Gelegen langs de Veurnekeiweg (N39), op circa 1100 meter ten noordoosten van de kerk van Wulpen.

Historische beschrijving

De 4de legerafdeling, een overwegend Franstalige divisie, had in augustus 1914 de vesting Namen verdedigd, vooraleer zich achter de IJzer terug te trekken. Tijdens de Slag aan de IJzer, in oktober 1914, lag deze legerdivisie naast de 1ste legerdivisie in de beruchte bocht van Tervate. Van eind 1914 tot begin 1917 verbleef de 4de legerafdeling vooral in het noordelijke deel van het IJzerfront, met kantonnement in Wulpen. In mei-juni 1917 was de divisie actief in de sector Steenstrate. De divisie vocht mee in de omgeving van Merkem, toen daar in april 1918 de Slag bij De Kippe werd uitgevochten. Ten slotte werd deze divisie ook tijdens de eerste fase van het Geallieerde Bevrijdingsoffensief van september 1918 volop ingezet.

Reeds tijdens de oorlog vatte de commandant van de 4de legerafdeling, luitenant-generaal Michel, het idee op om een gedenkteken op te richten voor de 4de legerafdeling te Wulpen. In 1916 maakten korporaal van het 4de regiment genie G. Hendrickx en soldaat Louis Jacquemotte van het 8ste (later het 18de) Linieregiment een ontwerp. Nog tijdens de oorlog werden de eerste bouwstenen voor dit gedenkteken samengebracht, waaronder stenen uit het puin van Nieuwpoort en marmeren brokstenen uit de vernielde hallen van Ieper.

Georges Hendrickx (Brussel, 1890 – 1933) was architect en zou aan de basis gelegen hebben van talrijke bouwwerken. Hij speelde een rol bij het 'Comité du Monument au Travail de C. Meunier', was secretaris van de 'Société centrale d'Architecture de Bruxelles' en was leraar aan de Academie van Brussel. Louis Jacquemotte was beeldhouwer in Huy.

Het gedenkteken werd in 1919 opgetrokken door het toenmalige Ministerie van Oorlog. De onthulling had plaats op 11 juli 1920, in aanwezigheid van koning Albert die een rede hield in het Frans én in het Nederlands. Aanvankelijk was het gedenkteken eentalig Frans.

Naast de 4de legerafdeling heeft enkel de 3de legerafdeling van luitenant-generaal Jacques nog een gedenksteen (in Merkem). Voor de andere Belgische infanterie- of cavaleriedivisies uit de Eerste Wereldoorlog werd geen specifiek gedenkteken opgericht.

In 1932 werd de gedenkzuil voor Luitenant-generaal Michel onthuld. Michel, bevelhebber van de 4de legerdivisie zou na de oorlog Baron du Faing d'Aigremont worden.

In de lente van 1915 beval Michel dat er militairen noch legermateriaal door Veurne mochten trekken. Aangezien internationale overeenkomsten het beschieten van een verlaten stad verboden, hoopte hij zo verdere aftakeling te voorkomen. Daartoe werd ook het treinverkeer omgeleid, werden samenscholingen verboden en vrijgeleiden verplicht. Deze maatregelen gingen uit van het leger en het stadsbestuur. Een tijdlang werd Veurne inderdaad beduidend minder beschoten, maar er kon toch niet verhinderd worden dat Duitsers de stad vanuit vliegtuigen bombardeerden en in het voorjaar van 1918 fel beschoten. Luitenant-Generaal Michel wordt voor deze maatregelen ook op de Appelmarkt van Veurne herdacht.

Dit is één van acht gedenktekens in België die rechtstreeks onderhouden worden door het Ministerie van Openbare Werken.

Beschrijving

In een speciaal daartoe aangelegd park, omgeven door een lage aarden omwalling bezet met bomen, staat een complex van gedenktekens bestaande uit een monumentale gedenksteen voor de 4de legerafdeling op de achtergrond en gedenkstenen voor de onderscheiden linieregimenten aan de zijkanten. In het midden van het park bevindt zich de zuil voor baron du Faing d'Aigremont. Helemaal vooraan in het park ligt een rotsblok met daarop twee gedichten.

Br. 5000 cm x D. 4940 cm

Monumentale gedenksteen van witte natuursteen staande op een zeer breed platform met enkele treden, het middendeel heeft een zware geprofileerde kroonlijst op kraagsteen, opzij wordt hij gesteund door zware trapeziumvormige hoeksteunen, eveneens met geprofileerde kroonlijst.

