In 1928 werd in het kamp van Beverlo de Belgische militaire begraafplaats aangelegd, met onder meer omgekomen Belgische krijgsgevangenen die oorspronkelijk in Duitsland begraven waren. Na de Tweede Wereldoorlog werden op de plek van de verwijderde Duitse graven Belgische militairen, gefusilleerden, gedeporteerden en politieke gevangenen van de Tweede Wereldoorlog begraven.

Historiek

Het kamp van Beverlo, het Koninklijk Park en het Nieuw Park

Koning Leopold I liet het Kamp van Beverlo oprichten in 1835 tegen de Nederlandse buurstaat, op een moment dat de landsgrenzen nog niet vastlagen. Aanvankelijk bestond het kamp uit strohutten en houten barakken. Na de vrede met Nederland in 1839 werd beslist om van het Kamp van Beverlo een permanent kamp te maken, dat met duurzame materialen zou opgetrokken worden. Vanaf 1846 werd het ingericht naar plannen van generaal en minister van oorlog P.E.F. baron Chazal en van kolonel Demanet. Intensieve aanplantingscampagnes waren nodig als scherm tegen het stuifzand van het heidegebied.

Een eerste park van 6 hectare (aangelegd in 1837) evolueerde in de periode 1846-1851 tot een park van 40 hectare, met een park rond het 'Palais du Roi' en ten zuiden ervan het ‘Nieuw Park’. Kaarten van latere datum tonen aan dat de parken een centrale plaats innamen in het legerkamp en dat het dorpsplein en later de dorpsbebouwing er mooi bij aansloten. De aanleg reflecteert de bestemming en de militaire hiërarchie. Het park ligt ten zuidoosten in de gemeente en is ingeschreven in de rasteraanleg van het kamp, opgevat als een dambord met centraal het 'Koninklijk Park' en ten zuiden het 'Nieuw Park'. Het noordelijk park werd naderhand het 'Park der Officieren' en was aanvankelijk aangelegd bij het nu verdwenen houten ‘Huis van de Koning’, het ‘Nieuw Park’ werd het 'Park der Onderofficieren' en was onderaards verbonden met het koninklijk verblijf. De inrichting zou in de loop der jaren nog wijzigen. Het ‘Nieuw Park’ is nu als gemeentelijk park opengesteld en sluit zowel de Britse als de Belgische militaire begraafplaats in. Dit park in landschappelijke stijl bestaat uit grasvelden met een rondweg en een bomengordel en behoudt de oorspronkelijke padenstructuur. De meeste gebouwen zijn verdwenen. De ijskelder uit 1837, 80 kubieke meter groot en van baksteenmetselwerk werd in het ‘Nieuw Park’ aangelegd in functie van het Militair Hospitaal en het ‘Huis van de Koning’.

De Belgische militaire begraafplaats

Tijdens de Eerste Wereldoorlog bood het kamp van Leopoldsburg ook voor de Duitse bezetter heel wat mogelijkheden. Zo werd het massale gebruik van chloorgas, dat tijdens de eerste grootscheepse gasaanval op 22 april 1915 de Tweede Slag bij Ieper inleidde, eerst getest in Leopoldsburg. In het kamp werden er tijdens de oorlog heel wat nieuwe rekruten opgeleid en werden Duitse militairen, die van het oostfront kwamen, er vertrouwd gemaakt met de omstandigheden aan het westelijke front.

De Belgische militaire begraafplaats werd aangelegd in 1928, naast een Duitse militaire begraafplaats die de bezetter er tijdens de oorlog had aangelegd. In 1933 nog werden hier 404 Duitse graven toegevoegd, afkomstig uit gemeentelijke begraafplaatsen in de provincie Limburg, Antwerpen en Vlaams-Brabant. Na de Tweede Wereldoorlog werden de 542 Duitse doden (andere bronnen spreken van 586 graven) van Leopoldsburg uit de Eerste Wereldoorlog overgebracht naar de Duitse militaire begraafplaats van Lommel. Op de vrijgekomen plek werden Belgische en Russische doden uit de Tweede Wereldoorlog begraven (onder meer rijen Q en R).

