Teksten van Appartementsgebouw Vooruit

https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/18159

Appartementsgebouw Vooruit ()

Dit appartementsgebouw met op de gelijkvloers een apotheek en winkelruimte werd in 1928 in art-decostijl ontworpen door architect Paul De Taeye. De opdrachtgever was de Samenwerkende Maatschappij "VOORUIT".

Vooruit was in 1881 begonnen als een vereniging voor de stadsarbeiders, maar ontwikkelde zich al snel tot een groot voorzieningsnetwerk. Dit resulteerde op korte tijd in een uitgebreid patrimonium van productiehuizen en verdeelcentra, zoals bakkerijen, winkels, apothekers, en een sigarenfabriek. In de architectuur van deze verschillende gebouwen is het hergebruiken van representatietechnieken een consequente. Zo zien we onder andere steeds het gebruik van het opschrift “Vooruit”, het inzetten op een opvallende, vooruitstrevende gevelarchitectuur, en het heel precies inplanten van de gebouwen in de stad.

Na huisarchitect Ferdinand Dierkens (onder andere Volkshuis Ons Huis op de Vrijdagsmarkt, 1902) ontwierp architect Paul De Taeye verschillende Vooruit-apotheken en -winkels. Voorbeelden zijn te vinden aan de Antwerpsesteenweg, de Zwijnaardsesteenweg, de Francisco Ferrerlaan en de Wolterslaan. De vormgeving is steeds sober, in een combinatie van art deco en modernisme, met als dominant kenmerk de grote belettering VOORUIT horizontaal of verticaal op de gevel. De Taeye tekende voor de Vooruit ook de gebouwen voor haar Volkshoogeschool en Volksdrukkerij, beide aan de Sint-Pietersnieuwstraat. Verder kennen we De Taeye van verschillende woonprojecten in opdracht van de Dienst Woningnood. Zijn stijl evolueerde van een eenvoudige, landelijke stijl in de eerste wooncomplexen, over art deco getinte gevels, naar de kubistische appartementsblokken van het Scheldeoord en het Rustoord Désiré Cnudde. Het pand op de hoek van de Antwerpsesteenweg en de Land Van Waaslaan is als enige van deze reeks monumentaal en decoratief uitgewerkt. De Taeye gebruikte de ligging op de hoek van twee belangrijke invalswegen tot de stad om het gebouw tot een publicitair baken uit te werken.

De meergezinswoning met apotheek op de gelijkvloerse verdieping telt vier bouwlagen bovenop een kelder. Deze staan op een blauwe hardstenen plint en onder plat dak, afgeboord met dekstenen. De lijstgevel is op de gelijkvloerse verdieping onderverdeeld in negen, en op de verdiepingen in twaalf ongelijke traveeën, waarvan vier langs de Land Van Waaslaan, vier langs de Antwerpsesteenweg en vier langs de hoek tussen beide straten. De overgang van de gevel van de Antwerpsesteenweg naar de hoek van de straten wordt gevormd door een knik, de overgang tussen de hoek en de Land Van Waaslaan is vormgegeven met een kromming in het gevelvlak. De twee smalle uiterste traveeën markeren de achterliggende traphallen, waarbij de travee langs de Antwerpsesteenweg boven de rest van het gebouw uitsteekt en deze langs de Land Van Waaslaan lager uitgevoerd is. De tweede, vijfde en tiende travee, bevatten een driezijdige geribde erker die over de verdiepingen doorloopt, ondersteund door een geometrisch uitgewerkte console. Alle gevelvlakken zijn afgewerkt met een cementbepleistering, op de penanten van de verdiepingen na. Deze zijn uitgewerkt in zichtbaar baksteenparament en springen op de verdiepingen uit het gevelvlak. Onderaan worden zij ondersteund door geometrische consoles en bovenaan zijn ze bekroond met een geometrisch art-deco-ornament. Tussen de bekroningen van de twee centrale traveeën is een vlak geveldeel bekleed met mozaïek, waarin het opschrift 'VOORUIT' uitgewerkt is.

Op de gelijkvloerse verdieping bevinden zich in beide uiterste traveeën een identieke deuropening. De rechthoekige opening bevindt zich onder een licht uitkragende luifel, waarboven zich een als drielicht uitgewerkt bovenlicht bevindt. De houten beglaasde deur met smeedijzeren grille ligt verdiept in het gevelvlak tussen getrapte dagkanten. De tweede gelijkvloerse travee bevat een vensterpartij, bestaande uit vijf enkelvoudige ramen. Het gevelvlak rond de vensters springt licht naar voor en de houten ramen hebben bovenlichten met glas-in-loodinvulling. De elfde travee was oorspronkelijk identiek uitgevoerd, maar is heden verbouwd tot een sober tweelicht. De overige gelijkvloerse traveeën bevatten telkens een vijfhoekige gevelopening, gevat in een platte omlijsting. In elke opening bevindt zich een volledig beglaasde winkelpui op een lage natuurstenen plint met keldergaten. De derde, vierde en vijfde travee bevatten de originele winkelpuien, waarbij het bovenlicht met glas in lood uitgewerkt is. De overige winkelpuien zijn reeds vernieuwd. In de vijfhoekige gevelopening van de tiende travee is een recente garagepoort en inkomdeur aangebracht. Alle penanten tussen deze vijfhoekige openingen zijn versierd met geometrisch uitgewerkte pilasters. Op de verdiepingen zijn alle verdiepingen identiek uitgevoerd. Per travee is er een rechthoekig venster met gecementeerde borstwering en natuurstenen raamdorpel waaronder zich centraal een ornament in art-decostijl bevindt. Op de bovenste verdieping zijn ook de sluitstenen boven de vensters uitgewerkt. Al het raamschrijnwerk op de verdiepingen is recent, vormgegeven naar historisch model.