Op het middendeel staat bovenaan 'MCMXIV Yser MCMXVIII', daaronder in grote letters: 'Aux morts de la IVe division d'armée', 'Aan de gesneuvelden der IVe legerafdeeling', op de beide hoeksteunen: bovenaan de letter 'A' en 'Rex', daaronder in vlakreliëf uitgewerkt, een vrij barokke compositie met oorlogstrofeeën; op de rechterzijkant staat: 'Ce monument a été élevé à l'initiative du lieutenant général baron Michel commandant de la IV D.A.'; op de linkerzijkant staat: 'Dit monument werd opgericht op eerste voorstel van luitenant generaal baron Michel bevelhebber der IV L.A.'.

H. 828 cm x Br. 1800 cm x D. 850 cm

Uitvoering: Georges Hendrickx (Architecte à Bruxelles, Caporal au 4e reg. du génie) (gesigneerd); Louis Jacquemotte (Sculpteur à Huy, Soldat au 18 Reg de Ligne) (gesigneerd)

Zesendertig rechtopstaande en negen liggende gedenkstenen van wit marmer staan in cirkelvorm opgesteld rond het centrale gedenkteken. Zij staan op een rechthoekige basis, de rechtopstaande steen versmalt lichtjes naar boven toe en heeft een wat bredere rechthoekige bekroning. De liggende stenen zijn eenvoudig rechthoekig van vorm.

Op deze stenen staan de namen van de volgende regimenten vermeld: 'Compagnie Cycliste', 'Troupes d' Administration'; '8e Régiment de Ligne'; '10e Régiment de Ligne'; '13e Régiment de Ligne'; '13e Régiment de Ligne', 'Compagnie Cycliste', 'Corps de Transports'; '18e Régiment de Ligne'; '19e Régiment de Ligne'; '19e Régiment de Ligne', 'Commandement de l' Artillerie'; '20e Régiment de Ligne', '45e Régiment du Génie', 'Corps des Transports'; '20e Régiment de Ligne'; '4e Régiment de Ligne', '10e Regt de l' Artillerie', '16e Regt d' Artillerie'; '20e Régiment de Ligne'; '4e Régiment de Ligne'; '10e Régiment de Ligne', '16e Regt d' Artillerie', '1er Regt de Lanciers'. De namen van de militairen onderverdeeld naar rang en alfabetisch gerangschikt. Alle letters zijn uitgehouwen en groen beschilderd.

H. 208 cm x Br. 82 cm x D. 36 cm

In het midden van het park staat een zuil uit witte natuursteen opgericht voor luitenant-generaal baron A.E. Michel du Faing d'Aigremont. De zuil staat op een veelhoekige basis, hij is vierhoekig, versmalt naar boven toe en is met een breder dekstuk bekroond.

Op de voorzijde: een bronzen plaat met de portretbuste van de baron in profiel, uitgevoerd in vlakreliëf, daaronder 'Baron Michel du Faing d'Aigremont'; op de achterzijde: het wapenschild van het geslacht baron Michel du Faing d'Aigremont in brons uitgevoerd, daaronder 'Grand Cordon de l'Ordre de Léopold', 'Grootlint der Leopoldsorde'; op de rechterzijde: 'Lieutenant Général commandant de la IV D.A.' '1913-1918', 'Défenseur de Namur 1914'; op de linkerzijde: 'Luitenant Generaal Bevelhebber der IV L.A.', '1913-1918', 'Verdediger van Namen 1914'. Bronzen plaat met portretbuste gesigneerd (naam onleesbaar).

H. 235 cm x Br. 263 cm x D. 258 cm

Vooraan links ligt een rotsblok van wit marmer waarin twee gedichten ingehouwen zijn:

'Doch wees getroost:
Zie 't oosten bloost
En Vlaand'rens zonne gaat aan 't dagen
Vlaandren den leeuw "Tril oude toren
En paar uw lied met onze koren:
Zing ik ben Roeland Kleppe brand
luide triomfe in Vlaanderland !" 'A. Rodenbach',

'Mais je ne veux pas, moi, que l'on voile vos noms clairs,
Vous qui dormez là-bas dans un sol de bataille
Où s'enfoncent encore les blocs de la mitraille
Quand de nouveaux combats opposent leurs éclairs
Je recueille en mon coeur votre gloire meurtrie
Je renverse sur vous les jeux de mes flambeaux
Et je monte la garde autour de vos tombeaux
moi qui suis l'avenir, parce que la Patrie.'
'E. Verhaeren'.

