Polygon Wood Cemetery is gelegen langs de Lange Dreve, nabij den Doel, op 100m ten noordwesten van Buttes New British Cemetery (Polygon Wood).

Historiek

Het Polygoonbos was vóór de oorlog een militair oefenterrein met een ‘butte’ of ‘doel’: een kunstmatige heuvel om kogels op te vangen. Omwille van zijn ligging op de West-Vlaamse heuvelrug werd het tijdens de Eerste Wereldoorlog een belangrijk steunpunt van de ‘Ypres Salient’. Het zou dan ook vaak van bezetter veranderen, dit ten koste van vele mensenlevens.

Tijdens de Eerste Slag bij Ieper werd er zwaar gevochten in en rond het bos. Tegen eind oktober hadden maar liefst 11 bataljons en 5 brigades gevochten voor het behoud van de bos. Toen Duitse eenheden op 11 november 1914 een nieuwe poging ondernamen om naar Ieper door te stoten maar faalden en zich terugtrokken in de omgeving van de Nonnebossen, werden ze genadeloos afgemaakt door de Britse en Franse artillerie. Het Polygoonbos werd in de eerste oorlogswinter door geallieerde troepen bezet, de Duitse frontlijn liep net ten oosten en zuiden van het bos.

Eind november 1914 werden de Britten afgelost door het 16de Franse legerkorps (Grosetti). Begin april 1915 werden de meeste Franse eenheden vervangen door Canadese en Britse troepen. Tijdens de Tweede Slag bij Ieper zagen de Britse troepen zich genoodzaakt zich terug te trekken op de lijn Wieltje-Frezenberg-Bellewaerde. De Duitsers konden het Polygoonbos twee jaar lang bezetten en bouwden het uit met luchtafweergeschut, een commandopost, een pionierspark, barakken voor slaap- en kookgelegenheid, ondergrondse gangen… en met een Duitse militaire begraafplaats ‘Kriegerfriedhof Am Polygonenwald’, want zelfs tijdens deze zogenaamde ‘rustige periode’ vielen nog dagelijks slachtoffers.

Tijdens de Derde Slag bij Ieper kon de 5de Australische divisie het Polygoonbos veroveren op 26 september 1917. Toen werd gestart met de Britse begraafplaats (Polygon Wood Cemetery), aansluitend tegen de bestaande Duitse militaire begraafplaats.

Tijdens de laatste oorlogswinter zouden in en om het Polygoonbos nog vele slachtoffers vallen. In februari 1918 arriveerden de Nieuw-Zeelanders. In april leidde het Duitse Lente-Offensief opnieuw tot de geallieerde terugtrekking uit het bos. Toen het Geallieerde Bevrijdingsoffensief van start ging op 28 september 1918 viel het Polygoonbos dezelfde avond in handen van de ‘9th (Scottish) Division’.

Na de herovering van de Salient zette men Duitse krijgsgevangenen in om de vele lijken te verzamelen en te begraven. Zo werd het Polygon Wood Cemetery en het Kriegerfriedhof Am Polygonenwald uitgebreid en ontstond het Buttes New British Cemetery. Daarnaast diende ook de achtergelaten munitie geruimd te worden, de betonnen militaire constructies afgebroken, de zwartgeblakerde boomstronken gerooid en de trechters gevuld. In de vroege jaren 1920 werd het Polygoonbos herbebost.

Polygon Wood Cemetery werd gebruikt tussen augustus 1917 en april 1918 en opnieuw in september 1918. Na de wapenstilstand werd het uitgebreid. De reeds in 1915 gestarte Duitse begraafplaats Kriegerfriedhof Am Polygonenwald, die tegen de Britse begraafplaats aan lag, verdween in 1955 : alle 347 Duitse graven werden overgebracht naar de Duitse militaire begraafplaatsen van Menen of Langemark.

Volgens het aanwezige register liggen er 107 doden begraven: 46 doden uit het Verenigd Koninkrijk (waaronder er 17 niet geïdentificeerd konden worden), 60 Nieuw-Zeelanders (waarvan 2 ongeïdentificeerd) en 1 Duitser. Voor 3 mannen werd een ‘special memorial’ opgericht.

