erfgoedobject

Bedrijfsgebouwen UCO-Texas

bouwkundig element
ID
19964
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/19964
Dit erfgoedobject heeft geen erfgoedwaarde meer. De erfgoedwaarden waarom we het object opnamen in de inventaris, zijn niet meer aanwezig, bijvoorbeeld door verbouwing of sloop.

Beschrijving

Voorheen zogenaamd UCO-Texas. Oorspronkelijk katoendrukkerij in 1790 opgericht door de immigrant Abraham Voortman (uit Weesp, Noord-Holland), in associatie met Frans de Vos, schoonbroer van Lievens Bauwens. Begin 19de eeuw reeds de belangrijkste indiennerie, dank zij het gebruik van voor die tijd uiterst vooruitstrevende technieken; verticale concentratie met volledig gemechaniseerde drukkerij (twee stoommachines, 1817), mechanische weverij (1824) en mechanische spinnerij (1826). In 1842 N.V. A. Voortman opgericht door opvolgers J.B. Voortman en G. Van Zantvoorde, en na minder renderende periode vanaf 1865 (als gevolg van de Amerikaanse secessie-oorlog en de moeilijke katoentoevoer) oprichting der N.V. Texas (26.10.1876); na 1876 opnieuw zware investeringen in de bedrijfsuitrusting: in 1879 beslissing genomen tot volledige hernieuwing der weverij, welke doorkruist wordt door het afbranden der spinnerij op 13 maart 1880, zodat laatstgenoemde eerst herbouwd diende (herbouwing spinnerij krijgt voorrang, omdat het spinnen het weven voorafgaat in het productieproces). Weverij tot 1891 gesloten; 1890 sluiting katoendrukkerij. Weverij heropend in 1891 en nieuwe bloei en investeringen vanaf 1902.

Tot de oudste delen van het complex behoren, behalve het woonhuis Voortman (Vogelenzang nummer 22-23) de huidige magazijnen en garages aan Vogelenzang, en aansluitend hierbij de huidige magazijnen en ateliers in het noordwesten van het fabrieksterrein (einde 18de - begin 19de eeuw), afkomstig van de vroegere katoenspinnerij. Bakstenen gebouwen van twee (atelier en magazijn reservestukken), drie en vier bouwlagen (garage, magazijnen en showroom), onder zadeldak (Vlaamse pannen). Getoogde openingen met tegel- of hardstenen dorpels en ijzeren roedeverdeling, in verankerde (vroeger gekalkte) gevels op gecementeerde plint. De vier bouwlagen hoge constructie aan Vogelenzang bezit in gelijkvloers verdieping bouwnaden van rondboogpoorten, afkomstig van vroegere stallingen. Tussen tweede en derde bouwlaag ontlastingsboog over gans de breedte der gevel (drie traveeën) en typische plaatsing van zogenaamde "weefkamer-vensters" onder kroonlijst. Interne constructie door middel van houten moer- en kinderbalken (in het atelier thans grotendeels vervangen door metalen I-balken), op sommige plaatsen ondersteund door gietijzeren kolommen; op begane grond hier en daar nog arduinen machine-funderingen merkbaar, waarvan sommige duidelijk recuperatiematerialen van oudere constructies zijn.

In het midden van het terrein bevindt zich het dominerende blok van de Manchesteriaanse spinnerij, met oudste deel (zuiden) door middel van jaarsteen gedateerd: "Jean Voortman / 24 mai 1880"; in 1907 met vier traveeën naar noorden uitgebreid. Bakstenen constructie van vier bouwlagen, onder aanleunende schilddaken (pannen en leien). Getoogde openingen (1880) en rechthoekige openingen onder I-balk met rozetten als latei in verdiepte venstertraveeën; hardstenen dorpels en ijzeren roedeverdeling. In interieur bakstenen troggewelven tussen ijzeren I-balken, rustend op en tussen links aangebrachte I-balk; laatstgenoemde is ondersteund door gietijzeren kolom met in opleggingen uitlopende kopplaat; de kolom gaat door de gewelflaag heen en is door moerbouten, welke het ijzeren moerbint omvatten, aan een kolomvoet op de hoger gelegen verdieping bevestigd.

Ten zuidwesten aanleunend tegen de spinnerij bevindt zich het typische stoommachinehuis (derde kwart 19de eeuw) waarin thans compressor ondergebracht. Drie bouwlagen, drie traveeën, thans onder plat dak (voorheen schilddak), met industriële boogramen op hardstenen dorpels in verdiepte rondboognissen; ijzeren roedeverdeling; enkele bakstenen kordonlijst boven derde bouwlaag. Machinehuis ten noorden geflankeerd door ronde met ijzeren banden versterkte fabrieksschouw. Door de ligging van het machinehuis werd aan de zuidzijde der spinnerij, tussen het machinehuis en de trap (oosten) de transmissiegang (kabeltransmissie) voorzien over de volledige hoogte van de gevel: thans opgedeeld in kleine magazijntjes en dienstruimten door inbrenging van tussenvloeren.

Aan de oostzijde van het terrein bevinden zich de bedrijfsruimten der vroegere weverij, einde 19de eeuw (thans grotendeels ingenomen door ververij en kleurbobinage). Eenlaagse constructies onder raekemdaken (pannen) op houten dakspanten, rustend via ijzeren I-balk op gietijzeren kolommen. De twee meest noordelijk gelegen raekemdaken (huidig garenmagazijn) dateren uit het eerste kwart van de 20ste eeuw, met dakconstructie op eenmaal gekruiste samengestelde geklonken parallelvakwerkligger.

  • Stadsarchief Gent, Atlas Goetghebuer, F.161/D.93.
  • SCHOLLIERS M., Bedrijfsgeschiedenis van de firma A. Voortman-NV Texas, en SCHOLLIERS P., met bijdrage door AVONDTS G., Herkomst, huisvesting, arbeids- en levensomstandigheden van de werkkrachten van het bedrijf A. Voortman-NV Texas, Brussel, Centrum voor Hedendaagse Sociale Geschiedenis (De Gentse textielarbeiders in de 19de en 20ste eeuw, dossier 2 en dossier 6).

Bron: BOGAERT C., LANCLUS K. & VERBEECK M. met medewerking van LINTERS A. 1979: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Stad Gent, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 4nb Noord-Oost, Brussel - Gent.
Auteurs: Linters, Adriaan
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Bedrijfsgebouwen UCO-Texas [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/19964 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.