H. 100 cm x Br. 110 cm x D. 135 cm

Locatie

Gelegen langs de Veurnekeiweg (N39), op circa 1100m ten noordoosten van de kerk van Wulpen. Vlakbij, aan de overkant van de weg, loopt het kanaal Nieuwpoort-Diksmuide.

Historische achtergrond

De 4de Legerafdeling, een overwegend Franstalige divisie, had in augustus 1914 de vesting Namen verdedigd, vooraleer zich achter de IJzer terug te trekken.

Tijdens de Slag bij de IJzer, in oktober 1914, lag deze legerdivisie naast 1ste legerdivisie in de beruchte bocht van Tervate. Van eind 1914 tot begin 1917 verbleef de 4de Legerafdeling vooral in het noordelijke deel van het IJzerfront, met kantonnement in Wulpen. In mei-juni 1917 was de divisie actief in de sector Steenstrate. De divisie vocht mee in de omgeving van Merkem in april 1918: de befaamde Slag bij De Kippe, waar de Belgen een Duitse aanval konden afslaan. Ook tijdens het Bevrijdingsoffensief van september 1918 werd de 4de Legerafdeling ingezet.

Reeds tijdens de oorlog werd door de commandant van de 4de Legerafdeling, luitenant-generaal Michel, het idee opgevat een monument op te richten voor de 4de Legerafdeling te Wulpen. In 1916 maakten korporaal van de Genie G. Hendrickx (architect te Brussel) en soldaat Louis Jacquemotte van het 8ste (later het 18de) Linieregiment een ontwerp. Nog tijdens de oorlog werden de eerste bouwstenen voor dit monument samengebracht: stenen uit het puin van Nieuwpoort en marmeren brokstenen uit de hallen van Ieper.

Het monument werd in 1919 opgetrokken door het toenmalige Ministerie van Oorlog. De onthulling had plaats op 11 juli 1920, in aanwezigheid van koning Albert die een rede hield in het Frans én in het Nederlands. Aanvankelijk was het monument eentalig Frans (de 4de Legerafdeling was hoofdzakelijk een Franstalige divisie).

In 1932 werd de gedenkzuil voor Luitenant-generaal Michel onthuld. Michel, bevelhebber van de 4de Legerdivisie, zou na de oorlog Baron du Faing d'Aigremont worden. In de lente van 1915 beval hij onder meer dat er militairen noch legermateriaal door Veurne mochten trekken. Aangezien internationale overeenkomsten het beschieten van een verlaten stad verboden, hoopte hij zo verdere aftakeling te voorkomen. Daartoe werd ook het treinverkeer omgeleid, werden samenscholingen verboden en vrijgeleiden verplicht. Deze maatregelen gingen uit van het leger en het stadsbestuur. Een tijdlang werd Veurne inderdaad beduidend minder beschoten, maar toch kon niet verhinderd worden dat de Duitsers de stad vanuit vliegtuigen bombardeerden en in het voorjaar van 1918 fel beschoten. Lt.-Generaal Michel wordt voor deze maatregelen op de Appelmarkt van Veurne herdacht.

Naast de 4de Legerafdeling heeft alleen de 3de Legerafdeling van luitenant-generaal Jacques nog een gedenksteen (in Merkem). Dit is 1 van 8 monumenten in België die rechtstreeks onderhouden worden door het Ministerie van Openbare Werken, net zoals het Albert I-monument in Nieuwpoort. Het monument en zijn omgeving werd in 1997-1998 volledig gerestaureerd door de federale overheid.

Beschrijving

In een speciaal daartoe aangelegd park, omgeven door een lage aarden omwalling bezet met bomen, staat een complex van gedenktekens: bestaande uit een monumentale gedenksteen voor de 4de legerafdeling op de achtergrond, de talrijke gedenkstenen voor de onderscheiden linieregimenten aan de zijkanten. In het midden van het park bevindt zich de zuil voor baron du Faing d'Aigremont. Helemaal vooraan in het park ligt een rotsblok met daarop twee gedichten.

Br. 5000 cm x D. 4940 cm

Monumentale gedenksteen van witte natuursteen staande op een zeer breed platform met enkele treden, het middendeel heeft een zware geprofileerde kroonlijst op kraagsteen, opzij wordt hij gesteund door zware trapeziumvormige hoeksteunen, eveneens met geprofileerde kroonlijst.

