erfgoedobject

Watermolen Heersemmolen en hoevecomplex

bouwkundig element
ID
200191
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/200191

Juridische gevolgen

Beschrijving

De molen en bijhorende hoeve liggen tussen uitgestrekte vlakke velden en een boomrijk gebied op de westelijke oever van de Molenbeek die, voor de aanleg van de Vaart, uitmondde in de Dijle ter hoogte van Rijmenam. De molen wordt aangedreven door het water van een afgebakt kanaaltje van de Molenbeek en heeft een verhoogd waterniveau. De bedding - met betonnen en houten oeverversteviging in de buurt van de molen - werd tijdens de middeleeuwen over een tweetal kilometer stroomopwaarts kunstmatig verhoogd om de watervoorziening van de molen te verzekeren. Zo kon aan de molensluis een verval van 3,75 meter bekomen worden. Stroomopwaarts loopt de beek evenwijdig met de Leuvenstraat over een afstand van circa 150 meter. De oever van de beek ligt drie meter hoger dan de straat. Er is ook een spaarvijver voorzien. De benedenloop loopt onder het gebouw door.

De watermolen is een 17de-eeuws gebouw met 17de-eeuwse en 19de-eeuwse uitbreiding. Het maalwerk is van de tweede helft van de 19de eeuw. De sluis dateert gedeeltelijk uit 1926 (inscriptie in betonnen borstbalk).

Het molengedeelte maakt deel uit van lang gestrekt complex bestaande uit: stal – molen – woning (twee fasen) – stallen met opslagruimte (tweede helft 19de eeuw). Er is een 19de-eeuwse aanbouw tegen achtergevel.

Het is een baksteenbouw van dertien traveeën en twee bouwlagen; de drie traveeën lange 19de-eeuwse stal is één bouwlaag hoog. In het 17de-eeuwse gedeelte werd natuursteen gebruikt voor de afwerking; het molengedeelte heeft een witstenen plint. Het gebouw is gevat onder een zadeldak, geknikt voor wat betreft het 17de-eeuwse gedeelte. Het dak is afgedekt met platte pannen en asbest schaliën.

Rechthoekige vensteropeningen met deels bewaarde kruiskozijnen en twee korfbogige muuropeningen in het oudste gedeelte. De 19de-eeeuwse stal heeft rechts een zeer typische gevelordonnantie, die eerder bij pakhuizen en kleine mechanische maalderijen past, zie middentravee met laaddeuren.

Evenwijdig met dit volume en verbonden met een houten gesloten brug, zijn er een hooischuur en stallen.

Binnenkoer bekleed met kasseistenen.

De molen is bereikbaar via een afzonderlijke toegang, namelijk een poortje met witstenen omlijsting. Er is eveneens rechtstreekse verbinding met het woongedeelte. De voorgevel heeft kleine vensteropeningen met witstenen omlijsting en één venster met kloosterkozijn. De watergevel met natuurstenen onderste helft en met drie gelijke vensters is van luiken voorzien. Er is een deuropening naar het sluiswerk.

Waterrad & as

Bovenslag, plaatijzer en gietijzer, in zeer goede toestand? Bevestiging op de stalen as door middel van naaf en groef. Rust op houten constructie met bronzen lagering.

Sluiswerk

Uitgevoerd in beton (1926) eb baksteen; houten maalgoot, voorzien van houten begin- en einddeuren met houten staarten met bevestigingsgaten. Er zijn twee lossluizen met identieke uitvoering; één van de lossluizen is nu voorzien voor voeding van een turbine.

Waterloop

De bovenwaterloop is een indrukwekkende, hooggelegen by-pass met betonnen en houten oeverversteviging in de buurt van de molen. Er is een spaarvijver voorzien. De benedenloop loopt onder het gebouw door.

Molenwerk

Vaste constructie: hardstenen ring waarop vierkante, holle gietijzeren stukken bevestigd staan. Daarop ligt een platte gietijzeren ring waarop ronde gietijzeren zuiltjes met kapiteel en taatspotten (verstelbaar), op de zuiltjes rust de houten maalvloer. Het is een zware houten constructie.

  • Wateras draait op zware arduinen blok; vier verstelbare taatspotten rondsel inschakelbaar met dommekracht (tand- en beugel)
  • Gietijzeren raderen
  • Meelgoten: hout, vierkant (2 gekoppeld en 2 afzonderlijk)
  • Stenen: 4 steenkoppels
  • Opmerkelijke bijbank
  • Verticale as met conische overbrenging voor aandrijving haverpletter
  • 2 houten galgen
  • 2 houten jakobsladders
  • 1 haverpletter "Th Loonen - Louvain": hout, ijzer, aandrijving met riem
  • Op zolder 2: houten graankuiser met riemaandrijving
  • Luiwerk; riemaandrijving; houten klauwwiel met ijzeren klauwen; houten riemwielen

Bron: Beschermingsdossier DB000771
Auteurs: De Schepper, Jo
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Watermolen Heersemmolen en hoevecomplex [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/200191 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.