Oostwest-gerichte grotendeels neogotische kruisbasiliek, met omhaagd kerkhof aan zuidzijde en geplaveid parkeerterrein aan noordzijde.

Historiek

Voor 1300 bestond er een kapel, die bij vergroting in de 15de eeuw het koor vormde. Bij deze vergroting werden schip, zijkoren en toren opgetrokken in Balegemse steen. Tussen 1570 en 1585 gebruikt als toevluchtsoord voor de bevolking. Herstellingen in 1593 (dak), 1605 (kerk), 1671 (grondige herstelling kerk), 1672 (toren). In 1712 buitengevels met een halve steen afgekapt en voorzien van nieuwe steen. Daarna bezet aan binnen- en buitenzijden en de toren verankerd en hersteld. Voorgevel van de oude kapel - toenmalig koor - pas circa 1730 afgebroken. Torenspits vervangen in 1776, waarbij de oorspronkelijke opengewerkte stenen bekroning vervangen werd door een laatbarokke lantaarn. Steunberen toren hersteld in 1840-1842. Naar ontwerp van P. Stoop en Ferdinand Berckmans vergroot met zijbeuken in 1846. Openbare aanbesteding had plaats op 6 oktober 1845, voltooid in augustus 1846 met uitzondering van bevloering en plafonnering. Enkele werken in 1870 namelijk reinigen en bepleisteren buitenmuren koor en transept, plaatsen tochtportaal, vergroten van de noordelijke sacristie, herstel daken, herbouw kerkmuur. In 1911-1913 (openbare aanbesteding in juli 1911) volledige herbouw en vergroting, met behoud van de toren, naar ontwerp van Ernest Dieltiens. Torenspits tijdens Eerste Wereldoorlog vernield. Toren hersteld in 1924 onder meer vernieuwde spits.

Beschrijving

Plattegrond ontvouwt een ingebouwde vierkante westtoren uit de 15de eeuw, driebeukig schip van drie traveeën, transept van drie traveeën met vlakke sluiting, koor met twee rechte traveeën en driezijdige sluiting, rechthoekige sacristieën in kooroksels, uit het eerste kwart van de 20ste eeuw.

Bakstenen gebouw op bakstenen plint met afzaat van natuursteen, toren van verankerde Balegemse zandsteen.

Westtoren van vier geledingen onder ingesnoerde naaldspits (leien). Overhoeks geplaatste steunberen met drie versnijdingen, reikend tot midden vierde geleding. Cordonlijsten, steigergaten onder eenvoudige kwarthol geprofileerde daklijst en uurwerken bij west- en noordgevels. Aan zuidgevel driezijdig traptorentje reikend tot midden vierde geleding. Korfboogdeur, spitsboogvensters en -galmgaten. Schip en middentraveeën transepten onder zadeldaken; zijbeuken, sacristieën en koor onder afgewolfde daken; zijtraveeën transepten onder tentdaken (leien). Travee-indeling door middel van versneden steunberen. Muizentandfries onder dakgoten. Spitsboogvensters, getralied bij sacristieën, op afgeschuinde onderdorpels. Middenbeuk verlicht door ronde vensters. Sacristieën met spitsboogdeuren.

Interieur

Bepleisterde en beige geschilderde basiliek met spitsboogvormige scheibogen op arduinen zuilen met polygonale sokkels en bladwerkkapitelen van natuursteen. Transept met spitsboogvormige scheibogen op bepleisterde en beschilderde bundelpijlers met beschilderde bladwerkkapitelen. Schip met houten spitstongewelf eindigend op halve zuiltjes steunend op de kapitelen. Dito gewelf bij transept, maar voorzien van stenen gordelbogen. Gordel- en scheibogen in twee tonen grijs geschilderd, vandaar het geblokte effect. Zijbeuken met houten, kruisende spitstongewelven. Koor met houten straalgewelf rustend op consoles.

Onze-Lieve-Vrouwkapel en voormalige doopkapel met respectievelijk houten kruisribgewelf en straalgewelf. Koor en zijkoren met geschilderde pseudo-draperieën. Omlijsting vensters geblokt namelijk in twee tonen grijs geschilderd. Zwartmarmeren tegelvloer, met enkele grafstenen uit de 18de eeuw, van zwarte en witte marmer.

Mobilair

Witgeschilderde beelden uit de 16de en de 17de eeuw. Hoofdaltaar uit midden 17de eeuw in gemarmerd hout, met schilderij Christus aan het Kruis door Cornelis Polemburg (?) uit de 17de eeuw, geschonken in 1651 door A. Brouwerts; zijaltaren van circa 1615 in gemarmerd en witgeschilderd hout, zuidelijk altaar met schilderij Verheerlijking van de Heilige Maarten en Heilige Sebastiaan, gedateerd 1665 en getekend Th. Boeyermans, noordelijk altaar met schilderij Ten hemelopneming van Maria, uit de eerste helft van de 17de eeuw; preekstoel door Jan Brandeyser, eik, van 1650; biechtstoel door F. Van Sterbeeck of P. Convent (?), uit de tweede helft van de 17de eeuw; biechtstoel uit midden 18de eeuw.