van Havre en zijn echtgenote Camilla Hurlburt Webb het goed. Henry, telg van één van de oudste Belgische adellijke families, groeide op op het kasteel de Mik in Brasschaat. Walter van Havre (1870-1919), één van de zonen van Henry en Camilla, was één van de pioniers van het radiologisch onderzoek en gebruikte daarvoor een labo ingericht in één van de woningen op het domein.
De nieuwe eigenaars laten niet alleen een nieuw kasteel bouwen, ook het park wordt aan de heersende mode aangepast. De formele aanleg verdwijnt en een nieuwe aanleg in landschappelijke stijl verschijnt. Men kan veronderstellen dat deze nieuwe aanleg samenhangt met de sloop van het oude kasteel in de tweede helft van de 19de eeuw en voor de bouw van het nieuwe kasteel in 1897. De nieuwe aanleg verschijnt voor de eerste maal op de Poppkaart (1842-1879): de walgracht rondom het kasteeleiland verliest zijn strakke belijning en wordt langs de westzijde opgestuwd tot een “rivier” met golvende oevers die verder westwaarts loopt. Het omgrachte terrein ten oosten wordt als moestuin ingericht. Een omgevende aarden wal en tuinmuur langs de noordzijde zorgen hier voor een zachter microklimaat. Het noordwestelijke deel wordt ingericht als park in landschappelijke stijl met bomengroepen en een kronkelend padenpatroon rondom een nieuw aangelegde serpentinevijver met ijskelder ten noorden.
Enkele postkaarten uit het begin van de 20ste eeuw geven een beeld van de evolutie van de parkaanleg in de onmiddellijke omgeving van het nieuwe kasteel van 1897. Over de walgracht ligt een houten tuinbrug met een leuning van takken, rondom staat een gevarieerde beplanting met onder meer naaldbomen en een treurbeuk. Op een postkaart uit 1909 worden met eenjarigen beplante ronde bloemperken met centrale tuinvaas beschermd door hekken tegen aanwezige grazers. Latere postkaarten tonen langs de paden opgestelde oranjerieplanten in houten kuipen. Vervolgens kreeg de zone voor het kasteel een neoformele aanleg met grasparterres, met lage buxushaagjes omzoomde rozenperken en snoeivormen.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog doet het kasteel dienst als opvangtehuis voor Waalse kinderen. In de jaren 1960 wordt met de aanleg van de autosnelweg E19 het domein middendoor gesneden en het kasteel afgebroken. Vandaag blijven nog de herenhoeve, pachthoeve en de boswachterwoning bewaard. In het park zijn de serpentinevijver, grachtenstelsel, toegangsbrug, onverharde padenstelsel, ijskelder, bomengroepen, solitaire bomen en bomenrijen als onderdelen van de landschappelijke aanleg bewaard. Ook de verhoogde wal rondom de voormalige moestuin bleef deels bewaard. De Listdreef, de voormalige toegangsdreef tot het domein, bleef tot vandaag bewaard, maar is enkel tot in de helft met een dubbele bomenrij beplant. De site maakt sinds 2019 deel uit van het natuurgebied Bonte Hannek.