De miniatuurvuurtoren ter ere van de Belgische en geallieerde piloten staat op een rotonde op het kruispunt van de Jaak Van Buggenhoutlaan en de Leopold III laan, vlakbij de Zuid-Abdijmolen, op circa 1700 meter ten noordwesten van Koksijde-dorp.

Historiek

Op 12 augustus 1951 werd het gedenkteken ter ere van de Belgische en geallieerde vliegeniers op de rotonde nabij de Zuidabdijmolen ingewijd. Het gedenkteken neemt de vorm van een vuurtoren aan. Een vuurtoren vormt een baken aan de kust en staat dus als symbool voor de kust. De bas-reliëfs van het gedenkteken zijn van de hand van beeldhouwer Witterwulghe.

In 2004 werd een gedenkplaat toegevoegd door het gemeentebestuur van Koksijde en de Vriendenkring der Oudgedienden van het Kwartier Koksijde (VOK Koksijde).

De reden waarom in Koksijde een gedenkteken voor de Belgische en geallieerde piloten uit de Eerste en Tweede Wereldoorlog werd opgericht, is te vinden bij de aanleg van militaire vliegvelden in Koksijde tijdens beide wereldoorlogen. Vandaag de dag is in Koksijde nog steeds een militaire basis met vliegveld operationeel.

Het vliegwezen stond aan het begin van de oorlog nog in zijn kinderschoenen. Toen de oorlogsdreiging toenam, begonnen de verschillende partijen in Europa het vliegtuig als een mogelijk strijdmiddel te beschouwen. Voordien werd het vliegen voornamelijk als een sport gezien.

Op 16 april 1913 werd in België de 'Compagnie des Aviateurs' opgericht, die opgedeeld werd in verschillende escadrilles. Bij het uitbreken van de oorlog was de organisatie en de uitrusting van het Belgische militaire vliegwezen nog zeer beperkt. In augustus 1914 telde België amper 37 militaire piloten, naast 8 gemobiliseerde burgerpiloten. Het Belgische vliegwezen zou zich tijdens de oorlog sterk ontwikkelen, dankzij reorganisaties, aanpassingen en verbeteringen aan de toestellen en de bewapening, de uitbreiding van het aantal vliegvelden, enz. Ook in de andere landen zou het vliegwezen tijdens de Eerste Wereldoorlog volwassen worden en een fundamentele rol gaan spelen in de oorlogvoering: vliegtuigen werden ingezet voor verkenningsvluchten om de vijandelijke stellingen in kaart te brengen. Geleidelijk aan werden ze uitgerust als gevechtsvliegtuigen en evolueerden ze als een zelfstandige strijdmacht die de vijand ging bombarderen en een verbeten luchtoorlog met vijandelijke vliegtuigen uitvocht.

De job van piloot sprak algauw tot de verbeelding van velen. De taak was bijzonder riskant en zwaar, maar bovenal sensationeel en avontuurlijk. De piloten groeiden uit tot ware helden, zeker als ze heel wat overwinningen op hun conto konden schrijven.

In Koksijde werd vanaf het voorjaar van 1915 gestart met de aanleg van een militair vliegveld in de nabijheid van de abdijhoeve Ten Bogaerde. Drie escadrilles bezetten het terrein, terwijl ook Franse en Britse eenheden er gebruik van maakten. Toen het vliegveld vanaf 1916 steeds meer onder Duits vuur kwam te liggen, werden de smaldelen geleidelijk aan overgebracht naar De Moeren. Na de wapenstilstand werd even overwogen om het militaire vliegveld om te bouwen tot een burgerlijk vliegveld.

In oktober 1940 begonnen Duitse troepen met de bouw van een nieuw vliegveld op de landbouwgronden aan de oostkant van de huidige Ten Bogaerdelaan. Zowel Duitse manschappen als burgers werden er tewerkgesteld. Koksijde werd een reserveluchthaven die alleen sporadisch intens gebruikt werd. Er werd een afdeling luchtafweer gestationeerd. Het vliegveld werd tijdens de Tweede Wereldoorlog meermaals gebombardeerd, met militaire en burgerlijke slachtoffers tot gevolg. Zo raakte het deels verwoest ten gevolge van een zware aanval van de Britse R.A.F. op 21 januari 1944. De Duitse overheid eiste meer dan 3000 arbeiders op om de herstellingswerkzaamheden uit te voeren. Tijdens een nieuwe geallieerde aanval op 8 april 1944 lieten 30 lokale burgers het leven. Vanaf maart 1945 werd het vliegveld gebruikt als uitvalsbasis voor bombardementen op Duitsland.

Het vliegveld werd na de oorlog door het Belgische Leger verder uitgebouwd en is vandaag de dag nog steeds operationeel.

Beschrijving

Op een vierkant platform met enkele treden staat een miniatuurvuurtoren op een vierkante tweedelige sokkel, die onderaan uit gele baksteen is opgebouwd en voorzien is van een toegangsdeur en daarboven uit vier verdiepte panelen uit witte natuursteen met geprofileerde omlijsting. De eigenlijke toren, die naar boven toe verjongt, bestaat uit verticale banden gele baksteen, afgewisseld met verdiepte, wit beschilderde stroken. De toren wordt bekroond met een achthoekige houten seinkamer voorzien van vensters en bedekt met een tentdak.

