Het gedenkteken voor de militaire en burgerlijke doden van Oostduinkerke staat opgesteld in een perk naast de Sint-Niklaaskerk, gelegen langs de Leopold II laan, ter hoogte van de Dr. Brassinnestraat.

Historische beschrijving

Vanaf midden oktober 1914 namen Belgische militairen hun intrek in Oostduinkerke, onder meer in de kerk, de pastorie en het gemeentehuis. De gemeente kwam onder vijandelijk vuur te liggen, zoals op 30 oktober 1914, toen er tijdens een bombardement dertien burgerslachtoffers vielen. Vele inwoners sloegen op de vlucht. Behalve Belgische troepen fungeerde Oostduinkerke in de sector Nieuwpoort ook als kantonnement voor Franse troepen (waaronder Zoeaven) en vanaf juni 1917 voor Britse eenheden. De gemeente liep tijdens de oorlog veel schade op aan gebouwen, waaronder de kerk en het gemeentehuis.

Begin 1923 werd een stukje van de Polderstraat omgedoopt tot Vrijheidsstraat. In de Vrijheidsstraat werd in 1924 een oorlogsgedenkteken onthuld, dat er gekomen was op initiatief van de Vlaamse Oud-Strijdersvereniging (V.O.S.). De V.O.S. had voor de oprichting van dit gedenkteken in 1923 een toelage aan het gemeentebestuur gevraagd, die hiermee instemde op voorwaarde dat er een comité werd opgericht om geld in te zamelen. Het gedenkteken was geplaatst op een stukje grond, dat de V.O.S. had gekocht van de Intercommunale Maatschappij Waterbedeling Cabour, tegenover de toenmalige Sint-Niklaaskerk. Deze kerk werd in 1940 vernield en aan het begin van de jaren ’50 herbouwd langs de Koning Leopold II laan.

De opdracht voor de realisatie van het gedenkteken werd toevertrouwd aan beeldhouwer Oscar Jespers en architect Pierre Vandervoort. Jespers verbleef vijf maanden in het dorp om het beeld te hakken. Militairen zouden in hun vrije tijd het effectieve metselwerk voor hun rekening genomen hebben.

Het gedenkteken van Oostduinkerke stamt nog uit de kubistische periode van Jespers, maar de vormen zijn vrij realistisch in vergelijking met andere beelden van de kunstenaar uit die periode.

Bouwkundige Pierre Vandervoort (Schaarbeek, 1891 – Marcinelle, 1946) was in de jaren volgend op de Eerste Wereldoorlog gemeentelijk architect en maakte onder meer de plannen voor het gemeentehuis van Oostduinkerke. Later zou hij nog een aantal woningen en appartementsgebouwen in Westende realiseren die aanleunen bij het modernisme en de nieuwe zakelijkheid. Vandervoort was verantwoordelijk voor het oorspronkelijke plantsoen van dit oorlogsgedenkteken.

Op zondag 17 augustus 1924 vond de inhuldiging van het oorlogsgedenkteken plaats. Het werd opgeluisterd door 57 groeperingen van oud-strijders van West- en Oost-Vlaanderen, 6 muziekkorpsen en verscheidene maatschappijen. De Vlaamse Oudstrijdersbond overhandigde het gedenkteken aan de gemeente.

Dat de V.O.S. aan de basis van dit oorlogsgedenkteken ligt, verklaart de aanwezigheid van de gedenkplaat met de befaamde tekst van Cyriel Verschaeve. Er is ook een gedenkplaat van het Gemeentebestuur voor de doden van het 'bombardement van 30 Oktober 1914 om 13 uur 's namiddags te Oostduinkerke'. Na de Tweede Wereldoorlog werd de stenen plaat achteraan het gedenkteken vervangen, om ook de op 8 september 1944 gefusilleerde verzetsmensen te vermelden. In 2007/2008 werd het gedenkteken verplaatst naar haar huidige locatie bij de Sint-Niklaaskerk langs de Leopold II laan, in een nieuw aangelegd perk.

De openingsplechtigheid van de ‘Vierdaagse van de IJzer’ (eind augustus) vindt reeds jarenlang en nog steeds (ook op haar huidige locatie) bij dit oorlogsgedenkteken plaats.

Beschrijving

Het gedenkteken staat op een heuveltje, bezaaid met gras, dat afgebakend wordt door geelbakstenen trappen aan de voorkant en een geelbakstenen muurtje aan de achterkant. Het gedenkteken uit witte natuursteen is een variante van een piëta. Een jonge vrouw met hoofddoek en kruis om de hals zit op een bank en ondersteunt het lichaam van een ineengezakte militair, die tegen haar linkerknie rust. Opzij van de bank staan er twee muurtjes. Vooraan op de rustbank 'Aan onze dooden', op de muurtjes '1914’ en ‘1918'; op de achterkant van de muurtjes: de namen in vier verticale registers alfabetisch gerangschikt, '1940-1945' en de namen van de slachtoffers.

Vooraan op de heuvel een hardstenen plaat met 'Hier liggen begraven de hiernavolgende slachtoffers van het bombardement van 30 Oktober 1914 om 13 uur 's namiddags te Oostduinkerke', met de namen, 'Deze gedenksteen werd geplaatst door het gemeentebestuur van Oostduinkerke'. Eronder ligt een smalle hardstenen plaat 'Hier liggen hun lijken als zaden in 't zand Hoop op den oogst O Vlaanderland (Cyr. Verschaeve)'.

Hoogte 270 centimeter x breedte 291,5 centimeter x diepte 180,5 centimeter

Uitvoering: O. Jespers, beeldhouwer (gesigneerd); P. Van der Voort, bouwkundige 1924 (gesigneerd en gedateerd)