Deze gedenkplaat hangt in de inkomhal van het Vredegerecht en politiecommissariaat, gelegen in de Langestraat nr. 89, op ongeveer 380 meter ten noorden van de O.L.Vrouwkerk. Aan de voorgevel van het gebouw hangt nog een gedenkplaat in verband met de Eerste Wereldoorlog.

Historische achtergrond

Om te vermijden dat de gemeentelijke archieven vernield, verbrand, beschadigd of verloren zouden geraken, bracht de toenmalige stadssecretaris Theophiel Dobbelaere, geholpen door vijf burgers (Lodewijk Deschieter, dienstdoende stadsontvanger, Cyriel Pecceu, onderwijzer in de gemeenteschool, Jérôme Deschieter, bakker, César Beun, timmerman en Robert Vanhooren uit Middelkerke) alles in veiligheid.

De redding van het archief was een hachelijke onderneming omdat ze gebeurde onder het vijandelijk vuur. Het was onmogelijk om ongestoord en ononderbroken voort te werken en de ganse operatie duurde dan ook drie dagen. Het uiteindelijke resultaat is dat Nieuwpoort de enige frontstad is die haar volledig oud archief bezit. Voor het daarna in veiligheid brengen van enkele recente stukken staken militairen onder het bevel van luitenant de Kerkhove de Denterghem een handje toe. Het leger stond overigens ook in voor het vervoer van alle documenten naar Veurne.

Alles werd op de zolder van het Spaans Huis gelegd, doch de vloer van deze zolder dreigde in te storten. De nieuwe verblijfplaats werd de verblijfplaats van stadssecretaris Dobbelaere, de villa “Rita” in Sint-Idesbald. Omdat het in oktober 1917 aan de kust te gevaarlijk werd, verhuisde de stadssecretaris met zijn persoonlijke bezittingen en een gedeelte van het archief naar de Belgische kolonie in het Franse Cayeux. Ondertussen had de Belgische regering de meest waardevolle stukken opgeëist en ze in Le Havre in veiligheid gebracht. Na de wapenstilstand bracht men de stukken waarvoor de stadssecretaris gezorgd had, naar zijn tijdelijke woning, de villa “Les mouettes” in De Panne. Het volledig archief kwam pas in februari 1920 weer in Nieuwpoort.

In 1989, 75 jaar na de feiten, werden de zes burgers officieel door de Werkgroep Geschiedenis van de stad herdacht met een gedenkplaat in het vredegerecht.

Kenmerken

Rechthoekige, houten gedenkplaat.

Bovenaan wapenschild van Nieuwpoort. Daaronder tekst die door lijn is omkaderd.

'Uit dit gebouw - tot aan de Eerste Wereldoorlog het stadhuis van Nieuwpoort en, sedert de wederopbouw in 1924, de zetel van het Vredegerecht - werd, einde 1914, tijdens zeer zware beschietingen, het stadsarchief gered door Stadssecretaris Theophiel Dobbelaere met de hulp van Cesar Beun, Jerome Deschieter, Luis Deschieter, Cyriel Pecceu en Robert Vanhooren. De Stad is deze personen, die hiervoor gedurende drie dagen hun leven waagden, bijzonder erkentelijk.' 'Werkgroep Geschiedenis 2 juni 1989'.

• S.N. 2004: Archief in beeld. Redding van het Nieuwpoorts archief 90 jaar geleden (catalogus bij de gelijknamige tentoonstelling georganiseerd door ‘De Vrienden van het Patrimonium’ in samenwerking met de Dienst Cultuur in oktober 2004).

Deze gedenkplaat hangt tegen de voorgevel van het Vredegerecht en politiecommissariaat. Onder deze gedenkplaat hangt een gedenkplaat in verband met de Tweede Wereldoorlog. Dit gebouw is gelegen in de Langestraat nr. 89, op ongeveer 380 meter ten noorden van de O.L.Vrouw-kerk. In de inkomhal hangt een andere gedenkplaat in verband met de Eerste Wereldoorlog.

Historische achtergrond

De gedenkplaat werd door de verbroedering van de artillerie onthuld op 17 september 1933.

Kenmerken

Rechthoekige bronzen gedenkplaat met bovenaan een voorstelling in vlakreliëf van een man te midden van optische instrumenten, zittend op een bank en turend door een verrekijker.

'In memoriam', 'Fraternelle du service de repérage d'artillerie', 'Verbroedering van den opnemingsdienst - der - artillerie' '1914-1918', met de namen alfabetisch gerangschikt. 'Ici fut le poste BM' 'Hier was post BM'. Uitgevoerd in vlakreliëf.