Op het middendeel staat bovenaan 'MCMXIV Yser MCMXVIII', daaronder in grote letters: 'Aux morts de la IVe division d'armée', 'Aan de gesneuvelden der IVe legerafdeeling', op de beide hoeksteunen: bovenaan de letter 'A' en 'Rex', daaronder in vlakreliëf uitgewerkt, een vrij barokke compositie met oorlogstrofeeën; op de rechterzijkant staat: 'Ce monument a été élevé à l'initiative du lieutenant général baron Michel commandant de la IV D.A.'; op de linkerzijkant staat: 'Dit monument werd opgericht op eerste voorstel van luitenant generaal baron Michel bevelhebber der IV L.A.'.

H. 828 cm x Br. 1800 cm x D. 850 cm

Uitvoering: Georges Hendrickx (Architecte à Bruxelles, Caporal au 4e reg. du génie) (gesigneerd); Louis Jacquemotte (Sculpteur à Huy, Soldat au 18 Reg de Ligne) (gesigneerd).

Zesendertig rechtopstaande en negen liggende gedenkstenen van wit marmer staan in cirkelvorm opgesteld rond het centrale gedenkteken. Zij staan op een rechthoekige basis, de rechtopstaande steen versmalt lichtjes naar boven toe en heeft een wat bredere rechthoekige bekroning. De liggende stenen zijn eenvoudig rechthoekig van vorm.

Op deze stenen staan de namen van de volgende regimenten vermeld: 'Compagnie Cycliste', 'Troupes d' Administration'; '8e Régiment de Ligne'; '10e Régiment de Ligne'; '13e Régiment de Ligne'; '13e Régiment de Ligne', 'Compagnie Cycliste', 'Corps de Transports'; '18e Régiment de Ligne'; '19e Régiment de Ligne'; '19e Régiment de Ligne', 'Commandement de l' Artillerie'; '20e Régiment de Ligne', '45e Régiment du Génie', 'Corps des Transports'; '20e Régiment de Ligne'; '4e Régiment de Ligne', '10e Regt de l' Artillerie', '16e Regt d' Artillerie'; '20e Régiment de Ligne'; '4e Régiment de Ligne'; '10e Régiment de Ligne', '16e Regt d' Artillerie', '1er Regt de Lanciers'. De namen van de militairen onderverdeeld naar rang en alfabetisch gerangschikt. Alle letters zijn uitgehouwen en groen beschilderd.

H. 208 cm x Br. 82 cm x D. 36 cm

In het midden van het park staat een zuil uit witte natuursteen opgericht voor luitenant-generaal baron A.E. Michel du Faing d'Aigremont. De zuil staat op een veelhoekige basis, hij is vierhoekig, versmalt naar boven toe en is met een breder dekstuk bekroond.

Op de voorzijde: een bronzen plaat met de portretbuste van de baron in profiel, uitgevoerd in vlakreliëf, daaronder 'Baron Michel du Faing d'Aigremont'; op de achterzijde: het wapenschild van het geslacht baron Michel du Faing d'Aigremont in brons uitgevoerd, daaronder 'Grand Cordon de l'Ordre de Léopold', 'Grootlint der Leopoldsorde'; op de rechterzijde: 'Lieutenant Général commandant de la IV D.A.' '1913-1918', 'Défenseur de Namur 1914'; op de linkerzijde: 'Luitenant Generaal Bevelhebber der IV L.A.', '1913-1918', 'Verdediger van Namen 1914'.

H. 235 cm x Br. 263 cm x D. 258 cm

Vooraan links ligt een rotsblok van wit marmer waarin twee gedichten ingehouwen zijn:

'Doch wees getroost: Zie 't oosten bloost En Vlaand'rens zonne gaat aan 't dagen Vlaandren den leeuw "Tril oude toren En paar uw lied met onze koren: Zing ik ben Roeland Kleppe brand luide triomfe in Vlaanderland !" 'A. Rodenbach',

'Mais je ne veux pas, moi, que l'on voile vos noms clairs, Vous qui dormez là-bas dans un sol de bataille Où s'enfoncent encore les blocs de la mitraille Quand de nouveaux combats opposent leurs éclairs Je recueille en mon coeur votre gloire meurtrie Je renverse sur vous les jeux de mes flambeaux Et je monte la garde autour de vos tombeaux moi qui suis l'avenir, parce que la Patrie.' 'E. Verhaeren'.

H. 100 cm x Br. 110 cm x D. 135 cm