Op 21 oktober 2004 werd hier nog Private J.R. Thomson begraven. Hij behoorde tot het ‘2nd Bn Gordon Highlanders’ en was op 4 oktober 1917 omgekomen bij Molenaarelst. Zijn stoffelijk overschot was op 9 september 1998 gevonden in een tuin, samen met de resten van twee niet-geïdentificeerde mannen, mogelijk ook van zijn eenheid. Dankzij een mutskenteken, de initialen ‘J.R.T.’ op zijn zakmes en een verwantschapsonderzoek kon hij geïdentificeerd worden.

Polygon Wood Cemetery vormt zowel inhoudelijk als op architecturaal vlak één geheel met het vlakbij aangelegde Buttes New British Cemetery. Beiden zijn aangelegd door Charles Holden (hoofdarchitect) en W.C. Von Berg (uitvoerend architect).

Kenmerken

Kleine, zeshoekige begraafplaats. Het terrein is in twee niveaus aangelegd, onderscheiden door trapjes. Het geheel wordt afgeboord met een muur in groengrijze natuursteen, afgedekt met witte natuursteen. Open toegang met lichtjes gebogen muren, afgezet met witte paaltjes, met bloembakken en het opschrift ‘Polygon Wood Cemetery’. Via een geknikt ommuurd graspad wordt het ‘Cross of Sacrifice’ (type B) op een cirkelvormig, geplaveid platform bereikt. Dit deel van het pad en het offerkruis liggen in het verlengde van het toegangspad naar Buttes New British Cemetery en het gedenkteken van de 5de Australische divisie, aan de overkant van de straat.

Vanaf het Cross of Sacrifice zwenkt het pad enkele trapjes lager schuin af naar de eigenlijke begraafplaats. In de zijmuren zitten de landplaten en het opschrift ‘Polygon Wood Cemetery 1914-1918’. Tegen de zuidelijke muur van de begraafplaats is het registerkastje bevestigd en staan de ‘special memorials’. De graven staan heel onregelmatig opgesteld. Het geheel wordt getooid met bloemperken en berken.

Locatie

Langs de Lange Dreve, nabij den Doel, liggen 2 Britse militaire begraafplaatsen op nauwelijks 100m van mekaar in een bosrijke omgeving: ten noordwesten ligt het kleinere Polygon Wood Cemetery, ten zuidoosten ligt het grotere Buttes New British Cemetery (Polygon Wood) met het gedenkteken voor de '5th Australian Division' en het 'New Zealand Memorial'. In de bossen ten zuidwesten van deze begraafplaats, aangelegd met wandelpaden, zijn nog diverse bunker(restanten).

Historische achtergrond

Het natuurdomein Polygonebos was een militair oefenterrein met een “butte” (“doel”, kunstmatige heuvel om kogels op te vangen). Omwille van zijn ligging op de West-Vlaamse heuvelrug werd het tijdens WOI een belangrijk steunpunt van de “Ypres Salient”. Het zou dan ook vaak van bezetter veranderen, dit ten koste van vele mensenlevens en van de natuurpracht.

Met de Eerste Slag om Ieper kwam het op 15 oktober 1914 tot een eerste bloedig treffen in het Polygonebos. Het 4de Duitse Legerkorps (Von Württemberg) wou het bos veroveren in een stormloop naar Ieper en de zee. De 3 golven aanvallen van deze onervaren Duitse vrijwilligers werden door het 4de Britse Leger, met behulp van Fransen, afgeslagen. Na ongeveer een maand vechten kwam het de facto tot een wapenstilstand. De vele verliezen en de slechte weersomstandigheden leidden ertoe dat de beide partijen zich hier ingroeven.

Gedurende die hele eerste oorlogswinter bleven de linies er quasi onveranderd; Geallieerden en Centralen zaten er vlak bij elkaar. Eind november werden de Britten afgelost door het 16de Franse legerkorps (Grosetti). Ze groeven schuilplaatsen in 'Den Doel', onder meer voor de commandopost. Het leven was hard: bijtende kou, ijzige wind, onder water gelopen loopgrachten, tekort aan voedsel en kleding, bevroren voeten.

Begin april 1915 werden de meeste Franse eenheden vervangen door Canadese en Britse. Op 22 april trof de eerste gasaanval, het begin van de tweede Slag om Ieper, de Franse stellingen tussen Bikschote en Langemark. De Britten, onder meer in de bossen rond Zonnebeke, trokken zich begin mei terug op de lijn Wieltje-Frezenberg-Bellewaerde. De Duitsers konden het Polygonebos bezetten, maar werden verder door de Britten tegengehouden.