Hoewel het uitzonderlijk grote gebouw van buitenaf een uniform uitzicht heeft, werd het binnenin door de architect in drie aparte entiteiten verdeeld, die los van elkaar functioneren. Deze worden van elkaar gescheiden door twee parallelle rechte draagmuren, die over alle verdiepingen doorlopen. De gelijkvloerse verdieping is voorbehouden voor handelszaken, per entiteit is een van de winkels toegankelijk via de op maat ontworpen glazen winkelpui. De linkerzijde bevat een apotheker, centraal was er een ellegoedwinkel en aan de rechterzijde een kruidenier. Elke winkelruimte sluit aan op een eigen aparte keuken, toilet en koertje, die zich centraal in het perceel bevinden. Enkel de kruidenier beschikt niet over een eigen koertje, deze heeft een extra voorraadruimte in de plaats.

De verticale circulatie in het gebouw verloopt langs drie traphallen, een voor elke entiteit. De uiterste entiteiten worden bediend via een traphal die rechtstreeks uitmondt op de deurtraveeën en deze van de centrale entiteit is via een gang naast de ellegoedwinkel bereikbaar. Elke winkelruimte heeft ook toegang tot deze traphallen. Verder zijn er ook twee doorlopende licht- en luchtkokers over alle verdiepingen van het gebouw uitgewerkt, deze worden op de gelijkvloerse verdieping als koer gebruikt.

De verdiepingen bevatten telkens een appartement per entiteit, waarbij elke verdieping identiek ingedeeld is. De linkse appartementen zijn de grootste, met een woonkamer en twee slaapkamers aan straatzijde, en een keuken en toilet uitgevende op de luchtkokers achteraan. De centrale en rechterunit hebben een woon- en een slaapkamer, een keuken en een wc. Bij de centrale unit geeft de traphal uit op een gang die toegang geeft aan twee kamers aan de straatzijde en de keuken aan de andere kant. De keuken bevat een balkon met sanitair, dat op de tweede luchtkoker uitgeeft. De rechterunit is bereikbaar via de traphal langs de Land Van Waaslaan, die uitgeeft op een gang die toegang geeft tot de keuken en twee kamers aan de straatzijde. Verder is het gebouw grotendeels onderkelderd, waarbij de kelderruimtes uitsluitend gebruikt werden voor kolenopslag en bergruimte voor de bovenliggende winkels.

  • Kadasterarchief Oost-Vlaanderen, Mutatieschetsen Gent, afdeling IV (Gent), 1929/1.
  • Stadsarchief Gent, Bouwaanvragen van particuliere woningen, G12, 1928/A/2.
  • MEGANCK L. 2002: Bouwen te Gent in het interbellum (1919-1939), onuitgegeven doctoraatsverhandeling, Universiteit Gent, Vakgroep Kunstwetenschappen., 452 en 503-513.
  • STANDAERT A. 2011: De architectuur van Vooruit. De gebouwde representatie van de socialistische coöperatie in de Gentse binnenstad, onuitgegeven licentiaatsverhandeling, Universiteit Gent, Vakgroep Architectuur en Stedenbouw.

Auteurs:  De Caluwé, Carlo; Janssens, Karolien
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Appartementsgebouw Vooruit [online], https://id.erfgoed.net/teksten/298476 (geraadpleegd op ).


Hoekpand ()

Markerend hoekpand met Antwerpenplein en Land van Waaslaan opgetrokken op een afgerond spievormig perceel en deze situatie benadrukkend in de gevelopstand. Geconstrueerd in opdracht van de Samenwerkende Maatschappij "VOORUIT", volgens archiefstukken van 1928 naar ontwerp van architect Paul De Taeye. Flatgebouw van vier verdiepingen met plat dak in art-decostijl. Winkelfunctie voorzien op begane grond: van links naar rechts apotheek (behouden), ellegoedwinkel en kruidenierswinkel.

Omlopende gecementeerde lijstgevel met bakstenen penanten op bovenverdieping. Gevel met volgend verloop: vier rechte traveeën, een afgeschuinde hoektravee en zeven traveeën met gebogen gevellijn. Twee middentraveeën uitziend op Antwerpenplein voorzien van rechte toog met opschrift VOORUIT. Bovenverdieping verticaal geritmeerd door pseudo-pilasters met getrapte aanzetten, topstukken uitstekend boven de daklijst ter markering van deur-, hoek- en erkertraveeën. Brede omlijste uitstalramen met kenmerkende afgeschuinde bovenhoeken en tussen hoge pseudo-schamppalen. Apotheek met bewaard decoratief gekleurd glas in lood voor de bovenlichten.

  • Stadsarchief Gent, Bouwaanvragen particuliere woningen, G12, 1928/A/2.

Bron: BOGAERT C., LANCLUS K. & VERBEECK M. 1982: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Stad Gent, 19de- en 20ste-eeuwe stadsuitbreiding, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 4nc, Brussel - Gent.
Auteurs:  Bogaert, Chris; Lanclus, Kathleen; Verbeeck, Mieke
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Appartementsgebouw Vooruit [online], https://id.erfgoed.net/teksten/18159 (geraadpleegd op ).