Kapel en kluis van Hulsberg worden in 1689 gebouwd door Nicolaas Poislevache, deken van het kapittel van Borgloon, die de bedevaart naar Loreto in Italië maakte. De kluis was oorspronkelijk gelegen op de top van de Hulsberg, waar thans het kasteel staat. De eerste kluizenaar is Martin Derwael, genaamd Joseph. Eind 18de eeuw is Samuel Ulens eigenaar, die de kluis in 1810 aan Claes, eigenaar van het kasteel van Rullingen, verkoopt. Bij de aanvang van de bouw van het kasteel van Hulsberg in 1882 worden de gebouwen afgebroken en heropgebouwd aan de voet van de Hulsberg. De laatste kluizenaar overleed in 1897. De kluis deed nog enige tijd dienst als landbouwbedrijf; thans blijft alleen de kapel bewaard. Een gevelsteen binnen in het gebouw vermeldt de oprichting van de eerste kapel en het jaartal 1689.
De kapel ligt te midden van de velden, op een omhaagd perceel, voorzien van een kastanjeboom, een wilg en een perelaar.
Rechthoekig gebouw van twee traveeën onder zadeldak (leien). Baksteenbouw met afwerking van mergelsteen voor de waterlijsten en fries met opgevangen door bakstenen pilasters in de langsgevels. Mogelijk is een gedeelte van deze materialen afkomstig van de oude kapel en hergebruikt. Baksteenpilasters. Gewijzigde, bakstenen deuren met driehoekig fronton. De westelijke gevel is voorzien van een venster in een geprofileerde mergelstenen omlijsting, en een klimmend fries van dito materiaal. Dakruitertje boven de gevel.
Bepleisterd interieur. Afdekking gedeeltelijk met een gedrukt tongewelf, gedeeltelijk met een open dakstoel.
Mobilair: schilderij met voorstelling van de Kruisiging, olie op doek, barok (17de eeuw); schilderij met voorstelling van Christus aan het Kruis, olie op doek (17de eeuw); schilderij met voorstelling van het Gevecht met de Engel, met wapenschild, olie op doek (17de eeuw); schilderij met voorstelling van een Engel met weegschaal, olie op doek (17de eeuw). Beeld van Sint-Franciscus, hout (tweede helft 17de eeuw); beeld van Sint-Antonius, eremijt, hout (tweede helft 17de eeuw); processiemadonna. Witgemarmerd altaar met tabernakel, voorzien van geschilderd antependium met voorstelling van de Heilige Familie en twee engelen (19de eeuw). Vijf houten koorbanken en zes kerkstoelen.
De kluis van de Hulsberg, Heemkundige Kring Hendrycken-Voerda, 1, (3-4), 1984, pagina's 23-28; 29-35.
DARIS J., Histoire du Diocèse et de Principauté de Liège pendant le XVIIe siècle, 1867, volume I, 213; pagina's 500-501; volume III, pagina's 127-129.
FRERE J., Volkskunde in Limburg, Gent, 1992, pagina 166.
PAQUAY J., Bondige inventaris der kunstvoorwerpen van het arrondissement Tongeren , Bulletin van de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen, 11, 1966.
VANTHILLO C., Meegedeelde gegevens, 1985.
Bron: PAUWELS D. & SCHLUSMANS F. met medewerking van MUYLDERMANS E. & ROMBOUTS J. 1999: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kanton Borgloon, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14n4, Brussel - Turnhout. Auteurs: Schlusmans, Frieda Datum: De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
