Gelegen langs de Sint-Rijkersstraat, nummer 22, vlak naast de parochiezaal (medische post tijdens de Eerste Wereldoorlog), op circa 250m ten westen van de kerk van Alveringem.

Historische achtergrond

Dit museum herinnert aan het leven en werk van Cyriel Verschaeve en aan zijn verblijf in Alveringem van 1911, toen hij er kapelaan werd, tot 1944, toen hij als collaborateur naar Duitsland vluchtte.

Cyriel Verschaeve had een grote, maar controversiële betekenis in de geschiedenis van de Vlaamse Beweging en is daarnaast bekend omwille van zijn omvangrijk literair oeuvre van romantische poëzie en proza. Deze 'priester-dichter' was daarnaast ook nog beeldhouwer.

Verschaeve werd in Ardooie geboren in 1874 en liep school aan het Klein Seminarie in Roeselare. Daar ontdekte hij de Katholieke Vlaamse Studentenbeweging. Tijdens zijn theologische opleiding in Brugge zetelde hij in de redactie van het tijdschrift 'De Vlaamsche Vlagge'. Na zijn opleiding werd Verschaeve benoemd tot leraar aan het Sint-Jozefscollege in Tielt. Hij ging toen tweemaal naar Duitsland. Hij werd ook één van de belangrijkste steunpilaren van het tijdschrift 'Jong Dietschland' en werd door voornoemde tijdschriften naar voor geschoven als dé nieuwe Vlaamse, katholieke leidersfiguur. Hij stuurde de Vlaamse studentenbeweging in een meer nationalistische richting, die na de Eerste Wereldoorlog zou verscherpen. Hij was toen reeds een bekend auteur van romantische poëzie en proza.

Op 4 november 1911 werd Verschaeve tot onderpastoor in Alveringem benoemd. Hij zou hier kapelaan blijven tot 1939.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog was Alveringem tien kilometer van het front verwijderd. De studeerkamer van Verschaeve, op de voute van de kapelanij werd een drukke ontmoetingsplaats voor vele Vlaamse militairen. Verschaeve tilde zwaar aan de structurele onrechtvaardigheid die op hen woog en waartegen langzaam verzet zou rijzen: de overwegend Franstaligheid van het officierenkader. Verschaeve ontpopte zich dan ook tot de belangrijkste ideoloog van de geheime Vlaamsgezinde Frontbeweging. Hij zetelde niet formeel in de leiding van de Frontbeweging, maar was er wel de bezieler van en maakte mede de radicalisering van 1917. Hij schreef anoniem opgemerkte pamfletten die de Frontbeweging in een anti-Belgische richting stuwden. Hij stelde het idee van zelfbestuur voor Vlaanderen voorop en veroordeelde het activisme niet. Reeds in het voorjaar van 1915 schreef hij zijn "Oorlogsindrukken" waarin hij zich bekende tot een radicaal nationalisme. In het najaar van 1916 was hij één van de stichters van het comité Heldenhulde dat ijverde voor een herkenbare en duurzame Vlaamse grafsteen: de heldenhuldezerkjes.

Na de wapenstilstand keurde het bisdom de flamingantische activiteit van Verschaeve en het Vlaams-nationalisme in het algemeen af. Verschaeve legde dit naast zich neer en ontpopte zich nog meer tot een radicaal anti-Belgisch Vlaams-nationalistisch priester. Hij verwachtte niets meer van democratische verkiezingen om Vlaanderen zelfbestuur te schenken en schaarde zich in 1931 even achter het Verdinaso. Later vond hij een invalshoek bij het Duitse nationaalsocialisme.

