Franse militaire begraafplaats met 750 doden uit de Eerste Wereldoorlog, op enkele uitzonderingen na allen gestorven tijdens het tweede deel van het Bevrijdingsoffensief (tussen 14 oktober en 11 november 1918).
De regio rond Machelen kreeg het tijdens het Bevrijdingsoffensief vooral zwaar te verduren tussen 19 en 31 oktober 1918. De strijd om het dorp was bijzonder hevig. Uiteindelijk slaagden Franse eenheden van het 6de leger en Amerikaanse tanks erin de Duitse weerstand te doorbreken. Het dodental in beide kampen en onder de burgerbevolking was heel hoog. Er wordt vermoed dat op het einde van de oorlog er een honderdtal burgers het leven lieten, waaronder zestig mensen die in de kelders van de plaatselijke brouwerij omkwamen door stikgas. 24 anderen kwamen om tijdens hun vlucht, een twintigtal anderen zouden uiteindelijk sterven aan de gevolgen van de Spaanse Griep.
Kort na de oorlog kocht de gemeente een stuk grond aan naast de gemeenteschool voor de aanleg van een Franse begraafplaats. Er werd beslist om van de Franse begraafplaats van Machelen een regionale begraafplaats te maken. Aangrenzende grond werd aangekocht en de bestaande begraafplaats werd uitgebreid tussen 6 maart 1919 en 4 januari 1923. Uiteindelijk zou deze begraafplaats van Machelen de verzamelbegraafplaats worden van bijna alle Franse militairen, die vielen na de bevrijding van Roeselare (14 oktober 1918) en die oorspronkelijk begraven lagen op andere gemeentelijke begraafplaatsen ten oosten van de lijn Brugge - Lichtervelde - Izegem - Zwevegem. Op haar ‘hoogtepunt’ lagen er 1.325 militairen begraven. Aangezien de Franse families de mogelijkheid kregen om de graven van hun geliefden te repatriëren, zou het aantal Franse graven nog sterk dalen. Anno 2008 liggen er 750 militairen begraven, 14 grafzerken zijn leeg.
In 1927 werden de houten kruisen vervangen door gietijzeren kruisjes. Pas in de jaren 1980 zouden ze vervangen worden door de huidige graftekens. De meeste doden liggen onder een grafkruis uit een composietmateriaal met marmerpartikels. Moslimdoden liggen onder een grafstèle met spitse hoefijzerboog. Joden en vrijzinnigen liggen onder een grafstèle met segmentboog. Omdat er tijdens de Eerste Wereldoorlog ook koloniale troepen werden ingezet als onderdeel van het Franse leger, zijn er ook doden uit Afrikaanse landen terug te vinden, zoals uit Soedan, Guinea, Ivoorkust, Burkina Faso, Senegal,… Heel zeldzaam is het graf van een ‘travailleur anamite’ (Annam = huidig Vietnam) en van een dode van de ‘119° Compagnie Chinoise’.
Vermoedelijk rond 1930 werd de gedenkmuur op de begraafplaats geplaatst, met sculpturen van de Franse beeldhouwster Marguerite de Bayser-Gratry.
Begraafplaats van circa 27 are groot met trapeziumvormig grondplan met twee haaks op elkaar staande hoofdassen. Aan de straatzijde wordt de begraafplaats omgeven door een lage, bakstenen muur, aan de andere zijden door bomen en hagen. Behalve een geplaveid stukje aan de toegang, bestaat de rest van de begraafplaats uit een grasveld met bloemperken (rozen) en struikjes (onder meer yucca’s) bij de graven.
Toegang bestaande uit een tweeledig hek, vastgemaakt aan twee bakstenen pijlers met vlakbij een wit betonnen registerkastje. De rijen graven staan per twee, rug aan rug, opgesteld. Aan noordoostelijke kant een grijze, hardstenen gedenkkruis op een sokkel met tekst, gesigneerd door J. Hullebroeck, Gentbrugge. Aan noordwestelijke zijde een gedenkmuur met figuratieve voorstellingen op drie hardstenen platen: links en rechts telkens twee militairen (waarvan één duidelijk van Aziatische origine), op de centrale plaat een zittende vrouw met drie kinderen bij haar, met eronder: “ELLE LEUR APPREND QU’ILS SONTS MORTS POUR NOUS”. Gesigneerd door M. de Bayser-Gratry (beeldhouwster), G. Lefèvre (architect).
Livre d’Or (register op de Franse militaire begraafplaats).
S.N. 2006: Benezit Dictionary of Artists, Paris.
LEVRAU L. 1996-1197: Het militair Frans kerkhof te Machelen aan de Leie, Bijdragen tot de geschiedenis en folklore van Zulte.
Bron: Onroerend Erfgoed, Digitaal beschermingsdossier DO002324, Franse militaire begraafplaats. Auteurs: Decoodt, Hannelore Datum: De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Franse militaire begraafplaats Machelen [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/201213 (geraadpleegd op ).