erfgoedobject

Puttenbergmolen en molenaarswoning

bouwkundig element
ID
200110
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/200110

Juridische gevolgen

  • omvat de aanduiding als vastgesteld bouwkundig erfgoed Puttenbergmolen
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • omvat de aanduiding als beschermd monument Windmolen Beltmolen
    Deze bescherming is geldig sinds

  • omvat de aanduiding als vastgesteld bouwkundig erfgoed Beltmolenromp
    Deze vaststelling was geldig van tot

  • is deel van de aanduiding als beschermd stads- of dorpsgezicht, intrinsiek Molenromp de Puttenbergmolen met omgeving
    Deze bescherming was geldig van tot

Beschrijving

De Puttenbergmolen, gebouwd rond het midden van de 19de eeuw, is een bewaarde molenromp die teruggaat op een korenmolen, van het type bovenkruier, stenen bergmolen (beltmolen) met kettingkruiwerk. Later werd de molen verbouwd tot een mechanische maalderij.

De molen is een voorbeeld van een beltmolen die reeds vóór de Eerste Wereldoorlog tot een mechanische maalderij werd omgevormd, aanvankelijk met stoomkracht en daarna met elektrische motoren aangedreven en waaraan later een aanvullende economische activiteit werd toegevoegd (het malen van sulferbrokken). De historiek van de molen illustreert hoe, naargelang de vroeg 20ste-eeuwse economische, technologische en legale ontwikkelingen, een windmolen de basis kon vormen voor uitbreiding van de productiecapaciteit - onder andere door middel van het gebruik van andere motoren en modernere werktuigen - alsook voor diversifiëring van de activiteiten.

De molen werd opgericht in 1847 als korenmolen door Petrus Martinus Van Peel. Zijn broer Victor Van Peel was gehuwd met Constantia De Veuster, zuster van Pater Damiaan. In 1852 evolueerde de molen tot een koren- en oliewindmolen door toevoeging van een olie-inrichting. Reeds in 1873 werd een stoommachine geplaatst, maar er werd ook nog op de wind koren gemalen en olie geslagen. De kap en het gevlucht zouden vóór de Eerste Wereldoorlog verwijderd zijn. In functie van de mechanische maalderij werden bepaalde zoldervloeren gewijzigd (vervangen door troggewelven). Voor de hiervoor gebruikte poutrellen werden de oude geklinknagelde roeden gerecupereerd. Een motor werd geplaatst in 1910. De molen werd door de Duitsers in 1914 in brand gestoken. Later werd de nog aanwezige elektromotor van Heemaf uit Hengelo (NL) gebruikt om de molen te doen werken.

Begin 21ste eeuw werden de molen, de schoorsteen, een bewaarde sulfermolen en de omliggende gronden eigendom van Vlabo-Invest nv. Deze liet in 2003-2005 de molensite herinrichten en 12 eengezinswoningen bouwen naar ontwerp van architecten BOB 361 (Brussel). De schoorsteen en de molenromp (gedeeltelijk) werden gerenoveerd. Aan de molen paalt een nieuwbouw met het kantoor van Vlabo. Ondanks de bewaarde maalinstallatie wordt een herstel tot draai- en maalvaardige windmolen niet voorzien. De bewaarde sulfermolen werd buiten op blokken geplaatst.

Momenteel rest nog een conische bakstenen molenromp van een beltmolen waarvan de belt volledig is afgegraven. De oorspronkelijke segmentboogvormige invaart (doorgang), afgesloten met een houten poort, bleef behouden. De segmentboogvensters zijn op één verticale lijn geplaatst. Het draaiend werk (maalinrichting) bleef grotendeels bewaard, alsook de installatie van de elektromechanische maalderij op kracht van een elektromotor. De begane grond herbergt een haverpletter, een walsenstoel en een eerste elektromotor, de maalzolder bevat een builmolen en plansichter, de steenzolder drie koppels maalstenen, de aandrijving van elevatoren, een tweede elektromotor en een menger. De luizolder bevat nog het originele luiwerk, een graankuiser en de walsen van een tweede haverpletter. Van de kapzolder werden de vloerbalken uitgebroken.

Thans is de molen achteraan gedeeltelijk ingebouwd door een nieuw, rechthoekig volume onder plat dak. Ten oosten van de molen staat een vierkante bakstenen schoorsteen. Achter de schoorsteen, op de plaats van het nieuwe bakstenen volume onder zadeldak met appartementen, stond een 19de-eeuws industrieel bijgebouw. Aan straatzijde ligt de sulfermolen, een grote, horizontale, ijzeren cilinder waarmee sulferbrokken werden gemalen.

De nabijgelegen woning op nummer 1 (hoek met de Beekstraat) zou teruggaan op de molenaarswoning. Eenvoudige 19de-eeuwse dorpswoning van één bouwlaag en vier traveëen onder pannen zadeldak met een haakse aanbouw onder zadeldak. Verankerd bakstenen volume op een gecementeerde plint met rechthoekige muuropeningen. De vensters hebben een lekdrempel en latei van blauwe hardsteen met gecementeerde zijlijsten, en luikduimen.

  • Onroerend Erfgoed, Digitaal beschermingsdossier DB002117, Windmolenromp met elektromechanische graanmaalderij, sulfermolen en vierkante schouw (DE SCHEPPER J. 2000).

Auteurs: De Sadeleer, Sibylle; De Schepper, Jo
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Puttenbergmolen en molenaarswoning [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/200110 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.