Gelegen op de hoek van de Onze Lieve Vrouwstraat en de Willem De Roolaan, vlakbij (ten zuidwesten van) de Onze-Lieve-Vrouwkerk van Nieuwpoort.

Historische beschrijving

Dit gedenkteken, in de volksmond 'Treze Blèters' genoemd, is net zoals het IJzergedenkteken bij de Ganzenpoot van de hand van Pieter Braecke (Nieuwpoort 1858 – Nossegem 1938).

Nieuwpoort had het zwaar te verduren tijdens de Eerste Wereldoorlog. Half oktober waren de Duitsers dicht bij Nieuwpoort genaderd. Ze beschoten de stad en op 22 oktober namen de inwoners de wijk, eerst naar de gemeenten ten westen van Nieuwpoort en dan verder richting Frankrijk. De Duitsers zouden echter vóór Nieuwpoort stranden: de onderwaterzetting van de IJzervlakte stopte hun opmars. De sector ‘Nieuwpoort’ werd door Belgische en Franse eenheden bezet, met een Brits intermezzo in de zomer van 1917.

Zowel Stad Nieuwpoort als Nieuwpoort-Bad raakten door het artilleriegeweld volledig vernield. Enkel twee oude poedermagazijnen en de ruïne van de St.-Laurentiustoren stonden nog overeind. Stemmen gingen op om de ruïnes te bewaren als herinnering. Geleidelijk aan kwamen de inwoners echter terug. Aan de stadsrand werden er noodwoningen van het Koning Albertfonds geplaatst. In 1921 telde Nieuwpoort er zowat 600; in 1925 bleven er nog 180 over, waarin vooral arme gezinnen woonden. Het huidige stadsbeeld heeft veel te danken aan wederopbouwarchitect Jozef Viérin, die met zijn neogotiek en neorenaissance zo veel mogelijk het vooroorlogs aanzicht herstelde. Er kwam evenwel een nieuw stadhuis en de St.-Laurentiustoren bleef een ruïne. Nieuwpoort-Bad behield eveneens het stratenplan, maar de riante eind-19de-eeuwse villa’s werden niet in de oude trant herbouwd.

Het gedenkteken, bekostigd door de stad Nieuwpoort, werd onthuld op 9 augustus 1925. De plechtigheid werd verstoord door het optreden van de V.O.S. (Vlaamse Oud-Strijders) en de Vlaams-nationalisten die de uitvoering van het Belgische volkslied overschreeuwden met de Vlaamse Leeuw.

Beschrijving

Op een klein heuveltje staat een beeld uit hardsteen op een voetstuk. Het heuveltje is bedekt met baksteengruis, waarin kleine marmeren naamkruisjes zijn geplaatst en is afgebakend met een brede hardstenen boord. Het beeld stelt een vrouw voor, gehuld in een gedrapeerd gewaad, het lichaam S-vormig gebogen, als uiting van grote droefheid, het hoofd afgewend en de handen tot een gebed gevouwen. Op de voorgrond staat een kruis met een helm op.

Op het kruis "1914 1918"; op de marmeren kruisjes staan de namen van de slachtoffers in uitgehouwen rode letters; op de hardstenen boord zijn de namen van de slachtoffers van 1940-1945 aangebracht met aan de vier zijden een witmarmeren kruis, waarop "1940-45" staat. Op een zwartmarmeren plaat: "1945-1995. Ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de concentratiekampen. 13 mei 1995".

• S.N. 1997: Lexicon van Westvlaamse Beeldende Kunstenaars, Brugge.
• BAUWENS J. 1996: Nieuwpoort 3/5, Bachten de Kupe, XXXII.3.
• BIJNENS B. 1995: Zondag 7 mei 1995 - Doorheen de Westhoek zonder grenzen. Thema: De frontlijn 1914-18 van Nieuwpoort tot de Katsberg, Bachten de Kupe, XXXVII.4.
• ENGELEN C. & MARX M. 2002: Beeldhouwkunst in België vanaf 1830, Brussel.
• JACOBS M. 1996: Zij, die vielen als helden... Inventaris van de oorlogsgedenktekens van de twee wereldoorlogen in West-Vlaanderen, deel 2, Brugge.