De Sint-Jan-Onthoofdingskerk van Stavele is gelegen aan het Alexis Decarneplein. Links (ten noorden) van de kerk, op het kerkhof, ligt een Franse militair begraven. Rechts van de kerk een Belgische militair. Verder zijn er ook nog oud-strijders te vinden. Voor en in de kerk zijn nog gedenktekens in verband met de Eerste Wereldoorlog terug te vinden.

Frans militair graf voor Léon Houdeau.

Léon Houdeau werd in 1889 in Beaulieu-sur-Loire geboren. Tijdens WOI was hij '1er canonnier conducteur' bij het 32ste artillerieregiment. Hij overleed op 14 juni 1915 door verdrinking en werd begraven op het kerkhof van Stavele. Zijn naam staat ook op het gedenkteken in zijn geboortedorp.

• Wereldoorlog I in de Westhoek [online], http://www.wo1.be (geraadpleegd in 2005).
• Mémoire des Hommes, databank Franse doden [online], http://www.memoiredeshommes.sga.defense.gouv.fr/ (geraadpleegd in 2005).

De Sint-Jan Onthoofdingskerk van Stavele is gelegen aan het Alexis Decarneplein. Op het kerkhof links van de kerk ligt een Franse militair begraven. Rechts van de kerk ligt de Belgische militair Deloz onder een heldenhuldezerk. Verder zijn er ook nog oud-strijders terug te vinden.

Heldenhuldezerk voor Maurice Deloz.

Maurice Deloz werd geboren te Beveren in 1894. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was hij soldaat bij de 6de compagnie van het 4de Linieregiment. Hij sneuvelde op 24 maart 1918 in de sector Diksmuide en werd de 28ste begraven op het kerkhof van Stavele, onder een heldenhuldezerk.

De Sint-Jan Onthoofdingskerk is gelegen aan het Alexis Decarneplein. In de kerk hangt een memento en een glasraam in verband met de Eerste Wereldoorlog. Vlakbij de kerk bevindt zich het oorlogsgedenkteken. Op het kerkhof bevinden zich nog diverse graven in verband met de Eerste Wereldoorlog.

Historische achtergrond

Etienne Charles Lorin werd geboren in Chartres in 1898. Hij was oorlogsvrijwilliger bij het 263ste veldartillerieregiment. Hij stierf op 15 oktober 1917, op 18-jarige leeftijd, in Bikschote. Etienne Lorin werd oorspronkelijk op het kerkhof van Stavele begraven. Nu ligt hij begraven in een individueel graf op de Nécropole Nationale Notre-dame-de-Lorette. De ouders van Etienne Lorin waren kunstglasschilders in Chartres.

Zij schonken twee brandglasramen aan de kerk van Stavele ter herinnering van hun zoon. Op 25 oktober 1919 werden beide kunstwerken aangebracht in de doopkapel van de kerk, in aanwezigheid van de kunstenaars.

Kenmerken

Triplet met drie vensters met glas-in-loodramen, bovenaan telkens drielobbig afgewerkt. In het midden bovenaan een driepas.

Op het glasraam aan de oostkant (links) de marteldood van St.-Stefaan (Etienne). Bovenaan een engeltje met banderol met de tekst: 'Qui crediderit'. Onderaan is er een medaillon met de afbeelding van Etienne Lorin (zoon van de kunstenaars), en in een halve cirkelvorm de tekst: 'Aujourd'hui, le Soldat, quittant le tente de son corps, monte en Triomphateur dans le Ciel. Il est monté, couronné de lauriers, conquis par l'éffusion de son Sang (Office de St.Etienne)'.

Op het middenstuk de doop van Christus in de Jordaan door Johannes de Doper. Bovenaan een engeltje met banderol met de tekst: 'religion et baptizatus fuerit'. Hieronder in een halve cirkelvorm de tekst: 'A La Mémoire de Etienne Lorin né à Chartres (France) engagé voltonaire Aspirant au 263e régiment d'artillerie de campagne mort au champ d'honneur Près de l'Yser, le 15 Octobre 1917 à l'âge de 18 ans'.

Op het glasraam aan de westkant (rechts) het slagveld, met van boven naar onder: de IJzer met de loopgraven verdedigd door militairen, een kanon waarbij twee gesneuvelde militairen liggen. Bovenaan een engeltje met banderol met de tekst: 'hic salvus erit'. Onderaan in een halve cirkelvorm de tekst: 'Le Christ couronne la Vaillance militaire, et la Mort chrétiennement acceptée assure au Soldat le Salut de son Ame (Cardinal Mercier)'.

