erfgoedobject

Psychiatrische inrichting Sint-Lucia

bouwkundig element
ID
14935
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/14935

Juridische gevolgen

Beschrijving

"Sint-Lucia", psychiatrische inrichting voor vrouwen, bediend door de congregatie der zwartzusters van de Heilige Philippus Nerius en in 1710 gesticht door de geestelijke dochter Françoise Vercauteren. Complexe gebouwengroep, in de loop der jaren steeds verder uitgebreid door nieuwe vleugels rond een groot aantal binnenkoeren. Van de gebouwen uit de 18de eeuw (zogenaamd "zothuizekens", hoeve, brouwerij) is heden niets meer te bespeuren. Opmerkenswaardige gebouwen: klooster, wintertuin, kapel van de Heilige Philippus Nerius, Sint-Jozefkapel, binnentuinen langs de Papenakkerstraat, voormalige hoeve, Heilig Hartkapel. Ruime tuin achter de gebouwengroep, heden ingericht als siertuin, vroeger echter als landbouwgrond in gebruik. Een niet onaanzienlijke oppervlakte is reeds ingenomen door een moderne bouw van beton.

Klooster: gebouw van drie bouwlagen en vijf traveeën onder zadeldak (nok parallel aan de straat) van 1843, ten oosten van een vierkante binnenkoer en voorafgegaan door korte dreef met poort aan de straatzijde. Gecementeerde lijstgevel op arduinen plint, met middenrisaliet bekroond door driehoekig fronton. Getoogde vensters. Analoge deur in geprofileerde arduinen omlijsting. De vier zijden van de binnenkoer met glazen afdak op sierlijk gietijzeren spant met slanke zuilen en centraal portiek met initialen PN (Philippus Nerius). Aan de straatzijde, smeedijzeren beltrekker met gevleugelde draken. In de plint ingemetselde gedenksteen met onder meer de namen van twee kloostermoeders: "M.J. Heynderickx, A.M. De Decker, den 26 april 1843". In het midden van de betegelde binnenkoer, cirkelvormig bloemperkje met sierlijk smeedijzeren hek.

Korfbogige inrijpoort in monumentale arduinen omlijsting met spiegelpilasters, zwaar hoofdgestel met siervazen, gebogen fronton en bekronend beeld van de Heilige Philippus Nerius, van 1873 door F. Van Havermaet.

Ten oosten van het klooster, vierkante wintertuin onder glasgedichte koepel. Smeedijzeren spant op gegroefde en gepolychromeerde gietijzeren zuilen met bladkapitelen. Sierlijke vloertegels met onder meer neogotisch leliemotief. Smeedijzeren luchter. Mariagrot omgeven door palmbomen in houten tonnen.

Ten zuiden van de wintertuin, ruime kapel van de Heilige Philippus Nerius (zie ID 15030) van 1852. Eénbeukige neorenaissancekapel van drie traveeën met halfronde apsis, afgedekt door een zadeldak (leien) met sierlijke, opengewerkte achtzijdige dakruiter boven het doksaal. Baksteenbouw met schaarse speklagen van natuursteen. Rondboogvensters in vlakke omlijsting. Gepolychromeerd interieur met ten oosten een bovengalerij met balusterborstweringen. Traveeën gemarkeerd door gekoppelde pilasters met bladkapiteel waarop hoofdgestel en zware gordelbogen met casementen. Afdekkend houten kruisribbengewelf. Apsis met half koepelgewelf met rozetten in casementen.

In de gang langs de oostgevel van de kapel, gedenkplaten met onder meer de namen van de stichteres en de zeven eerste zusters.

Sint-Jozefkapel, ingeplant op de hoek van Anker- en Papenakkerstraat. Neogotische éénbeukige kapel van vijf traveeën en vijfzijdige apsis onder zadeldak met smeedijzeren kruis (leien, nok parallel aan de straat), circa 1890 gebouwd. Verankerde baksteenbouw op zware natuurstenen sokkel met getraliede, getoogde keldervensters. Spitsbogige drielichten, lancetvensters in de apsis.

Gepolychromeerd interieur met spitsbogig tongewelf van hout. Doksaal met sierlijke gietijzeren spiltrap met ajourbewerkte treden en getorste spijlen.

Drie achtereenvolgende binnentuinen van verschillende vorm, langs de Papenakkerstraat. Er rond, bakstenen gebouwen van een en meestal twee bouwlagen onder zadeldaken, opgetrokken na 1888. Een of twee zijden voorzien van open galerij op de begane grond, met Dorische zuilen en rechte I-lateien met rozetten; getoogde ontlastingsbogen per travee. Sommige gebouwen bezitten tevens aan een zijde een beglaasd afdak met zelfdragend smeedijzeren spant.

Ten oosten van laatstgenoemde binnentuinen, de voormalige hoeve van circa 1890, opgericht als modelhoeve met twee naast elkaar ingeplante U-vormige vleugels. Bakstenen gebouwen onder afgewolfde mansardedaken. Eenvoudige getoogde of rechthoekige muuropeningen; laaddeuren in de topgevels. Binnenzijde van de vleugels voorzien van een zelfdragend afdak met pannen.

In de ruime tuin gelegen Heilig Hartkapel. Neogotische bakstenen kapel van twee traveeën op rechthoekige plattegrond uit eind 19de eeuw en voorafgegaan door een vermoedelijk jongere gekanteelde portiek met zuilen van blauwe hardsteen met krulkapiteel en geflankeerd door een spietoren met slanke spits enerzijds en een zwaardere ronde toren anderzijds. Travee gemarkeerd door dunne steunberen en spitsbogige tweelichten.

Gepolychromeerd interieur met houten spitsbogig tongewelf.

  • REYNAERT J., Geschiedenis van het Ziekhuis 1710-1910, Sint-Niklaas. s.a.

Bron: DEMEY A. 1981: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Sint-Niklaas, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 7n2 (S-T), Brussel - Gent.
Auteurs: Demey, Anthony
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Van de oorspronkelijke gebouwen van de psychiatrische inrichting zijn enkel volgende gebouwonderdelen nog bewaard:

  • het kloostergebouw ten oosten van de vierkante binnenkoer;
  • de gebouwen die ten noorden en zuiden aansluiten bij deze binnenkoer en de toegang ten westen tot de binnenkoer;
  • de kapel van de Heilige Philippus Nerius;
  • de Heilig-Hartkapel die zich ten zuidoosten in de voormalige tuin bevindt.
  • Informatie verkregen van IOED Erfpunt (oktober 2021).
Auteurs: Hooft, Elise
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Psychiatrische inrichting Sint-Lucia [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/14935 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.