In 1939 was hij kapelaan-af en ging tot 1944 wonen in de Nieuwstraat in Alveringem. De Tweede Wereldoorlog was oogsttijd voor hem. Hij was overtuigd dat het 'Uur van Vlaanderen' had geslagen en vanuit zijn mystieke bloed-en-bodemideologie stond het voor hem vast dat het lot van het Germaanse Vlaanderen verbonden was met de Duitse overwinning en liet zich in de Duitse ideologie inschakelen. Hij trad dan ook toe tot de kring van DeVlag en de Groot-Duitse SS. Hij koos ook onvoorwaardelijk en tot het bittere einde de kant van de oostfrontstrijders. In Vlaanderen raakte Verschaeve geheel geïsoleerd en vluchtte in 1944 naar Duitsland. Daar werd hij raadgever van de Vlaamse Landleiding.

Na de Tweede Wereldoorlog vond Verschaeve een onderkomen bij Mgr. Heidegger, deken van Solbad Hall in Zuid-Tirol, Oostenrijk. Daar voltooide hij zijn geschriften. Op 11 december 1946 veroordeelde de krijgsraad te Brugge hem bij verstek ter dood wegens collaboratie. Hij stierf in 1949 als balling in Oostenrijk en werd daar begraven.

In 1973 werd het lijk van Verschaeve door leden van de Vlaamse Militanten Orde ontgraven en naar het kerkhof van Alveringem overgebracht. Zijn grafkist werd er in de grond gebetonneerd. In 1984 opende in zijn kapelanij een museum waar men de voutekamer en het oeuvre van Verschaeve kan bezichtigen. Er is verder in Alveringem ook nog een Verschaeve-wandelpad, een straatnaam 'Verschaeveplein' en een schilderij van Verschaeve in de kerk. Zijn bekendste vers prijkt tot op vandaag onder meer op de IJzertoren in Diksmuide: 'Hier liggen hun lijken als zaden in 't zand, hoop op den oogst o Vlaanderenland'.

Zijn kapelanij werd op 30 mei 2005 bij MB beschermd.

Beschrijving

Voormalige kapelanij van Alveringem, vandaag museum Verschaeve.

Dieper in gelegen breedhuis met voortuin. Dubbelhuis van vier traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak, uit 19de eeuw.

Diverse gedenktekens in verband met Cyriel Verschaeve:

In de tuin een bronzen buste van Verschaeve door Maurits Witdouck geschonken door V.T.B.-V.A.B. met opschrift 'Kapelaan Cyriel Verschaeve 1874- 1949 V.T.B.'.

Boven de garagepoort een gedenkplaat ter herdenking aan Verschaeve met opschrift 'Hulde aan kapelaan Cyriel Verschaeve Alveringem', zijn geboorte- en sterfdatum en -plaats en de eretitels die hij behaalde.

In de kapelanij is onder meer de voutekamer te bezichtigen. Achter het huis bevindt zich een tweede museale ruimte, waar tal van boeken en voorwerpen opgesteld werden.

Voormalige kapelanie, thans museum Verschaeve, naar Z.E.H. Cyriel Verschaeve, Priester-Dichter-Denker, Dr. Honoris Causa van universiteiten Leuven, Jena en Keulen, bezieler van de Frontbeweging gedurende de Eerste Wereldoorlog. Kapelaan te Alveringem van 1911-1939.

Dieper in gelegen breedhuis met voortuin, en rechts aanleunend schoolgebouw met ommuurde speelplaats. In voortuin: bronzen borstbeeld van de kapelaan geschonken door V.T.B.-V.A.B. met opschrift: "Kapelaan Cyriel Verschaeve 1874- 1949 V.T.B.".

Dubbelhuis van vier traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak (blauwgeglazuurde Vlaamse pannen), uit de 19de eeuw. Lijstgevel van gele baksteen, afgelijnd door geprofileerde gootlijst (plastiek). Licht getoogde muuropeningen met strekse bovendorpel. Beluikte benedenvensters. Deur met tweedelig bovenlicht. Links recenter aanbouwsel van één travee en twee bouwlagen onder lessenaarsdak. Bronzen gedenkplaat onder steekboogvenster.