Uitvoering: Ch. Lorin, 1919 (3 x gesigneerd en gedateerd)

Ingeplant ten oosten van IJzerstraat, met kerkhof ten noorden, westen en zuiden, omzoomd met doornhaag. Gekasseide westelijke toegangsweg afgezet met bakstenen muurtje met hek. Voormalig schooltje (heden jeugdclub) ten noorden, pastorie ten noordwesten van kerk.

Neogotische hallenkerk naar ontwerp van A. Verbeke (Brugge) van 1889. Toen werd de vroegere kerk hersteld en vergroot (toevoeging van westtoren, doopkapel, kruisbeuk en oostpartij) nadat ze in 1796 door brand was vernield, waarna ze in 1800 opgeknapt, en in 1830 heropgebouwd werd. Afbeelding van laatgotisch kerkje bij A. Sanderus (1640). Zou in kern opklimmen tot romaans bedehuis (circa 1250). Recente restauratiewerken (opfrissing interieur) onder leiding van architect P. Pauwels (Kortrijk).

De plattegrond ontvouwt een voorgeplaatste, centrale westtoren, een driebeukige schip van vier traveeën, een uitspringend transept, een koor en twee zijkoren van twee rechte traveeën en driezijdige hoofdkoorsluiting; twee sacristieën weerszijden het koor; tegen zuidelijke zijbeuk aanleunende doopkapel.

Gele baksteenbouw met hergebruikte ijzerzandsteen van vroeger romaans bedehuis in noordelijk gedeelte van westgevel en onderbouw van noord- en voornamelijk in zuidgevel. Afdekking door middel van zadeldaken (leien).

Vierkante westtoren van drie geledingen, laatst genoemde gemarkeerd door cordons, uitlopend op octogonale hoektorentjes met spitsbekroning, onder naaldspits. Massieve, licht vooruitspringende hoekbanden ter hoogte van eerste geleding. Aflijnend spitsboogfries. Spitsboogportaal met archivolt, opgevangen door driekwartzuilen met sokkel en kapiteel. Verdiept, spitsbogig tweelicht (deels vernieuwd maaswerk) onder druiplijst op afzaat, ter hoogte van tweede geleding. Smal soortgelijk spitsboogvenster boven laatst genoemde, idem in noord- en zuidgevel. Aflijnend spitsboogfries. Bovengeleding (verschillende baksteen) paarsgewijze voorzien van spitsboogvormige galmgaten onder druiplijst, in vier gevels. Torenuurwerk op noord-, west- en zuidgevel. Gemarkeerde borstwering.

Flankerende puntgevels, voorzien van aandak, schouderstukken en kruisvormig topstuk, gemarkeerd door op elkaar gestelde steunberen met versnijdingen, uitlopend op hoektorentjes, zie westtoren. Breed spitsboogvenster links. Rechter puntgevel van oudere baksteen met geprofileerd spitsboogvenster (blind tweelicht) op afzaat. Spitsboognisje onder druiplijst in de top.

Traveeën van schip en koren gemarkeerd door steunberen met versnijdingen en geajoureerd door middel van geprofileerde spitsboogvensters (tweelichten, drielichten bij transeptgevels, deels vernieuwd maaswerk) op afzaat. Tegen de tweede travee van zuidbeuk aanleunende doopkapel onder zadeldak. Sluiting in vorm van puntgevel idem transeptsluiting, opengewerkt door drie spitsboogvenstertjes op afzaat.

Bepleisterd en beschilderd interieur. Spitsbogige scheibogen rustend op zuilen met achtzijdige sokkel en -knoppenkapiteel. Bundelpijlers op kruising. Overdekking door middel van houten spitstongewelf; houten kruisribgewelf boven de kruising.

Mobilair: "Heilige Hubertus", eik, 17de eeuw. "Onze-Lieve Vrouw van Smarten (?)", gepolychromeerd hout, eerst helft 18de eeuw.

Neogotische altaren, preekstoel, biechtstoel, communiebank en koorgestoelte, uit eind 19de eeuw. Marmeren doopvont met koperen deksel, uit eerste helft 19de eeuw.

18de-eeuws orgel.