Ten tijde van de beschermingen zouden er volgens de informatie van de Dienst Oorlogsgraven op de begraafplaats 1306 Belgische doden uit beide wereldoorlogen begraven liggen of herdacht worden, naast zes Russische doden uit de Tweede Wereldoorlog. Wat de Belgen betreft, gaat het onder meer om Belgische krijgsgevangenen die in Duitsland omgekomen waren of niet-geïdentificeerde Belgische politieke gevangenen. Op het eerste deel van de begraafplaats (rijen A tot P) liggen 823 doden uit de Eerste Wereldoorlog begraven, waarvan er 17 niet meer geïdentificeerd konden worden. Op dit deel herinneren twee memorialen aan de niet-geïdentificeerde krijgsgevangenen uit beide wereldoorlogen en de niet-geïdentificeerde politieke gevangenen uit de Tweede Wereldoorlog.

Beschrijving

Gelegen langs de Koning Leopold II-laan, in het ‘Nieuw Park’, ten zuiden van het Koninklijk Park, ten westen van het Militair Domein van Leopoldsburg (Beverlo). Vlakbij ligt een ijskelder uit 1837 en Leopoldsburg War Cemetery.

Een zwart geschilderd, modernistisch smeedijzeren hek met kader en middenregel van vierkante buizen, een blindbord in de onderste helft en tussenregels van platte staven in de bovenste helft, dient als toegang. Die is gevat tussen lage muren van bruine breuksteen met geaccentueerd voegwerk en lantaarns van smeedijzer met gehamerd glas, van dezelfde makelij. De begraafplaats, bestaande uit een grasveld, met een oppervlakte van 183 are, is op te splitsen in twee delen. De bomen van het park dienen als beschuttend scherm, en een gesnoeide laurierhaag lijnt de begraafplaats af. Vooraan rechts staat een houten schuilhuisje met grondplan, register en bezoekersboek, vooraan links de vlaggenmast.

Op het voorste gedeelte liggen de graven gealigneerd volgens een merkwaardig patroon. Het gaat om de officiële militaire grafsteen voor doden uit de Eerste Wereldoorlog. Een brede rechte laan in rode steenslag leidt vanaf de toegang naar een wit geschilderd memoriaal met gebogen zadeldak, bedekt met kunstleien. Aan de voorzijde staan twee keer twee zuilen, geïnspireerd op de Dorische zuil, links en rechts van een rondboogportaal met omlijsting van cassetten. Aan de architraaf boven de zuilen, eveneens met cassetten versierd, hangen twee lantaarns. Aan de achterzijde zijn de zuilen soberder uitgewerkt. Centraal bovenaan steekt een oculus. Beide zijden zijn afgesloten met een ijzeren hekken. Binnenin bestaat het plafond uit een tongewelf.

In het memoriaal, tegen een achtergrond van blauwe tegeltjes, hangt een centrale gedenksteen uit grijze hardsteen met "BELLI CAPTIVIS", links en rechts "HIC JACET BELLI/ CAPTIVUS IGNOTUS", bovenaan links en rechts: "1914 1918 / 1940 1945", bovenaan een medaillon met de voorstelling van het heft van een zwaard in een keten, met op de knop een Belgische leeuw.

Aan de oostkant van dit deel van de begraafplaats ligt een tweede gelijkaardig memoriaal, met binnenin centraal een hardstenen gedenkteken tegen een achtergrond uit breuksteen met centraal het symbool voor politieke gevangenschap en een ketting met boeien: "DE ONBEKENDE/ POLITIEKE/ GEVANGENE/ LE PRISONNIER/ POLITIQUE/ INCONNU", en een palmtak, dit alles in brons.

Op het rechthoekig gedeelte achteraan liggen de grafzerken in rechte lijnen, een deel hiervan rug aan rug opgesteld. Hier gaat het om een meer sobere versie van de officiële Belgische militaire grafsteen. Op dit gedeelte staat onder meer een waterput. Achteraan staat een gedenkplaat tussen eenvoudige betonnen grafkruisjes met "TER NAGEDACHTENIS/ VAN DE GEFUSILLEERDEN/ WIER STOFFELIJK OVERSCHOT/ WERD OVERGEBRACHT/ NAAR EEN ANDERE BEGRAAFPLAATS/ A LA MEMOIRE DES FUSILLES/ DONT LA DEPOUILLE/ A ETE TRANSFEREE/ DANS UN AUTRE CIMETIERE". In de rechterhoek staan vijf betonnen grafkruisjes met centraal een groter houten patriarchaal grafkruis, voor vier onbekende en twee geïdentificeerde Russische militairen of krijgsgevangenen.