Classicistische pastorie met vier eeuwen interieuraankleding van de 17de tot 20ste eeuw.

Historiek

Hondius en Servais publiceerden in 1641 reeds een afbeelding van de Heilige Kerstkerk met pastorie waarop een tweelaags volume met zadeldak staat afgebeeld. Recent historisch onderzoek bracht ook de oude voorgevel aan het licht en hengsels van de voormalige voordeur. Die bevindt zich nu in het midden van het pand. In de dakkap werden 16de-eeuwse balken hergebruikt. In de structuur is de oude woning te herkennen net als in de bewaarde kelders en verschillende steenverbanden in de topgevels. In de tuinsalons en kamers zijn natuurstenen consoles aanwezig. Er kan geconcludeerd worden dat de 17de-eeuwse pastorie ongeveer 5 meter diep was en in het huidige pand over twee bouwlagen bewaard bleef eveneens als restanten in de dakstructuur.

De pastorie werd verbouwd door Bisschop Van Eersel. Volgens de traditie was het pand het buitenverblijf van de bisschop hoewel dat momenteel sterk betwijfeld wordt. Het driehoekig fronton op gegroefde consoles met rozetten en festoenen draagt zijn wapenschild. Wat het verband tussen de parochie en bisschop Van Eersel is, is momenteel nog onduidelijk. In hoeverre de volledige uitbreiding dan wel enkel een modernisering eind 18de eeuw in zijn opdracht is gebeurd blijft eveneens onduidelijk. Mogelijk is er nog een bijkomende bouwcampagne geweest – met verdubbeling van het volume – tussen 1641 en 1773 (datum volgens de traditie).

Het pand werd in de 19de eeuw gedeeltelijk aan de heersende mode aangepast (empiretrap en schouw). Het pand werd in de 20ste eeuw uitgebreid en gerenoveerd met respect voor de historische elementen in 1922 (uitbreiding achteraan), 1958 (uitbreiding achteraan) en 1966 (openmaken vensteropeningen achtergevel, wijzigen vensteropeningen zijgevel, herstellingen aan de voorgevel, vernieuwen van het buitenschrijnwerk, egalisatie van de vloer op de bovenverdieping). Buitenschilderwerken werden nog uitgevoerd in 1993. Het linkerdeel van de gelijkvloerse verdieping werd tijdens de opgesomde werken het zwaarst gemoderniseerd en is met uitzondering van het 18de-eeuws plafond in het linker straatsalon oninteressant. Een brand eind december 2003 woedde in dat linker deel en vernielde/beschadigde het tuinsalon (nieuwbouw), de keuken (gerenoveerd), trap en de gang. Het pand liep rook- en waterschade op, maar werd in historische staat hersteld.

Beschrijving

18de-eeuws bepleisterd breedhuis van vijf traveeën en twee bouwlagen onder een met natuurleien bedekt zadeldak. De gevel is kenmerkend voor de Lodewijk XVI-stijl met consoles en een fronton met het wapenschild van bisschop Van Eersel. De rechthoekige raamopeningen zijn op de benedenverdieping beluikt. De achtergevel werd ontpleisterd, de ramen werden verlaagd en rolluiken werden aangebracht. De ramen in de vrijstaande linker zijgevel werden tijdens de 20ste-eeuwse renovatiewerken verkleind en enkele weggewerkt. De locatie van de drie boven elkaar gelegen ramen gaat terug op de oude situatie.

Van de eerste bouwcampagne zijn consoles en balklagen nog zichtbaar in het pand, vooral in de slaapkamer op de bovenverdieping rechts achteraan. De kelders met kruisribgewelven dateren uit dezelfde bouwfase.

In de 18de eeuw heeft men gepoogd het pand aan te passen aan de toen geldende smaak. Er werd gezocht een dubbelhuis te creëren maar de oudere bouwfases zorgen ervoor dat één en ander niet helemaal lukte (onder andere de gang heeft een knik).

Links en rechts zijn twee salons gesitueerd. De linker salons hebben weinig tot geen monumentale waarde meer. Het pand is rijkelijk aangekleed met zowel stucwerk als schouwboezems uit de 18de eeuw op zowel beneden- als bovenverdieping, gang, salons en slaapkamers. Vermoedelijk behoort het interieur dan ook tot de verbouwingscampagne onder bisschop Van Eersel. Het stucwerk in het linker salon aan de straatzijde is een schoolvoorbeeld van Lodewijk XVI-stijl.

In de late 19de eeuw werd het rechter tuinsalon heringericht in de toen geldende smaak en werden tevens alle schouwmantels vervangen. Centraal in het huis werd de Empiretrap ingepast naar Engels model. De ballusters van de trap zijn zowel in hout als metaal gemaakt. Een tapijttegelvloer werd in het rechter tuinsalon en gang aangebracht in 1922.

Opvallend is de kwalitatieve uitrusting van de bovenverdieping met 18de-eeuws stucwerk, schouwen, plankenvloeren,… De 19de eeuw heeft hier geen ingrepen achtergelaten zodat het 18de-eeuwse beeld van een rijke pastorie goed bewaard bleef.

Aan de tuinzijde werd in 1922 een erker, keuken en schouw bijgebouwd. De recente herstellingswerken laten toe de schouw weg te breken zodat het huis aan karakter wint. De bepleisterde oude balklagen bleven bewaard.