erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Willibrordus met kerkhof

bouwkundig element
ID
14596
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/14596

Juridische gevolgen

Beschrijving

Parochiekerk uit de 15de en de 19de eeuw met ommuurd en omhaagd kerkhof. Georiënteerde driebeukige kruisbasiliek, koor van twee rechte traveeën en kruisbeuk met driezijdige sluiting in eenvoudige gotische stijl (15de eeuw), aansluitend bij de zogenaamde 'Kempische gotiek', sacristie van circa 1730 aan zuidzijde, westtoren en schip van drie traveeën in neogotische stijl naar ontwerp van architect Eugeen Gife (1888-89). Herstellingswerken na de beide wereldoorlogen, onder meer in 1921 naar ontwerp van Frans Sel en in 1945-49. Huidige restauratieprojecten naar ontwerp van architect Josef Louis Stynen.

Bakstenen kerk met gebruik van oorspronkelijke Balegemse steen en Euvillesteen (19de-eeuwse restauratie) voor sokkel, hoekstenen, steunberen, hoek- en negblokken. Vierkante neogotische westtoren van vijf geledingen onder ingesnoerde leien naaldspits gemarkeerd door steunberen en kordons. Rechthoekige deur met bovenlicht gevat in geprofileerde spitsboogomlijsting, hogerop neogotisch drielicht met maaswerk en neogotische bogenfries, galmgaten en steigergaten; traptoren aan noordzijde. Schip met oculi als bovenlicht. Gotisch transept en koor (15de eeuw) geritmeerd door steunberen; gotische tweelichtvensters waaronder doorlopend kordon. In kooroksels rechthoekig 17de-eeuwse sacristie (zuiden) en doopkapel (noorden); eerstgenoemde met hardstenen geprofileerd schouderboogvenster met geornamenteerde sleutel.

Interieur met houten spitstongewelf vernieuwd in 1888-89, houten ribben op consoles, zijbeuken met halfspitstongewelf. Kruising met houten kruisribgewelf. Toren met boven doksaal bakstenen kruisribgewelf waarvan de natuurstenen ribben samenkomen in een cirkel. Koor- en transeptsluitingen met houten straalgewelf. Spitsbogen op pijlers met pseudo-bladwerkkapiteel. Herstellings- en schilderwerken in 1958-60 naar ontwerp van architect Jules Pingnet.

Mobilair. Hoofdzakelijk neogotisch meubilair uit het vierde kwart van de 19de eeuw. Barokke preekstoel (1679) door A. Adriaensens.

  • Provinciaal Archief Antwerpen, Kerken, Viersel, St.-Willibrordus, dossiers 1, 3, 6, 9, 10, 11, 13, 14.

Bron: PLOMTEUX G., STEYAERT R. & WYLLEMAN L. 1985: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Antwerpen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 10n3 (Ru-Z), Brussel - Gent.
Auteurs: Steyaert, Rita
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Kerkhof

Ommuurd en omhaagd kerkhof met een geheel aan graftekens dat een overzicht van de funeraire kunst van de 20ste eeuw geeft.

Historiek

De kerk met het omringende kerkhof van Viersel staan afgebeeld op de laat-18de-eeuwse Ferrariskaart. Op dat ogenblik is de site enkel ten zuidoosten met een bomenrij deels afgesloten. Ten noordoosten staat een gebouw. Er zijn verder geen afscheidingen zichtbaar. De Atlas der Buurtwegen bevestigt grotendeels de situatie. Langsheen de straat, ten westen en zuidwesten van het kerkhof is een haag ingetekend. Nadien lijkt het kerkhof niet wezenlijk meer van oppervlak en vorm veranderd te zijn. Een haag langs de straat aan de oost-, zuid- en westzijde van de kerk is nog steeds zichtbaar op een postkaart uit 1932 en een ongedateerde postkaart uit het interbellum (?).

Omschrijving

Vandaag is het een ommuurd en omhaagd kerkhof. De bakstenen kerkhofmuur is deels afgewerkt met een ezelsrug en deels met dekplaten. Op de site staan enkele grote geschoren buxus- en taxusstruiken. Tegen de noordelijke transeptgevel hangt een calvarie onder een neogotische luifel, met leien bedekt en afgewerkt met een spitsdak. In de kerkmuur zijn verschillende grafplaten ingemetseld.

De graftekens geven een overzicht van de funeraire vormgeving van de 20ste eeuw met een nadruk op de naoorlogse periode. Tegen de kerkgevel staat een uitzonderlijk groot neogotisch gietijzeren grafkruis versierd met een anker, een Christusfiguur, bladeren en visblaasmotieven.

Vrijstaand op het kerkhof staan twee eclectische hardstenen graftekens, vermoedelijk uit het begin van de 20ste eeuw. Het hardstenen grafteken Danckaers nabij het transept van de kerk bestaat uit een eclectische stèle voorafgegaan door een met paaltjes en kettingen omheinde graftuin. De stèle bestaat uit een sokkel, een plint en een rondbogig lichaam. De sokkel is versierd met een afbeelding van verbonden handen en een kruis. De sokkel draagt het ingebeitelde grafschrift terwijl een nis in het van schijnvoegen voorziene lichaam ingevuld is met een witmarmeren tekstplaat. In die plaat staat de stichtingstekst van onder andere een jaarmis en de uitdeling van brood (deels leesbaar) gebeiteld. Een witmarmeren gesluierde urne en een immortellenkrans sieren het lichaam. De kroonlijst is gedecoreerd met acroteria en een metalen portretlijst (?). Het portret is verdwenen. Tegen de noordoostelijke grens van het kerkhof staat het eclectische grafteken voor de familie Bauwens-Verpoten, bestaande uit een stèle met een zerk en eveneens omheind met paaltjes en kettingen. De stèle met een tekstplaat in marbriet is in het fronton gedecoreerd met klimopbladeren en een kruis. Een kruis bekroont ook het geheel. Ernaast staat tevens een kruisvormige stèle met een zerk, omheind met paaltjes en kettingen.

Tegen de kerkhofmuur rusten twee gesneuvelde soldaten uit de Tweede Wereldoorlog. De graven worden gemarkeerd door de typische natuurstenen graftekens van de Commonwealth War Graves Commission. 

Een aantal kruisvormige hardstenen kruisen met een zerk dateren uit het interbellum.

De grote meerderheid van de graftekens dateert uit de naoorlogse periode. Het geheel vormt een mooi voorbeeld van de densiteit aan modernistische graftekens op een kerkhof in die periode en illustreert de materialenrijkdom uit de jaren 1960-1970: hout, blauwe hardsteen, graniet, composietsteen, witte marmer, natuursteen, leisteen, mozaïek en graniet. Verschillende graftekens zijn voorzien van tekstplaten in zwarte marbriet en porseleinfoto’s.

Het terreinonderzoek vond plaats in 2015.

  • Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Willibrordus met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/14596 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.