De Duitsers zouden het bos 2 jaar lang bezetten en uitbouwen met luchtafweergeschut, commandopost, pionierspark, barakken voor slaap- en kookgelegenheid, verbandkamer, bureel, magazijn, ondergrondse gangen… en met een Duitse militaire begraafplaats Kriegerfriedhof Am Polygonenwald, want zelfs tijdens deze zogenaamd 'rustige periode' vielen nog dagelijks slachtoffers.

Op 31 juli 1917 brak de Derde Slag om Ieper los. In september konden Australische divisies de bossen rond Zonnebeke en het centrum veroveren; de 5de Australische divisie veroverde Den Doel. Het aantal doden en gewonden was aan beide zijden zeer hoog; op dat ogenblik werd met het Polygon Wood Cemetery begonnen, aansluitend bij de Duitse militaire begraafplaats.

Tijdens de laatste oorlogswinter richtten de geallieerden opnieuw het vormeloos, aarden heuveltje te midden van brokstukken, lijken en modder, in. In en om Den Doel vielen nog meer slachtoffers. In februari 1918 arriveerden de Nieuw-Zeelanders. In april leidde het Duitse lenteoffensief opnieuw tot de terugtrekking uit het bos. Maar op 28 september 1918 begon het geallieerde eindoffensief; 's avonds reeds was het hele bos in handen van de 9th (Scottish) Division.

Na de herovering van de Salient zette men Duitse krijgsgevangenen in om de vele lijken te verzamelen en te begraven. Zo werd het Polygon Wood Cemetery en het Kriegerfriedhof Am Polygonenwald uitgebreid en ontstond het Buttes New Cemetery. Daarnaast diende ook de achtergelaten munitie geruimd te worden, de betonnen militaire constructies afgebroken, de zwartgeblakerde boomstronken gerooid en de trechters gevuld. In de vroege jaren '20 kon het Polygonebos herbebost worden.

Deze begraafplaats, Polygon Wood Cemetery, ontstond al tijdens de oorlog. Ze werd gebruikt tussen augustus 1917 en april 1918 en opnieuw in september 1918. Na de wapenstilstand werd het uitgebreid. De reeds in 1915 begonnen Duitse begraafplaats "Kriegerfriedhof Am Polygonenwald", die tegen de Britse begraafplaats aan lag, verdween in 1955 en alle 347 graven werden overgebracht naar de Duitse militaire begraafplaatsen van Menen of Langemark.

Beschrijving

Polygon Wood Cemetery werd ontworpen door Charles Holden als hoofdarchitect en W.C. Von Berg als hulparchitect. Het grondplan is zeshoekig en heeft een oppervlakte van 1780 m². Het terrein is in 2 niveaus aangelegd, onderscheiden door trapjes en is afgeboord met een muur in groen-grijze natuursteen, afgedekt met witte natuursteen.

Er is een lange toegangsweg van gras, afgeboord met eenzelfde soort muur. De ingang bestaat uit een aantal witstenen paaltjes, geflankeerd door bloembakken met daarop 'Polygon Wood Cemetery'. Daarna volgt het graspad, dat uitkomt op de 'Cross of sacrifice'. Hier de metalen CWGC-infobord. Ter hoogte hiervan maakt het pad een knik naar rechts, oftwel naar het noorden, en leiden trapjes naar een niveau lager. Hier opnieuw een graspad met op de afboordende muren de landplaten. Tot slot een tweede ingang geflankeerd door bloembakken met daarop 'Polygon Wood Cemetery' en '1914-1918'.

Daarna ligt de eigenlijke zeshoekige begraafplaats. Tegen de zuidelijke muur staan 4 'Special memorials'. De rest van de uniforme grafstenen staan eerder onregelmatig geschikt. De aanplanting bestaat hoofdzakelijk uit bloemperken bij de graven en enkele bomen.

In zuidoostelijke richting vertrekt dus vanaf het Cross of sacrifice een as die via een graslaan, die door de weg schuin onderbroken wordt, uitkomt op het Fifth Australian Division Memorial op het Buttes New British Cemetery, waar dan weer de 'Stone of remembrance' staat.

Er liggen 106 doden begraven op deze begraafplaats. Volgens het huidige register gaat het om 45 doden uit het Verenigd Koninkrijk (waarvan er 16 niet geïdentificeerd konden worden), 60 Nieuw-Zeelanders (waarvan 2 ongeïdentificeerd) en 1 Duitser.