Historische achtergrond

Deze gedenksteen herinnert aan het Groot Hoofdkwartier van het Belgisch Leger dat in de pastorie van Houtem was gevestigd vanaf 23 januari 1915, toen het stadhuis van Veurne uit veiligheidsoverwegingen verlaten werd, tot 18 oktober 1918.

Het Groot Hoofdkwartier bestond uit de opperbevelhebber van het leger, de koning, Albert I, met zijn staf en diensten. De staf bestond uit een groep officieren en specialisten die de bevelhebber bijstonden.

De toenmalige stafchef van het Belgisch Leger was luitenant-generaal Wielemans, die nu op het kerkhof van Houtem begraven ligt. Wielemans werd opgevolgd door luitenant-generaal baron Rucquoy (van 06.01.1917 tot 10.04.1918) en deze op zijn beurt door luitenant-generaal Gillain (van 11.04.1918 tot 23.02.1920).

De koning en de internationale missies verbleven in de villa's van De Panne.

Het Ministerie van Oorlog, in feite de rest van de regering die in België verbleef, huisde in het kasteel van Bernier (Veurne) en later in het kasteel van Beauvoorde.

Deze gedenkplaat kwam er op initiatief van de Koninklijke Touring Club van België, die daarvoor een openbare inschrijving opende. De plechtige onthulling van de oorspronkelijke plaat had plaats op 30 september 1928 in aanwezigheid van een aanzienlijke groep personaliteiten uit het ganse land, die per trein naar Oostende gekomen waren en vandaar per bus naar Houtem overgebracht. De plechtigheid duurde 1 uur, waarin men 4 toespraken hield, waarvan één in het Nederlands.

De burgemeester van Houtem vroeg de medewerking van de Koninklijke Touring Club van België om een buitengewone toelage te verkrijgen voor een behoorlijke restauratie van de zeer bouwvallige pastorie zelf (1974), waaraan sinds 100 jaar nauwelijks herstellingswerken werden uitgevoerd. Recent werden er door de nieuwe eigenaar nogmaals grote restauratiewerken ondernomen. De pastorie werd als monument beschermd in 1937.

Kenmerken

Rechthoekige, gele bakstenen muur met bovenaan afgeronde hoeken en met ingewerkte bronzen tekstplaat met verticale registers.

Links: 'Dans ce presbytère fut établi, du 23 Janvier 1915 au 18 Octobre 1918, le Grand Quartier Général de l'Armée Belge. Sa Majesté le Roi Albert, Commandant en Chef. Les Lts. Généraux Wielemans (1915-1917) Ruquoy (1917-1918) Gillain (1918), Chefs d'Etat-Major Général. Cette plaque a été placée à l'intervention du Touring Club de Belgique le 28 Septembre 1928, dixième anniversaire du premier jour de l'offensive libératrice'.

In het midden: een tak met twee Franse lelies, boven de teksten het wapenschild van België in reliëf.

Onder deze gedenkplaat is nog een plaat uit witte natuursteen ingemetseld.

'Deze plaat werd op 15 september 1974 door K.T.C.B. opnieuw aangebracht na de restauratie van de pastorie'.

H. 150 cm x Br. 191 cm x D. 40 cm

Uitvoering: Les Ateliers A. van Aerschoot (gesigneerd); J. Hoffmann (gesigneerd)

Zuidelijk georiënteerd gebouw in regionale Vlaamse-renaissancestijl ten zuiden van de kerk. Met bomen afgezoomde omwalling bewaard ten noorden en ten zuiden; omsluit ook de tuin. Bakstenen toegangsbruggetje ten noorden.

Voorheen refugium van de Veurnse Sint-Niklaasabdij, zie altaar van de Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaartkerk onder haar patronaat vanaf 1144, en abdijbezittingen alhier. Hoofdkwartier van koning Albert tijdens de eerste wereldoorlog zie opschrift van muurplaat rechts van toegangsbrug.

Oostelijke hoofdvleugel met noordelijke huistoren, gebouwd in 1617 door abt Christiaan Druve (1573-1634) zie muurankers CDSN AO 1617 van zuidgevel; afkorting voor Christian Druveus Sancti Nicolai Anno 1617. Aanleunend westelijk opkamergedeelte van 1686. L-vormige bijbouw uit de 18de eeuw(?) tegen noordgevels; fungeert als poortgebouwtje.

Baksteenarchitectuur. Muurankers. Zadeldaken (Vlaamse pannen, leien). Leien torenhelm.

Restauratiewerken in 1973-1974 naar ontwerp van architecten L. en P. Viérin (Brugge) van 1971 met betrekking tot bedaking, torenhelm, opnieuw voegen van gevels, vernieuwing van houtwerk, nieuwe toegangsbrug.

Oostelijke hoofdvleugel. Zuidgevel. Dubbelhuis van zeven traveeën en twee bouwlagen, van 1617 zie muurankers op bovenverdieping. Lijstgevel; twee hoger opgetrokken traveeën met getrapt dakvenster. Zonnewijzer op bovenpenant. Rechthoekige muuropeningen verdiept in korfboogomlijsting met geprofileerd beloop en afzaat, doorgetrokken op bovenverdieping. Vernieuwd houtwerk naar analogie met 17de-eeuws patroon. Houten kruiskozijnen met kleine roedeverdeling in benedenen glas in lood in bovenvak; luiken op de begane grond. Kozijndeur met geprofileerde tussendorpel en tweedelig bovenlicht; glas in lood. Geprofileerde bakstenen kroonlijst. Centraal, getrapt aandak. N.gevel; aanleunende vierkante huistoren op dakhoogte overgaand in acht. Rechthoekige venstertjes verdiept in korfboogomlijsting met afzaat. Uitkijk met rondbogige luikjes op afzaat; doorgetrokken imposten en lekdrempels. Licht geprofileerde kroonlijst op kraagstenen. Klokvormige torenhelm met ajuinbekroning. Zijtrapgevels uitlopend op geprofileerde schoorstenen met pilastertjes. Oostelijke zijtrapgevel: tudor- en korfbogig casement respectievelijk op begane grond en op eerste verdieping, rechthoekig zoldervenster verdiept in korfboogomlijsting.

Lagere westelijke opkamer van twee traveeën, van 1686. Zuidgevel: zelfde architectonische kenmerken als hoofdvleugel, echter vlakker profiel voor vensteromlijstingen. Westelijke zijtrapgevel: centrale zogenaamd Brugse travee met bakstenen schelpvulling boven rechthoekig zoldervenster, sporen van gedichte muuropeningen onder meer van getoogde kelderopening, oudere bakstenen muurgedeelten onderaan en links. Centrale L-vormige bijbouw van één bouwlaag, uit de 18de eeuw(?), tegen de noordgevels; hoger haaks gedeelte. Deels bewaarde noordelijke puntgevel met muurvlechtingen en uitlopend op vernieuwde geprofileerde schoorsteen met pilastertje (1973-'74). Geveltop: jaarsteen 1515, wapenschild van abt met jaartal 1686, gevelsteen met voorstelling van Marianum. Rechthoekige vensters met afzaat en lekdrempel; getoogde omlijsting bij bovenvensters. Nieuwe kozijnen. Vernieuwde rechter deurtravee (1973-'74), zie bouwnaad, en overige gevels naar analogie met 17de-eeuwse gedeelten.

Interieur. Twee bewaarde geprofileerde balksloffen op de begane grond. Overwelfde kelder; twee bakstenen tongewelven. Huistoren: trompen; spiltrap.