erfgoedobject

Duitse bunker

bouwkundig element
ID
200632
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/200632

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Duitse bunker
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Kazemat van de Hollandlinie
    Deze vaststelling was geldig van tot

  • is deel van de aanduiding als vastgesteld bouwkundig erfgoed Hollandstellung: deel Oost-Vlaanderen
    Deze vaststelling was geldig van tot

Beschrijving

Bijna volledig ondergrondse betonnen constructie, opgetrokken langs Polderken, aan de noordzijde van de noordelijke dijk van het Leopoldkanaal.

Duitse bunker opgetrokken als onderdeel van de Hollandstellung. Deze Duitse verdedigingsstelling werd tijdens de Eerste Wereldoorlog opgetrokken langs de grens met Nederland, tussen Knokke en Vrasene (Beveren). Tussen het Zwin (Knokke) en Leeskensbruggen (Maldegem) zijn de bunkers opgetrokken door het Marinekorps Flandern, vanaf Moerhuize (Maldegem) door de Etappen-Inspektion 4 (of Gruppe Gent). De zone rond Strobrugge (Maldegem) vormde een overgangsgebied. Er is een groot verschil merkbaar in de aanleg van de stelling en de bouwwijze van de bunkers in beide zones.

De uitbouw van de Hollandstellung tussen Leeskensbruggen en Moerhuize

In een legerbevel van 12 september 1916 werd de uitbouw van de stelling tussen Fort Donaas en de vesting Antwerpen bevolen. Het Marinekorps Flandern was toen verantwoordelijk voor de uitbouw van de stelling tussen de Damse Vaart en het Afleidingskanaal bij Moerhuize, de rest van de stelling werd uitgebouwd door de Etappen-Inspektion 4. Tussen Leeskensbruggen en Moerhuize werden de verdedigingswerken aangelegd ten noorden van het Leopoldkanaal en ten zuiden van het Afleidingskanaal van de Leie. Aanvankelijk werden er vooral mitrailleursposten voorzien aan de noordzijde van het Leopoldkanaal, bestaande uit bunkers met open gevechtsstellingen en flankerende mitrailleursposten. Deze laatsten werden tegen het zuidelijke talud van de noordelijke dijk van het Leopoldskanaal ingeplant. De meest westelijke bewaarde flankerende mitrailleurspost werd aangeduid met nummer 10 en de bijhorende bunker met nummer 11, de flankerende mitrailleurspost ten oosten van Strobrugge kreeg het nummer 4. Deze verdedigingswerken werden met (dubbele) draadhindernissen met elkaar verbonden, die op bepaalde punten in noordelijke richting uitsprongen, zoals tussen mitrailleursposten 11 en 12. Ter noorden van Strobrugge, meer bepaald tussen Waaktdijk tot ter hoogte van Moerhuize, vormde deze stelling een bruggenhoofd met meerdere mitrailleursposten. Ter hoogte van Moerhuize werd een verbinding voorzien tussen het Leopoldkanaal en het Afleidingskanaal, waar er ook twee mitrailleursposten langs de noordelijke dijk werden opgetrokken, waaronder één flankerende bunker. In Strobrugge zelf werden twee grote manschappenonderkomens voor honderd man voorzien. In de zuidelijke dijk van het Afleidingskanaal werden twee stellingen voor 5 cm kanonnen aangelegd. In latere plannen werden er ook nog eens enkele en dubbele observatieposten ten behoeve van de artillerie toegevoegd bij de mitrailleursposten. De dubbele observatiepost bij mitrailleurspost 10 kreeg het nummer 3 en 4.

Deze bunker is mitrailleurspost nummer 12. Het betreft een standaardtype, dat veelvuldig is opgetrokken ten westen van Moerhuize. Het betreft een betonnen constructie bestaande uit één ruimte van ongeveer 4,8 op 3,5 m met aan weerszijden een L-vormige (geknikte) toegang. De muur aan frontzijde is tot anderhalve meter dik. Vaak zijn deze constructies in een bestaande dijk ingegraven. Doorgaans waren er bij dit type ook open mitrailleuropstellingen ingericht, waarbij – vermoedelijk in een latere fase – betonnen muurtjes en betonnen paaltjes werden opgetrokken om de mitrailleur te bedienen. De bunker ligt nu bijna volledig ondergronds.

Beschrijving

Halfondergrondse betonnen militaire constructie met rechthoekig grondplan, op kleine uitsprongen ter hoogte van de toegangen na. Het beton is gegoten tegen een houten bekisting. Aan de buitenzijde zijn sporen van zwarte teer terug te vinden. Toegangen aan oostelijke en westelijke zijkant, onder gebogen dak. Via trappen en geknikte gangen wordt de centrale binnenruimte bereikt. Deze meet 4,20 x 3,20 meter. De zuidelijke wand bevat twee kleine rechthoekige openingen in de hoeken. In de noordelijke muur zit centraal een nis, vermoedelijk voor het plaatsen van verlichting. Tegenover de toegangen zijn betonnen scherfmuren terug te vinden, met ernaast een 79 centimeter brede loopgracht. De scherfmuur werd bij de aanleg van de wegbedekking van de dijk doorbroken en meet nu ongeveer nog 6 meter aan beide zijden.

  • Koninklijk Legermuseum Brussel, Fonds C.D.H., Inventaire QGT nr 27, map 533: documenten m.b.t. inventarisatie van bunkers in West- en Oost-Vlaanderen.
  • Koninklijk Legermuseum Brussel, Fonds 185, doos 3210, doos 3791: diverse documenten
  • Militärarchiv Freiburg, RM 120/112, RM 120/226: diverse documenten van het Marinekorps Flandern met betrekking tot de aanleg van de Hollandstellung.
  • Stadsarchief Eeklo, Fonds Georges Spittael, GS6, WOI Hollandstellung, doos 29 Maldegem Adegem Sint-Laureins.
  • PYPE P. 2007: Bunkers van de ‘Hollandstellung’ tussen Strobrugge en Leestjesbrug in Maldegem, Heemkundige kring Het Ambacht Maldegem, Jaarboek 2007, 175-191.
  • SAKKERS H. e.a. 2011:De Hollandstellung van Knokke tot Antwerpen. Stille getuige van de Eerste Wereldoorlog, s.l.
  • VAN GEETERUYEN A. & DE JONGH G. 1994: Hollandstellung van de kust tot Strobrugge, toen en nu, Shrapnel, 6.2.

Auteurs: Decoodt, Hannelore
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is deel van
    Hollandstellung


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Duitse bunker [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/200632 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.