Uitvoering: Lucien Hoffman (gesigneerd)

H. 180 cm x Br. 90,5 cm

• JACOBS M. 1996: Zij die vielen als helden... Inventaris van de oorlogsgedenktekens van de twee wereldoorlogen in West-Vlaanderen, deel 2, Brugge.

Vredegerecht en Politiecommissariaat behalve nummer 83, heden bioscoop volgens uithangbord. Oorspronkelijk schepenhuis, later stadhuis tot voor 1914 (nummer 89); te samen met aanhorigheden van respectievelijk enkelhuis (nummer 87) en poortgebouw (nummer 85, 83), naar ontwerp van architect J. Viérin (Brugge) van 1924.

Nummer 89. Het oude schepenhuis kende voor de verwoesting tijdens de Eerste Wereldoorlog, verschillende verbouwingen onder meer in 1513-1516 onder leiding van aannemer Simon Penninck, 1566- 1572, en 1714 (volgens de oorspronkelijke datering van de deuromlijsting). Restauratiewerken in 1886 en volgende. Heropgebouwd in 1924 onder leiding van vermelde architect. In vergelijking met tekening van gevelopstand van 1916: behalve de huidige smallere travee-indeling, vrij getrouwe reconstructie van het vooroorlogs classicistisch uitzicht met barokke inslag in de deuromlijsting. Bakstenen hoekgebouw van twee bouwlagen met verhoogde begane grond op gemarkeerde sokkel van vermoedelijk deels gerecupereerde zandsteen; getraliede rechthoekige kelderopeningen; links gevelsteen met verweerde inscriptie in voorgevel. Schilddak (nok parallel aan de straat, leien).

Centrale achtkantige dakruiter onder ingesnoerde spitsbekroning (leien). Vijf dakkapellen (drie bij voorgevel + een bij twee zijgevels) met vleugelstukken, gebogen frontonbekroning en topstuk. Voorgevel met dubbelhuisopstand van zeven traveeën. (oorspronkelijk vijf traveeën). Bronzen gevelplaat met inscriptie: "In memoriam. Fraternelle du service de réperage d'artillerie. Verbroedering van den opnemingsdienst-der-artillerie 1914-1918". Pilastergevel met panelen op borstwering en geprofileerde kroonlijst. Rechthoekige vensters onder strekse latei; afzaten op de begane grond; doorlopend druiplijst op de bovenverdieping. Verzorgd houtwerk: kruiskozijnen met kleine roedeverdeling. Deels gerecupereerde natuurstenen deuromlijsting van 1714 volgens onder meer bewaarde steen met inscriptie Anno; vervangen of verweerde jaarsteen 1714, zie tekening van 1916. Rondboogdeur met geprofileerd beloop op imposten en neuten; sluitsteen met masker; zwikken met festoenen onder een gekorniste waterlijst. Bekronende rondboognis met sluitsteen, tussen voluten; gebogen waterlijst met gestrekte uiteinden waarboven festoenen; beeld "Onze-Lieve-Vrouw met Kind " met art-nouveau-inslag, van P. Braecke (Nieuwpoort 1859-Nossegem 1938). Houten deurmakelaar met voluutkapiteel. Pui van bak- en hardsteen; dubbele steektrap afgelijnd door middel van ijzeren leuning met initiaal van Nieuwpoort.

Linker zijgevel van een middentravee + twee smallere zijtraveeën (oorspronkelijk zes traveeën); haakse lage linker zijvleugel van twee traveeën onder zadeldak (nok parallel aan de Oostendestraat, leien) met analoge dakkapel en -gevelordonnantie.

Interieur. In de hal, drie bakstenen rondbogen met sluitsteen en imposten onder geprofileerde kroonlijst; baksteensculpturen met floraal motief in de boogzwikken.

Nummers 87, 85, 83. Aanhorigheden (uitgezonderd nummer 83) van en in zelfde bouwtrant als nummer 89, op de plaats van de vooroorlogse neoclassicistische zijvleugel (volgens oude foto).

Nummer 87. Lager enkelhuis van drie traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak (nok parallel aan de straat, leien) met dakkapel. Analoge pilastergevel op zandstenen plint. Rechthoekige kozijndeur met accoladeboogvormige tussendorpel en tweedelig bovenlicht met kleine roedeverdeling.

Nummers 85, 83. Laag koetsgebouw van drie traveeën onder zadeldak (nok parallel aan de straat, leien) met houten dakkapel tussen vleugelstukken; derde travee later opgetrokken met één bouwlaag (nummer 83). Baksteenbouw boven zandstenen plint. Hoger opgetrokken middentravee met dakvenster voorzien van vleugelstukken, driehoekige frontonbekroning en topstuk. Rondboogpoorten met sluitsteen en over de penanten doorlopende druiplijst; links verwerkt tot pui met houten drielicht (kleine roedeverdeling) gekoppeld aan rechter deur.