Op de voorkant, in uitgehouwen en blauw geschilderde letters: '1914-1918','1940-1945', 'Aan de Belgische en Geallieerde Vliegers', 'Als een meeuw uit een storm-zwerk is hij gevallen', 'K. Van de Woestijne'. Op de achterkant: 'Aux héros de l'air belges et alliés qui vainquirent ou moururent dans le ciel de Coxyde', 'To the belgian and allied airmen who fell fighting for liberty'. Op de linkerkant: vlakreliëf met gevleugelde overwinningsgodin voor enkele vliegtuigen uitvliegend. Op de rechterkant: vlakreliëf met zittende vrouw met kind, wijzend naar een vliegtuig dat uit de lucht neerdaalt.

Hoogte 1820 centimeter x Ø 1865 centimeter

Uitvoering: Witterwulghe (beeldhouwer) (gesigneerd)

Op de sokkel, onder de Nederlandstalige tekst, een zwart marmeren gedenkplaat met daarop 2 kentekens (Belgische luchtmacht en VOK Koksijde) en ertussen '1944-2004', 'Als blijvende hulde aan alle militaire vliegeniers en grondpersonneel [sic] van de vliegbasis van Koksijde, overleden in België en het buitenland, gebracht door het gemeentebestuur van Koksijde en de Vriendenkring der Oudgedienden van het Kwartier Koksijde (1984-2004)' (witte letters). Hoogte 52,5 centimeter x lengte 75,5 centimeter

Locatie

Gelegen op het rondpunt van de Jaak Van Buggenhoutlaan en de Leopold-III-laan, vlakbij de Zuid-Abdijmolen, op circa 1500m ten noordwesten van Koksijde-dorp.

Historische achtergrond

Op 12 augustus 1951 werd het monument ter ere van de geallieerde vliegeniers ingewijd. In 2004 werd een gedenkplaat toegevoegd door het gemeentebestuur van Koksijde en de Vriendenkring der Oudgedienden van het Kwartier Koksijde.

Het gebruik van vliegtuigen als oorlogsmachine stond aan het begin van de oorlog nog in zijn kinderschoenen. Gedurende de Eerste Wereldoorlog werden er almaar aanpassingen en verbeteringen doorgevoerd. Toch hadden de militaire vliegers een riskante en zware job. Ze beschouwden zichzelf dan ook als de elitetroepen van de oorlog. Hun namen waren door iedereen gekend door hun heroïsche luchtgevechten.

Koksijde lag net achter het front. Gedurende WOI kon de in 1911 opgerichte Belgische Luchtmacht vanaf de abdij Ten Bogaerde zijn activiteiten ontplooien. Vanaf 1915 gingen 2 smaldelen naar Houtem en 3 naar Ten Bogaerde. In april 1915 schoot een piloot van deze basis boven Beerst een Duits toestel neer. Dat was de eerste Belgische overwinning in de lucht. Wegens Duitse beschietingen verhuisden de 3 smaldelen in 1916 en 1917 van Ten Bogaerde naar een veiliger vliegveld in De Moeren.

Beschrijving

Op een vierkant platform met enkele treden, staat een achtzijdige miniatuurvuurtoren. Hij bestaat uit een vierkante tweedelige sokkel, die onderaan uit gele baksteen is opgebouwd en voorzien is van een toegangsdeur en daarboven uit witte natuursteen vier ingediepte panelen met geprofileerde omlijsting. De eigenlijke toren, die naar boven toe verjongt, bestaat uit verticale banden gele baksteen, afgewisseld met verdiepte stroken wit beschilderd en wordt bekroond met een achthoekige houten seinkamer voorzien van vensters en bedekt met een tentdak.

Op de voorkant, in uitgehouwen en blauw geschilderde letters: '1914-1918','1940-1945', 'Aan de Belgische en Geallieerde Vliegers', 'Als een meeuw uit een storm-zwerk is hij gevallen', 'K. Van de Woestijne'. Op de achterkant: 'Aux héros de l'air belges et alliés qui vainquirent ou moururent dans le ciel de Coxyde', 'To the belgian and allied airmen who fell fighting for liberty'. Op de linkerkant: vlakreliëf met gevleugelde overwinningsgodin voor enkele vliegtuigen uitvliegend. Op de rechterkant: vlakreliëf met zittende vrouw met kind, wijzend naar een vliegtuig dat uit de lucht neerdaalt.

H. 1820 cm x Ø 1865 cm

Op de sokkel, onder de Nederlandstalige tekst, een zwart marmeren gedenkplaat met daarop in uitgehouwen en wit geschilderde letters: 2 kentekens met daartussen '1944-2004', 'Als blijvende hulde aan alle militaire vliegeniers en grondpersonneeel van de vliegbasis van Koksijde, overleden in België en het buitenland, gebracht door het gemeentebestuur van Koksijde en de Vriendenkring der Oudgedienden van het Kwartier Koksijde (1984-2004)'.

H. 52, 5 cm x L. 75, 5 cm

Uitvoering: Woïtterwülche (beeldhouwer) (gesigneerd)